Φίλντισης: “Όταν οι δικοί μου έμαθαν πως έγραφα ποίηση, νόμιζαν πως τους έκανα φάρσα”

Ο Νίκος Φίλντισης είναι ένας ιδιαίτερα αξιόλογος ποιητής που έχει ήδη στα 34 του χρόνια να αναπτύξει μια διαμορφωμένη προσωπική γλώσσα, σύγχρονη, πολύτροπη και στοχαστική που πατά γερά στην ποιητική τεχνική και τη διαχρονική θεματολογία. Πριν λίγες ημέρες εξέδωσε τη νέα συλλογή του «Όλα τα αδέσποτα γατιά του ονείρου μου» στη Μικρή Αρκτο του Παρασκευά Καρασούλου.

Καθ’ όλη την εξιστόρηση των ποιημάτων της συλλογής του αυτής, υποφώσκει το αίσθημα της αναζήτησης καταφυγίου, ένας ατέρμονος κύκλος ζωής, φθοράς και αναγέννησης. Κάποια κείμενα συνδιαλέγονται με στίχους άλλων ποιημάτων – είτε πρωτότυπων είτε άλλων συγγραφέων – που στέκουν ως προμετωπίδες στην αρχή του ποιήματος, ενώ σε κάποια άλλα υπάρχει και μια παράλληλη, δεύτερη αφηγηματική φωνή που συντίθεται μέσω ποιημάτων χαϊκού, ώστε να μπορούν μεν να διαβαστούν αυτόνομα αλλά και υπό το πρίσμα του συγκείμενου (σ.σ.: τα χαϊκού, είναι παιγνιώδη τρίστιχα ποιήματα της ιαπωνικής παράδοσης, με έμφαση στα στοιχεία της φύσης).

Βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο της συλλογής του είναι επίσης τα παιχνιδίσματα με το μέτρο, με τον ίαμβο, με σχήματα τροχαϊκά και ανάπαιστους που προσδίδουν μια «παραδοσιακή» νότα γραφής. «Με ενδιέφερε να μάθω περισσότερα γύρω από τις πιο αυστηρές ποιητικές φόρμες, όπως το χαϊκού, τα σονέτα, τα λίμερικς, τα δημοτικά τραγούδια και τα κλασικά μετρικά σχήματα. Είχα την αίσθηση πως με το εύκολο επιχείρημα του “ελεύθερου στίχου” συχνά παραμελείται το μέτρο και ο ρυθμός του ποιητικού λόγου και τελικώς δεν αποδίδεται τόσο η προσοχή και η φροντίδα που τους αρμόζει» εξηγεί στο NEWS 24/7.

Τα ποιήματα  της συλλογής του Φίλντιση διάβασε ο  συνθέτης Μιχάλης Καλογεράκης πριν εκδοθούν και αποφάσισε να μελοποιήσει και να ερμηνεύσει τρία από αυτά («η λύπη είναι», «σχήμα αδυνάτου», «Σ’ ένα βότσαλο») τα οποία και συνοδεύουν την έκδοση σε cd. Την ενορχήστρωση των τραγουδιών υπογράφει ο Θάνος Καλέας ενώ την διεύθυνση παραγωγής ο Παρασκευάς Καρασούλος.

Ο Νίκος Φίλντισης μιλά στο NEWS 24/7 για τη νέα του ποιητική συλλογή, για την τύρβη που ένιωσε στο σχολείο διαβάζοντας Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, και Ρίτσο, την πορεία του και προσπαθεί να δώσει και εκείνος μια απάντηση στο τι τελικά ορίζεται ως ποίηση…

Πώς οδηγηθήκατε σε αυτήν την ποιητική συλλογή;

«Η αλήθεια είναι πως, αρχικά, δεν ξεκίνησα να γράφω με σκοπό να παραχθούν κείμενα νομοτελειακά ομοιογενή για να ενταχθούν μετέπειτα, ντε και σώνει, σε μια συλλογή. Όμως, αυτό που συνέβη και αξίζει να ειπωθεί είναι πως την τελευταία τετραετία υπήρξε όντως μια συνοχή στη μελέτη μου, στα αναγνώσματά μου. Με ενδιέφερε να μάθω περισσότερα γύρω από τις πιο αυστηρές ποιητικές φόρμες, όπως το χαϊκού, τα σονέτα, τα λίμερικς, τα δημοτικά τραγούδια και τα κλασικά μετρικά σχήματα. Είχα την αίσθηση πως με το εύκολο επιχείρημα του «ελεύθερου στίχου» συχνά παραμελείται το μέτρο και ο ρυθμός του ποιητικού λόγου και τελικώς δεν αποδίδεται τόσο η προσοχή και η φροντίδα που τους αρμόζει. Η ποίηση νομίζω είναι κυρίως η τέχνη του ρυθμικού λόγου, την διέπει μια υποδόρια ροή, αλλιώς μιλάμε για άτεχνα κείμενα μιας ποιητικίζουσας διάθεσης. Έτσι λοιπόν, ως φυσικό επακόλουθο, τούτη η απόπειρα να αναστηλώσω τα αποκαθηλωμένα στοιχεία αποτυπώθηκε στα γραπτά μου και οδήγησε σε ένα σύνολο κειμένων που είχαν τον ρυθμό ως κοινή αξία.

Αργότερα, ξαναδιαβάζοντας τα ποιήματα ήταν εμφανές πως υπήρχε μέσα τους η ίδια συντακτική φιλοσοφία. Κι ύστερα βέβαια, στην επαγγελματική μου πλέον συνεργασία με τον επιμελητή μου, ποιητή Αλέξιο Μάινα, τότε πια υπήρχε ξεκάθαρα η πρόθεση έκδοσης βιβλίου. Η συμβολή του Αλέξιου, η ευλαβική τυπικότητα και η άποψή του κυρίως στην οργάνωση και στο στήσιμο των ενοτήτων του βιβλίου, ήταν θησαυρός για εμένα και τον ευχαριστώ πραγματικά. Και με αφορμή αυτό, θα ήθελα εδώ να επισημάνω ακόμα πως το βιβλίο, πέρα από το περιεχόμενο, τα δικά μου ποιήματα δηλαδή, μην ξεχνάτε πως είναι ένα αντικείμενο για την δημιουργία του οποίου συνέβαλαν και άλλοι, λιγότερο προβεβλημένοι στον αναγνώστη παράγοντες, όπως ο εκδότης μου Π. Καρασούλος και φυσικά όλη η καλοκουρδισμένη ομάδα της Μικρής Άρκτου. Το βιβλίο προέκυψε από την συνισταμένη των δυνάμεων όλων μας.»

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με την ποίηση;

«Νομίζω, ξεκίνησα να δείχνω ενδιαφέρον από τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, υπήρχε κάτι που με γοήτευε στην ποίηση, ένα μυστήριο προς διαλεύκανση. Ήταν κάτι εντελώς άγνωστο για μένα τότε, δεδομένου πως στο σπίτι μας δεν υπήρξε ποτέ ποιητική ή ευρύτερα λογοτεχνική φιλαναγνωσία. Βέβαια, διαβάζαμε πολλές εφημερίδες. Για πολλές εφημερίδες όμως, σχεδόν όλες, καθημερινά. Όταν οι γονείς και οι παππούδες τελείωναν μια εφημερίδα, μου την άφηναν στο πάτωμα για να παίξω. Θυμάμαι τις αγόραζαμε ο αδερφός μου κι εγώ, μας έστελναν θέλημα στο περίπτερο. Μάλιστα, η μεγάλη μας κυριακάτικη αγωνία ήταν να φέρουμε σωστά ρέστα και να μην μας πέσουν τα ένθετα στο δρόμο. Εκ των υστέρων, σκέφτομαι πως ίσως τα βιώματα αυτά να έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην μετέπειτα αγάπη μου για τη γλώσσα, την ανάγνωση και ύστερα για την ποίηση.

Στο σχολείο με μαγνήτιζαν τα ποιήματα του Καβάφη, του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου, ξέρετε, ό,τι διδάσκεται για αρχή στο γυμνάσιο. Ειλικρινά δεν ξέρω τι συνέβαινε, ένιωθα μια τύρβη μέσα μου όταν διαβάζαμε ένα ποίημα, κάτι με “έτρωγε”. Γυρνούσα στο σπίτι, κλειδωνόμουν στο δωμάτιο και το ξαναδιάβαζα, αντέγραφα σε ένα τετράδιο όσα μου άρεσαν και πρόσεχα να κάνω και καλά γράμματα. Όταν μεγάλωσα δυο τάξεις, διάβαζα και τα παραρτήματα του βιβλίου που είχαν κείμενα και ποιήματα που ήταν εκτός ύλης. Όμως, εξυπακούεται πως δεν αντιλαμβανόμουν απολύτως τι διάβαζα και πολύ περισσότερο δεν μου περνούσε καν από το μυαλό πως μια μέρα μπορεί να γράψω κι εγώ. Ήμουν πολύ μικρός τότε, μιλάμε για δεκατριών δεκατεσσάρων χρονών. Είχα βέβαια προσωπικό ημερόλογιο που έγραφα “απομνημονεύματα”, παιδικές σκέψεις, αστεία πράγματα! Άρχισα να μελετώ νοηματικά, τεχνικά και ιστορικά την ποίηση όταν ξεκίνησα και να κατανοώ περισσότερα, μάλλον κάπου στο λύκειο. Και μετά διάβαζα και έγραφα κρυφά ως φοιτητής στην Κρήτη και πιο φανερά ως φαντάρος στη Ρόδο. Οι δικοί μου έμαθαν πως έγραφα όταν κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο το 2012, νόμιζαν πως τους έκανα φάρσα!»

Ο καθένας δίνει έναν δικό του ορισμό για την ποίηση. Εσείς, πώς την θα ορίζατε;

«Δεν είμαι βέβαιος κατά πόσον είναι εφικτό να ορίσουμε την ποίηση. Ειλικρινά, αμφιβάλλω αν υπάρχει ένας συμπαγής ορισμός ο οποίος είναι ικανός να εμπερικλείει όλες εκείνες τις πτυχές του πολυσχιδή της χαρακτήρα. Με μια πρώτη σκέψη, εύλογα θα λέγαμε πως “ποίηση”, όπως υποδεικνύει και η ίδια η λέξη, αποτελεί κάθε γενεσιουργός δύναμη, καθετί που “ποιεί”, που δίνει μορφή, που αποκρυσταλλώνει μια εμπνευσμένη σύλληψη. Αυτή η θεώρηση όμως, παρουσιάζει μια γενικόλόγη αστάθεια, μια αοριστία, δεν μπορεί να λειτουργεί ως σαφής ορισμός, ως ποιοτικό κριτήριο για να ξεσκαρτάρουμε το πεδίο.

Για παράδειγμα, ας πούμε μια δύναμη που δεν “ποιεί” μα αντιθέτως αποδομεί, όπως ο θάνατος, δεν εμπεριέχει ποιητικότητα; Βλέπετε ότι εύκολα θέτω τον αντίλογο κι αμέσως ακυρώνω τον λογικό “ορισμό” που βασίστηκε μάλιστα και σε ετυμολογική βάση. Ύστερα, λέμε “ποίηση” και αυτομάτως η σκέψη μας εστιάζει στην τέχνη του γραπτού λόγου, μια αντίληψη που νομίζω είναι εσφαλμένη λόγω της στερεοτυπικής της στεγανότητας. Είναι η ποίηση όμως το σύνολο όλων των ποιημάτων που έχουν γραφτεί; Είναι η ποίηση το πλήθος των λογοτεχνών που συντάσσουν ποιητικό στίχο; Δεν μπορεί ας πούμε να υπάρξει ποίηση στον κινηματογράφο, στη ζωγραφική, στη μουσική, στην επιστήμη, στον καθημερινό βίο; Δεν μπορεί να υπάρξει ποίηση στην αντιποίηση; Στον θόρυβο, στη σήψη, στην αποκαθήλωση;

Θα μπορούσα να σας παραθέσω άπειρα τέτοια ερωτήματα και σωρεία εντυπωσιακών φράσεων εν είδει ορισμού. Όλα θα ήταν πιθανώς εύστοχα και συνάμα εγκληματικά ελλειπή. Η ποίηση είναι ίσως πολύ μεγάλη για να χωρέσει σε στενούς ορισμούς. Η ποίηση είναι πρωτίστως η λοξή, διαπεραστική ματιά, ένας τρόπος να προσλαμβάνουμε τον κόσμο. Κι η ποιητική ματιά απλώνεται σε όλες τις εγκολπώσεις που φωλιάζει η ύπαρξη. Μα να σας εξομολογηθώ τώρα κάτι; Τελικώς αναρωτιέμαι αν υπάρχει και ουσιαστικός λόγος να ορίσουμε την ποίηση. Να ορίσω την ποίηση γιατί; Για να ξέρω αν αυτό που έχω απέναντί μου εμπίμπτει αυστηρώς στην κατηγορία του εν λόγω καλλιτεχνικού είδους; Για να την βάλω σε κουτάκια; Πού εξυπηρετεί και πώς βοηθά τον άνθρωπο και την τέχνη ένας “μονωμένος” ορισμός; Νεκροψία σε ζωντανό δεν θα κάνω.»

Εκτός από τη δημιουργικότητα, ποια θεωρείτε ότι είναι η μεγαλύτερη αρετή για έναν ποιητή;

«Η αρετή του να είναι πρωτίστως αναγνώστης. Η μελέτη κειμένων, λογοτεχνικών, δημοσιογραφικών, επιστημονικών, ακόμα και γραφειοκρατικών είναι θεμελιώδες στοιχείο, ο κυριότερος τρόπος εκπαίδευσης και τριβής, το μοναδικό θα λέγαμε σχολείο για τους συγγραφείς. Υπάρχουν βεβαίως θα πείτε και τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής τα οποία ναι, ίσως συμβάλλουν στην τεχνική κατάρτιση ή ως αναγνωστικοί οδηγοί μα και πάλι δεν ξυπνάς μια ωραία πρωία, παρακολουθείς δυο σεμινάρια και ύστερα βγαίνεις Ντοστογιέφσκι. Η ανάγνωση είναι μια δια βίου μαθητεία η οποία σε συνδυασμό με τον δημιουργικό νου, την έφεση, εδραιώνουν έναν ισχυρό, αμφίδρομο δεσμό θρέψης.

Όμως εδώ, δεν σας λέω και τίποτα καινούργιο, αυτό που απλώς επισημαίνω είναι πως κάθε “ταλέντο” θέλει διαρκώς να το καλλιεργείς. Να εξελίσσεσαι μέσω της απόκτησης και αφομοίωσης νέων ερεθισμάτων. Θέλει δηλαδή να διευρύνεις διαρκώς τους νοητικούς σου ορίζοντες, να δικτυώνεις τη σκέψη με νευρολογικές συνάψεις που θα σου αποκαλύπτουν καθημερινά αναπάντεχα συνειρμικά μονοπάτια και ατραπούς.

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποια θεόσταλτη Μούσα της ποίησης που θα σου ψιθυρίσει στο αυτί ουράνιους στίχους και ποιήματα. Η πηγή βρίσκεται στα μύχια, στη βιολογία του ανθρώπου, στα βιώματα μας τα οποία ύστερα φιλτράρονται μέσα από το διηθητικό χαρτί των βιβλίων που διαβάζουμε.

Κι ύστερα, σκέφτομαι και κάτι ακόμα. Ενδεχομένως να χρειάζονται και οι αρετές της παρατηρητικότητας και της αναλυτικής σκέψης.  Δηλαδή ο ποιητής δίνει έμφαση στις μικρές, φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες που τον περιβάλλουν ώστε να αποσπά χρήσιμες πληροφορίες. “The devil is in the detail” κατά το γνωστό αγγλικό ρητό! Θα έλεγα λοιπόν πως ο ποιητής πρέπει να φέρει λίγο πολύ τις χαρακτηριστικές αρετές μιας επιστημοσύνης, όπως κατ’ αντιστοιχία ένας εντομολόγος, ένας βοτανολόγος ή ακόμα και ένας συλλέκτης, παραδείγματος χάριν γραμματοσήμων. Κάπως έτσι λοιπόν, με τον μεγεθυντικό του φακό και με τη βοήθεια της συγκριτικής γνώσης των αναγνωσμάτων του θα ταξινομεί τις λέξεις του με λεπτούς χειρισμούς και μικροσκοπικές λαβίδες ώστε να ισορροπούν πάνω στις τεταμένες γραμμές του τετραδίου του.»

Ο Μιχάλης Καλογεράκης μελοποίησε τρία ποιήματά σας. Ποιο τραγούδι ξεχωρίζετε και γιατί;

«Πρώτα απ’ όλα, χαίρομαι που μου δίνετε την ευκαιρία να πω δυο λόγια για τη μελοποίηση του Μιχάλη Καλογεράκη πάνω σε τρία ποιήματα του βιβλίου. Κι αυτό, γιατί νομίζω πως δεν αναλογιζόμαστε τη δυσκολία του εγχειρήματος, τη μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει ο μουσικός όταν καταπιαστεί να επενδύσει μουσικά τον ποιητικό στίχο, ο οποίος ναι μεν μπορεί να διακρίνεται από μια ρυθμικότητα μα σίγουρα δεν γράφτηκε με την πρόθεση να “πατήσει” επάνω του μια μελωδία. Λαμβάνοντας λοιπόν τούτο υπόψιν και μιλώντας κυρίως ως ακροατής, νομίζω ο Μιχάλης έκανε σπουδαία δουλειά, η μελοποίηση είναι άξια προσοχής.

Και να επισημάνω εδώ πως εγώ ήμουν μάλλον ο τελευταίος που έμαθα για την μελοποίηση, ήταν δώρο-έκπληξη! Θυμάμαι, η αίσθηση όταν πρωτοάκουσα τα κομμάτια στα γραφεία της Μικρής Άρκτου, παιγμένα στο πιάνο και συνοδευόμενα από τη λαγαρή φωνή του Μιχάλη ήταν ξάφνιασμα, χαρά και συγκίνηση, αφού ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ πώς θα ακούγονται τα ποιήματά μου ως τραγούδια πλέον. Και κατόπιν, η εμπειρία της ηχογράφησης στο στούντιο, με τον γεμάτο ήχο από όλα πια τα όργανα, μοναδική!

Και δράττομαι της ευκαιρίας, να ευχαριστήσω από καρδιάς, όχι μόνο τον Μιχάλη Καλογεράκη που με τίμησε με την τέχνη του μα και τον εκδότη μου Παρασκευά Καρασούλο γιατί πρώτος αυτός μελέτησε τη δουλειά μου και εντοπίζοντας τον ρυθμό, διέκρινε την προοπτική μελοποίησης και από εκείνον ουσιαστικά άρχισε να ξεδιπλώνεται όλος ο μίτος. Ευχαριστώ ειλικρινά όλους όσοι συνέβαλαν ακόμα και με ένα ελάχιστο λιθαράκι στο βιβλίο και στη μελοποίηση.

Για τα τραγούδια, δεν μπορώ να είμαι απολύτως αντικειμενικός ή να ξεχωρίσω, το καταλαβαίνετε, τα αγαπώ και τα τρία! Το “σχήμα αδυνάτου” έχει την ιδιαιτερότητα πως ενώ ποιητικά έχει βασιστεί στα δημοτικά μας τραγούδια, η μελοποίηση του Μιχάλη δεν ακολουθεί την πεπατημένη αλλά προσδίδει μια πιο ατμοσφαιρική θα έλεγα απόχρωση. Να σημειώσω πως το συγκεκριμένο τραγούδι είναι το αγαπημένο των φίλων μου που αγαπούν τη heavy metal! Το “η λύπη είναι” νομίζω έχει μια μουσική προσέγγιση πιο αισθαντική, λίγο jazz ,με γρέζι σε κάποια σημεία που αναδεικνύουν τον στίχο και προσδίδουν ένταση και δυναμισμό. Και το “σε ένα βότσαλο”, με τα τρίηχα ενός θαλασσινού βαλς και νοσταλγική επίγευση, σε συνεπαίρνει. Νομίζω, θα αφήσω τους ακροατές να αποφασίσουν.»  

Κλείνοντας, ποιο ποίημα θα θέλατε να μας αφιερώσετε ;

«Επειδή το βιβλίο έχει την ιδιαιτερότητα των εμβόλιμων χαϊκού, θα ήθελα να σας αφιερώσω ένα από αυτά. Να πω μόνον πως τα χαϊκού, τρίστιχα παιχνιδίσματα με καταγωγή από την ιαπωνική παράδοση, έχουν μια ασύλληπτη δύναμη να συμπυκνώνουν τη σοφία τους με τρόπο τόσο λιτό και αμφίσημο συνάμα που πραγματικά εντυπωσιάζουν. Είναι η επιτομή της φράσης “less is more”. Ελπίζω το συγκεκριμένο χαϊκού να στείλει σε όλους ένα μήνυμα αισιοδοξίας, να γίνει ένα κάλεσμα για να πάρουμε τη ζωή μας ξανά στα χέρια μας, στο μέλλον που ανατέλλει. Ορίστε λοιπόν:

μην κάνεις ευχή

στα πηγάδια το κέρμα.

πίνε το νερό.»

Who is who

Ο Νίκος Φίλντισης γεννήθηκε το 1987 στην Αθήνα, μεγάλωσε στους ΓαργαλιάνουςΜεσσηνίας, όπου και έζησε τα παιδικά και σχολικά του χρόνια.  Σπούδασε Βιολογία στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης και εργάστηκε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας με αντικείμενο το σχεδιασμό και την ενίσχυση εμβολίων. Ολοκλήρωσε τις  μεταπτυχιακές σπουδές  στο Λονδίνο το 2102.

Την ίδια χρονιά εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή «Το παραβάν» από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» και προτάθηκε για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή «Γιάννης Βαρβέρης», της Εταιρείας Συγγραφέων. Το 2013, ξεκίνησε διδακτορικές σπουδές στο επιστημονικό πεδίο της ανάπτυξης θεραπευτικών εμβολίων για διάφορες μορφές καρκίνου. Σχεδόν δύο χρόνια μετά, εγκαταλείπει τις σπουδές του και ζει για μικρό διάστημα στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες διασχίζει με αυτοκίνητο.

Το 2016, επιστρέφει μόνιμα στην Ελλάδα και εκδίδει τη δεύτερη ποιητική του συλλογή «υδράργυρος» επίσης από τις εκδόσεις «Οδός Πανός». Ζει και εργάζεται πλέον στην Αθήνα., Ποιήματα και βιβλιοκριτικές του έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά.  Η ποιητική του συλλογή «Όλα τα αδέσποτα γατιά του ονείρου μου» είναι η πρώτη συνεργασία με τη Μικρή Άρκτο.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις