Κ. Υφαντής στο NEWS247: Η αυταπάτη της πανίσχυρης στρατιωτικά Τουρκίας δέχτηκε ισχυρό πλήγμα

Το βράδυ της Παρασκευής 15 Ιουλίου ένα πολιτικοστρατιωτικό θίλερ τέθηκε σε πλήρη εξέλιξη στους δέκτες μας. Τις πρώτες εικόνες των τανκς στους δρόμους της Τουρκίας ακολούθησαν οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ για απόπειρα πραξικοπήματος. Ο πρόεδρος Ερντογάν, εξαφανισμένος για αρκετή ώρα, καταφερε το τελευταίο λεπτό -σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά- να διαφύγει της σύλληψης, επικοινώνησε μέσω κινητού με ιδιωτικο σταθμό και με ένα σουρεαλιστικό διάγγελμα μέσω Facetime κατέβασε το λαό στους δρόμους να αντισταθεί στους πραξικοπηματίες. Μέσα σε λίγες ώρες η απόπειρα κατάλυσης του πολιτεύματος φάνηκε να οδεύει σε αποτυχία. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέστρεψε θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη και οι εγκέφαλοι της ανταρσίας άρχισαν να συλλαμβάνονται ο ένας μετά τον άλλο. Πολλοί κάνουν λόγο για πραξικόπημα – φάρσα στημένο από τον ίδιο τον “Σουλτάνο” ενώ τα ερωτήματα για την επόμενη μέρα μονοπωλούν το ενδιαφέρον σε πολλές γωνιές του πλανήτη. Αναζητώντας απαντήσεις επικοινωνήσαμε με τον Κώστα Υφαντή, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης και στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

“Η κατάσταση έχει ηρεμήσει αρκετά, οι περισσότεροι όμως είναι ακομα κλεισμένοι στα σπίτια τους αναμένοντας την οριστική εκτόνωση” μας λέει μεταφέροντας το κλίμα στην Πόλη. Όλα δείχνουν πως το πέμπτο πραξικόπημα που επιχειρήθηκε στην τουρκική ιστορία, έμελλε να είναι το πρώτο που στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία και μάλιστα εντός λιγων ωρών. Ο Κώστας Υφαντής συνοψίζει τους παράγοντες αυτής της αποτυχίς ως εξής:

“Καταρχάς, πρεπει να πούμε ότι η εν λόγω απόπειρα δεν έχει καμία σχέση με τα προηγούμενα πραξικοπήματα στην Τουρκία, τα οποία ξεκινούσαν από την ηγεσία του στρατεύματος χωρις να υπάρχει καμία αντίρρηση. Αυτή τη φορά, από ό,τι μαθαίνω, η απόπειρα έγινε από μια ομάδα κυρίως μέσα στην τουρκική στρατοχωροφυλακή υποστηριζόμενη από μια αεροπορική βάση κοντά στην Άγκυρα. Η ανώτατη ηγεσία, στην συντριπτική της πλειοψηφία, όχι μονο δεν είχε καμία ανάμειξη αλλά ήταν και εναντίον, κυρίως το ναυτικό αλλά και ο στρατός ξηράς. Επιπλέον, η οργάνωση του πραξικοπήματος ήταν πάρα πολύ φτωχή. Επιχειρησιακά, αν κάποιος συζητούσε από πριν ότι με αυτούς τους όρους θα γίνει ένα πραξικόπημα, οι περισσότεροι θα στοιχημάτιζαν ότι θα αποτύχει”.

Η απόπειρα έγινε από μια ομάδα κυρίως μέσα στην τουρκική στρατοχωροφυλακή, υποστηριζόμενη από μια αεροπορική βάση κοντά στην Άγκυρα. Η ανώτατη ηγεσία, στην συντριπτική της πλειοψηφία, ήταν εναντίον, κυρίως το ναυτικό αλλά και ο στρατός ξηράς.

Ο κύριος Υφαντής χαρακτηρίζει αναμενόμενη τη λαϊκή αντίδραση επισημαίνοντας πως ο Ερντογάν αποδεδειγμένα είχε και έχει τη δυνατότητα να κινητοποιεί τις μάζες. “Οι συνθήκες βέβαια είναι διαφορετικές με το στρατό στο δρόμο. Από τη στιγμή όμως που κατάφερε να ξεφύγει για λίγα λεπτά -όπως όλοι λένε- και να επικοινωνήσει, θεωρώ πώς ήταν δεδομένο ότι θα υπάρξει κινητοποίηση του κόσμου και ευτυχώς οι επίδοξοι πραξικοπηματίες δεν αντέδρασαν χύνοντας πολύ περισσότερο αίμα. Επιπλέον, το γεγονός ότι η ανώτατη ηγεσία του στρατεύματος από την πρώτη στιγμή έκανε σαφές ότι δεν ήταν πίσω από αυτό το πραξικόπημα έδωσε τη δυνατότητα όχι μόνο στον απλό Τούρκο πολίτη αλλά και σε δημοσιογραφικές και πολιτικές ελίτ να ορθώσουν το ανάστημά τους”.

Η επόμενη μέρα

Ως προς την επόμενη μέρα για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται στη γειτονική χώρα ο κύριος Υφαντής υπογραμμιζει ότι είναι πολύ νωρίς για ασφαλείς εκτιμήσεις. Επισημαίνει ωστόσο τρία πράγματα τα οποία μπορούμε να εικάσουμε με επιφύλαξη:

” Πρώτον, το πλήγμα που οπωσδήποτε δέχτηκε ο θεσμός των ενόπλων δυνάμεων στην Τουρκία, ακόμα κι αν γίνει προσπάθεια να μην εμφανιστεί ως τέτοιο. Αυτό που συνέβη ήταν ανήκουστο για τα στρατιωτικά δεδομένα της Τουρκίας και το πόσο στιβαρή είναι η ιεραρχία των ενόπλων δυνάμεων”.

Θα υπάρξουν επιπτώσεις στη φήμη και την αποδοχή που έχει ο στρατός στην τουρκική κοινωνία, η οποία ήταν απόλυτη στο παρελθόν.

“Δεύτερον, αποκαλύπτεται η αλήθεια για τον τουρκικό στρατό, ο οποίος είναι βεβαίως ισχυρός, σύγχρονος κλπ αλλά δεν είναι σε καμια περίπτωση αυτό που πολλοί στη Ελλάδα πίστευαν και κυρίως αυτό που πίστευαν οι ίδιοι οι Τούρκοι, ότι δηλαδή είναι μια τεράστια δύναμη. Η αυταπάτη της πανίσχυρης στρατιωτικά Τουρκίας νομίζω ότι δέχεται ένα πολύ ισχυρό πλήγμα. Ως προς αυτό βεβαίως έχουν παίξει ρόλο οι κινήσεις του ίδιου του Ερντογάν το προηγούμενο διάστημα. Ο Τούρκος πρόεδρος είχε φροντίσει να διαλύσει την ιεραρχία στο στράτευμα. Παλιότερους αξιωματικούς που θεωρούνταν εξαιρετικά ικανοί κατάφερε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να τους αποστρατεύσει ή να τους βάλει στη φυλακή για διάφορες συνωμοσίες, με αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχει ένα μεσαίο στελεχιακό δυναμικό, που από ό,τι φαίνεται είναι χαμηλής ποιότητας”.

“Τρίτον, έχει εξαιρετική σημασία το πώς θα διαμορφωθεί η επόμενη μέρα καθαρά πολιτικά. Η εκτίμηση που κυριαρχεί αυτή τη στιγμή είναι ότι ο Ερντογάν θα εμφανιστεί παντοδύναμος, θα ξεκαθαρίσει τους όποιους ανοιχτούς λογαριασμούς με τον οποιονδήποτε τον αμφισβητεί και θα προχωρήσει στην ατζέντα που είχε από πριν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση και μικρότερες ενδεχομένως αντιδράσεις και αντιστάσεις, από τη στιγμή που στα μάτια πολλών είναι πλέον εντελώς απενεχοποιημένος. Αυτό δίνει και λαβή στις διάφορες συνωμοσίες ότι μπορεί να το έστησε ο ίδιος, πράγμα που προσωπικά δεν πιστεύω σε καμία περίπτωση”.

Αντιστάθηκε, έβγαλε τον κόσμο στο δρόμο, οπότε θα έχει ένα επιπλέον επιχείρημα ότι το προεδρικό σύστημα που ο ίδιος προωθεί είναι το κατάλληλο για την Τουρκία, διότι θα εξασφαλίσει την σταθερότητα.

“Το άλλο σενάριο είναι ότι θα υπάρξει μια πιο συντονισμένη αντίδραση από το AKP εσωτερικά… Επαναλαμβάνω ωστόσο ότι είναι πάρα πολύ νωρίς για ασφαλείς εκτιμήσεις. Φίλοι που ρωτώ στην Τουρκία να μου πουν την εκτίμησή τους για την επόμενη μέρα, οι εννιά στους δέκα απαντούν: δεν έχουμε ιδέα”.

Η απόπειρα για πραξικοπηματική ανάληψη της εξουσίας από μερίδα των ενόπλων δυνάμεων συνέβη λίγο μετά από μια “στροφή” στην εξωτερική πολιτική του Τούρκου προέδρου, μια διπλή επαναπροσέγγιση από τη μια με τη Ρωσία και από την άλλη με το Ισραήλ. “Γνωρίζω ότι όλες οι κοσμικές δυνάμεις στην Τουρκία επιθυμούσαν μια τέτοια στροφή. Αν θεωρηθεί ότι η ομάδα που επιχείρησε το πραξικόπημα είναι μια φράξια μέσα στο κεμαλικό, κοσμικό κατεστημένο, νομίζω ότι αυτή η ομάδα δεν θα αντιστεκόταν αλλά θα προωθούσε μια τέτοια στροφή”. Συνεπώς, ο κύριος Υφαντής δεν βλέπει κανένα συσχετισμό του πραξικοπήματος με την αλλαγή στην εξωτρική πολιτική του Ερντογάν. Αντιθέτως τονίζει την εκτίμησή του πως οι λόγοι που οδήγησαν στην απόπειρα πραξικοπήματος ήταν καθαρά εσωτερικοί. “Ειδικά οι λόγοι που αφορούν στην εσωτερική ασφάλεια της Τουρκίας, που έχουν να κάνουν με τους Κούρδους και το PKK”.

Σχετικά με το κουρδικό ζήτημα ο κύριος Υφαντής θεωρεί πως ο Ερντογάν δεν πρόκειται να αλλάξει επί της ουσίας πολιτική αλλά και ότι η όποια αλλαγή θα είναι προς το χειρότερο για τους Κούρδους. “Βεβαίως δεν μπορεί να τους ενοχοποιήσει για το συγκεκριμένο εγχείρημα, αλλά την ατζέντα στην Τουρκία την θέτει ο Ερντογάν, οπότε το κουρδικό θα παραμείνει στα πλαίσια που ο ίδιος το βάζει. Άλλωστε είναι σε εξέλιξη διαδικασία εξαφάνισης της κοινοβουλευτικής ομάδας του κουρδικού κόμματος… Δύσκολα θα αλλάξει κάτι… Πριν το πραξικόπημα ακουγόταν έντονα ότι ένα μεγάλο μέρος των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας ήθελε μια πιο δυναμική αντίδραση απέναντι στο PKK. Αν αυτό ισχύει, πιθανώς τώρα ο Ερντογάν να αναγκαστεί να τους δώσει “carte blanche”για να επιχειρήσουν ακόμα πιο ελεύθερα απέναντι στο PKK και στους Κούρδους. Είναι όμως πάρα πολύ νωρίς για ασφαλείς εκτιμήσεις”.

Δεν είναι απίθανο πλέον ο Ερντογάν να δώσει “carte blanche” στις ένοπλες δυνάμεις για να επιχειρήσουν ακόμα πιο ελεύθερα απέναντι στο PKK και στους Κούρδους.

Τέλος σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο κύριος Υφαντής εκφράζει την ευχή να μην υπάρξει κάποια επίπτωση. “Όταν υπάρχει τέτοια αναταραχή, ποτέ δεν μπορείς να προβλέψεις πώς θα εξωτερικευτεί. Χωρίς να αποκλείεται τίποτα, θέλω να πιστεύω ότι δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις για την Ελλάδα. Τι λόγο θα είχε να εξάγει την εσωτερική κρίση προς τα δυτικά;”

Ο Ερντογάν δεν έχει κανένα λόγο να εξάγει την εσωτερική κρίση προς τα δυτικά, εάν είναι ορθολογικός παίκτης, το οποίο μένει να αποδειχτεί.