Αθανασία Κανελλοπούλου: “Τι συμβαίνει όταν κοιτάζουν οι γυναίκες”

Η διεθνής χορεύτρια, χορογράφος και δασκάλα Αθανασία Κανελλοπούλου είναι μια αεικίνητη καλλιτέχνης, όχι μόνο γιατί χρησιμοποιεί ως μέσο το σώμα και την κίνηση αλλά γιατί το βλέμμα της κοιτάζει συνεχώς μπροστά, στην θετική αλλαγή. Παρόλο που με το lockdown επήλθε μια στάση κι ένας εγκλεισμός εκείνη αποφάσισε να εξελίξει το χορογραφικό έργο της “Nadja- Who Am I?” και να του δώσει μια νέα διάσταση, επιστρατεύοντας τον φωτογραφικό φακό.

Οι λήψεις που τράβηξε μαζί με τη φωτογράφο Μελίνα Κούλια και την ερμηνεύτρια Βασιάνα Σκοπετέα δημιούργησαν το ψηφιακό booklet με τίτλο «Η μέρα που δεν θα βλέπω με τα μάτια» και κεντρική θεματική το “βλέμμα” της γυναίκας. Μια θεματική που φαντάζει τις ημέρες του εγκλεισμού πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς όπως εξηγεί στο News 24/7 η Αθανασία Κανελλοπούλου «αφορά όλες τις γυναίκες και κυρίως εκείνες που είναι πίσω από τις κλειστές πόρτες, που μπορεί να μην έχουν “βλέμμα” ή να μην έχουν “φωνή” αλλά η δύναμή τους είναι ακριβώς αυτό το “βλέμμα”. Είτε είναι σιωπηλό είτε “φωνάζει”.»

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, μιλήσαμε με τη διακεκριμένη χορογράφο για το οπτικό οδοιπορικό της, το οποίο επιστρατεύοντας διαφορετικές μορφές τέχνης αναδεικνύει την ανάγκη για ουσιαστικό, ισότιμο διάλογο, επικοινωνία και σύνδεση.

“Η μέρα που δεν θα βλέπω με τα μάτια”. Με ποια αφορμή εμπνευστήκατε το πρότζεκτ;

«Το πρότζεκτ αυτό εντάσσεται στο γενικότερο χορογραφικού έργο “Nadja- Who Am I?” και είναι εμπνευσμένο από το έργο της Αμερικανίδας φωτογράφου Φραντσέσκα Γούντμαν. Αυτό που με γοήτευσε πάρα πολύ στον κόσμο της Γούντμαν είναι η λεπτομέρεια με την οποία κοιτά τον ψυχισμό της γυναίκας. Η θεματική των περισσότερων έργων μου αφορά στη γυναικεία ταυτότητα και φύση και έτσι εδώ θέλησα να μελετήσω πώς μέσα από μία φωτογραφία ζωντανεύουμε διαφορετικές πτυχές της γυναίκας. Το ψηφιακό booklet έχει διάφορες πτυχές, υπάρχει μια συνδιαλλαγή μεταξύ διαφορετικών μορφών τέχνης όπως η γραφή-λόγος, η φωτογραφία και ο χορός και θέτει ερωτήματα: Πώς γράφουμε κάποιες σκέψεις πάνω στις εικόνες αυτές, πώς φωτογραφίζουμε τις στιγμές…

Το κύριο θέμα είναι το γυναικείο βλέμμα. Διατυπώνω την ερώτηση “τι συμβαίνει όταν κοιτάζουν οι γυναίκες”, γιατί θέλω να εστιάσω στη γυναίκα ως δημιουργό και ως θεατή. Πολλές φορές η φωτογραφία (και γενικότερα η Τέχνη) είναι δυστυχώς αντρική υπόθεση και όχι γυναικεία. Παραδοσιακά στις τέχνες οι γυναίκες είναι το αντικείμενο του βλέμματος, το θέαμα δηλαδή παρά ο θεατής, το αναπαριστώμενο παρά ο δημιουργός της παράστασης. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν αναλαμβάνουν έναν ενεργό ρόλο; Αυτό είναι που θέλω να περάσω καθώς και το τι χώρο δίνει η γυναίκα στον θεατή για να δει: Σε κάποιες φωτογραφίες εστιάζονται συγκεκριμένα μέρη του σώματος, ενώ κάποιες άλλες είναι πιο γενικές. Αυτό δεν είναι τυχαίο: Η γυναίκα επιλέγει τι θα δει ο θεατής, τα χέρια της, τις φλέβες της, τα φρύδια της ή μόνο την κόρη του ματιού της. Αναλαμβάνει έτσι τον διττό ρόλο του δημιουργού και του αναπαριστώμενου.»

Υπάρχουν άρα διάστασεις στο έργο και για τον εγκλεισμό που βιώνουμε σήμερα και για την ενδοοικογενειακή βία;

«Φυσικά. Καταρχάς η δημιουργία του πρότζεκτ έγινε σε καθεστώς εγκλεισμού, μέσα στο σπίτι μου, και όχι σε κάποιο φωτογραφικό ή χορευτικό στούντιο.

Ακούμε καθημερινά πάρα πολλά περιστατικά, δίπλα μας, στο απέναντι σπίτι και αυτό δεν μπορεί να μην αφορά στο έργο και εμάς γενικότερα. Το θέμα ωστόσο δεν είναι μόνο η βία αλλά ο αντίκτυπος που έχει στη μετέπειτα ζωή μας, η μετατραυματική εμπειρία. Και το γεγονός ότι μια γυναίκα δεν μπορεί να μιλήσει ή δεν μπορεί να βρει την ταυτότητά της.»

Έχετε συνομιλήσει με γυναίκες που έχουν βιώσει τέτοιες καταστάσεις;

«Παλαιότερα είχα κάνει ένα πρότζεκτ στην Παλαιστίνη, όπου είχα έρθει αντιμέτωπη με μια δραματική κατάσταση: Γνώρισα γυναίκες που βιώνουν καθημερινά όχι την καταπίεση όχι μόνο από το αντρικό φύλο αλλά και από το ίδιο το καθεστώς. Για αυτό και επαναλαμβάνω αυτήν τη θεματική, με ενδιαφέρει πάρα πολύ το πώς καταφέρνει η γυναίκα να αναδυθεί σε έναν αληθινό εαυτό.

Όλοι πιστεύω ξέρουμε περιπτώσεις ανθρώπων και γυναικών που βιώνουν καθημερινά βία και όταν μιλώ για βία δεν εννοώ μόνο τη σωματική. Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν είναι μόνο η σωματική βία που καθιστά μια γυναίκα θύμα: Είναι η ανισότητα, η ανελευθερία, η λεκτική βία, η καταπίεση.»

Στον καλλιτεχνικό χώρο έχετε βιώσει βία ή ανισότητα;

«Δεν έχω βιώσει σωματική βία αλλά σίγουρα υπάρχουν πολλές ανισότητες, ακόμα και στον τρόπο πληρωμής. Για παράδειγμα, σε κάποιες χώρες όπου έχω εργαστεί στο εξωτερικό (όπως η Ισλανδία και στη Νορβηγίαπου υποτίθεται ότι ως χώρες έχουν μια ανοιχτή προσέγγιση) ο μισθός μου είναι πολύ πιο χαμηλός από αυτόν των ανδρών καλλιτεχνών. Υπάρχει μεγάλη διάκριση και αυτό μπορούμε όλοι να το δούμε σήμερα στο καλλιτεχνικό ή και στο πολιτικό στερέωμα. Πού είναι οι γυναίκες φωτογράφοι, κινηματογραφίστριες, χορογράφοι, πολιτικοί και πού οι άντρες…»

Όσοι δεν έχουμε περιστατικά βίας στο οικείο περιβάλλον, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε, τι θα έπρεπε να κάνουμε;

«Νομίζω σε καταστάσεις τόσο δύσκολες, σύμμαχοί μας είναι ο διάλογος, η αλληλεγγύη και το πώς μοιραζόμαστε τα πράγματα. Δεν πρέπει να κρατάμε τίποτα κρυφό, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να μιλήσουμε. Η φωνή μας είναι το μέσο που έχουμε για να αντισταθούμε σε αυτό.»

Πώς συνδυάζονται η φωτογραφία που αποτυπώνει τη στιγμή με τη χορογραφία που εστιάζει στην κίνηση και τη ροή;

«Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα, να μπορέσουμε να συνδιαλλεχθούμε μέσα από διαφορετικές μορφές τέχνης. Η φωτογραφία είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο γιατί όταν φωτογραφίζεις κάτι, το καθιστάς αιώνιο, αθάνατο. Παρόλο που η φωτογραφική τέχνη εμπεριέχει μέσα τον θάνατο, το στοιχείο του memento mori (θυμήσου τον θάνατο) όπως έλεγε και η Σούζαν Σόνταγκ στο βιβλίο της “Περί Φωτογραφίας”.

Τραβώντας κάποιος μια φωτογραφία, συμμετέχει στη θνητή μεταβλητή όψη ενός άλλου ανθρώπου. Με το να “παγώνουν” οι φωτογραφίες είναι σαν να “παγώνεις” τον χρόνο. Ταυτόχρονα όμως έχεις ένα ζωντανό σώμα στο κάδρο. Οπότε μέσα από αυτό το πάντρεμα μεταξύ εικόνας, σώματος και κίνησης -γιατί στη φωτογραφία που προσπαθώ να πάρω, δεν είναι το σώμα σε μια ανενεργή κατάσταση αλλά σε μια κατάσταση εγρήγορσης – με ενδιαφέρει να δω πώς μέσα από ένα καρέ που απαθανατίζει τη δυναμική του σώματος μπορεί να έστω και στιγμαία να καταλυθεί η έννοια το θανάτου. Να φανεί ότι το σώμα τελικά δεν είναι κάτι θνητό αλλά κάτι που μπορεί να παραμείνει στην αιωνιότητα. Αυτό επιδιώκει η Τέχνη και ο λόγος, να καταστήσουν κάτι αιώνιο στον χρόνο. Νομίζω όλες οι τέχνες μιλούν για το ίδιο πράγμα: Την αντίσταση στον θάνατο.»

Υπήρξατε μαθήτρια της μεγάλης “ιέρειας” του χορού Πίνα Μπάους. Σαν γυναίκα τι σηματοδοτεί;

«Αυτό που θέλω να πω για την Πίνα Μπάους δυστυχώς δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Οι λέξεις είναι φτωχές για να περιγράψουν το πόσο με επηρέασε στον τρόπο σκέψης μου. Μερικές φορές όταν πάω να χορογραφήσω ή να διδάξω μπορεί να νομίσω ότι ακούω τη φωνή της.

Προσπαθώ να τοποθετώ τα στοιχεία που μου μετέδωσε με έναν δικό μου προσωπικό τρόπο στο σήμερα και στη δικιά μου ταυτότητα. Ήταν μια πολύ σπουδαία γυναίκα, η ιστορία το έχει δείξει. Είναι ένας άνθρωπος που απλά μιλάει ακόμα και τώρα.»

Δείτε ΕΔΩ το ψηφιακό booklet “Η μέρα που δεν θα βλέπω με τα μάτια”

*Το πρότζεκτ της Αθανασίας Κανελλοπούλου τελεί υπό την Αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και φέρει την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.