Κωνσταντία Γουρζή στο NEWS 24/7: “Έχω νιώσει πολύ συχνά ρατσισμό”

Πέρυσι τιμήθηκε ως «Composer in Residence 2020» από το διεθνές μουσικό φεστιβάλ Granefegg της Αυστρίας. Ήταν η πρώτη φορά που το φημισμένο φεστιβάλ επέλεξε γυναίκα αρχιμουσικό γι αυτή την διάκριση αλλά και για την ευθύνη που προϋπέθετε αυτή. Τη μουσική διεύθυνση, δηλαδή, σειράς συναυλιών ενταγμένων στο φεστιβαλικό πρόγραμμα. Φέτος, πάλι, κυκλοφόρησε το δεύτερο άλμπουμ με συνθέσεις της από την εκλεκτική δισκογραφική εταιρεία ECM του Μάνφρεντ Αϊχερ, συνθέσεις όλες εμπνευσμένες από τα γλυπτά του Βερολινέζου εικαστικού Alexander Polzin. Η Κωνσταντία Γουρζή με την τριπλή ιδιότητα της αρχιμουσικού, της συνθέτριας και την καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο Μουσικής και Εφαρμοσμένων Τεχνών στο Μόναχο όπου διδάσκει από το 2002, πιστεύει άλλωστε ότι οι τέχνες, αλληλοσυμπληρώνονται όπως σ΄αυτή την περίπτωση η μουσική και τα εικαστικά. Και έτσι πορεύεται, με επιτυχίες σε έναν δύσκολο χώρο, ακόμα ανδροκρατούμενο, ακόμα επιφυλακτικό καταρχάς, απέναντι σε μία γυναίκα μαέστρο.

Μας μιλάει και γι’ αυτά σε μία συνέντευξη που γίνεται όσο ετοιμάζει επιτέλους βαλίτσες: «Εάν οι συνθήκες το επιτρέψουν», λέει, «έχω αρκετές συναυλίες στην Ελλάδα κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά με τέτοια συχνότητα μετά από 33 χρόνια που λείπω. Ετοιμάζω μια σειρά τραγουδιών για την Αλεξία Βουλγαρίδου και μια ομάδα Γερμανών μουσικών. Πρόκειται για μια πρεμιέρα η οποία είναι αφιερωμένη στα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης που διοργανώνει ο Δήμος Ύδρας. Επίσης για το φεστιβάλ του Μολύβου συνθέτω ένα ντούο για φωνή και πιάνο χρησιμοποιώντας κείμενα του φιλέλληνα Βίλχελμ Μίλερ γνωστού από τις μελοποιήσεις του Σούμπερτ. Στο Θέατρο της Δωδώνης και ξανά στην Ύδρα παρουσιάζουμε ένα κουαρτέτο από τη Βιέννη, το κουαρτέτο Anájikon του νέου μου άλμπουμ-κι αυτές οι εκδηλώσεις υποστηρίζονται από την Γερμανική Πρεσβεία και την Αυστριακή Πρεσβεία της Αθήνας. Παράλληλα έχω συναυλίες σε φεστιβάλ της Γερμανίας και της Αυστρίας».

Κυκλοφόρησε πρόσφατα το δεύτερο άλμπουμ σας από την ECM, το «Anájikon». Τι σημαίνει αλήθεια ο τίτλος;

«Anájikon, ή The Angel in the Blue Garden είναι μια μουσική σύνθεση για κουαρτέτο εγχόρδων που έδωσε και το όνομά του στο άλμπουμ. Ανήκει σε μια ευρύτερη σειρά συνθέσεων που αντλούν την έμπνευσή τους από τα μοντέρνα γλυπτά που αναπαριστούν αγγέλους του Βερολινέζου φίλου και συνεργάτη Alexander Polzin. Κάθε έργο αυτής της σειράς έχει ένα επινοημένο όνομα αγγέλου που ενσαρκώνει τη δραματουργία της σύνθεσης αποκτώντας ένα σημαντικό νόημα για μένα και για την φύση της μουσικής».

Η ECM είναι από τις πιο εκλεκτικές ευρωπαϊκές δισκογραφικές εταιρείες και μία επιπλέον καταξίωση για τους καλλιτέχνες που επιλέγει. Έχει προηγηθεί ένα ακόμα άλμπουμ σας με μουσική για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων. Πώς σας εντόπισαν;

«Η δισκογραφική παρουσία είναι αποτέλεσμα εν μέρει απόφασης αλλά και συγκυρίας γεγονότων και συγχρονισμού. Η γνωριμία με τον Μάνφρεντ Άιχερ έγινε τυχαία το 2002 σε μια συναυλία. Ήταν η περίοδος που αναζητούσα εξάλλου την επαφή μαζί του γιατί πίστευα ότι ο ήχος μου ανήκει στη συγκεκριμένη «οικογένεια» της εταιρείας. Η μία μουσική ανταλλαγή και συνάντηση έφερε την άλλη μέχρι που έγινε ο πρώτος δίσκος».

Ποια είναι η κεντρική ιδέα που διατρέχει το τωρινό σας άλμπουμ; Οι γλυπτοί άγγελοι του Polzin;

«Στο «Anájikon» κάθε μέρος αναπτύσσεται σε μεγαλύτερη χρονική διάρκεια· τα θέματα και οι ήχοι χαρακτηρίζονται από μια μεγαλύτερη αμεσότητα συγκριτικά με παλαιότερες συνθέσεις.

Επίσης, οι συνθέσεις του άλμπουμ έχουν μια πυκνή χρονική αλληλουχία καθώς είναι έργα που δημιουργήθηκαν μέσα σε μια τριετία με τα οποία ξεκινάω μια νέα συνθετική γραφή. Τέλος, το κουαρτέτο εγχόρδων Anájikon και η ορχηστρική σύνθεση Ny-él ανήκουν πράγματι σε μια ενότητα που αναφέρεται σε εικαστικές αναπαραστάσεις αγγέλων».

Περιγράφετε κάτι που σχεδόν παραπέμπει στη συναισθησία. Ακούτε τη μουσική όταν βλέπετε ένα εικαστικό έργο ή αποδίδετε μουσικά τα συναισθήματα που σας εγείρει;

«Η συνάντηση με την εικαστική τέχνη και την ποίηση είναι ένα σημαντικό σημείο αναφοράς της δουλειάς μου από το ξεκίνημα της συνθετικής μου πορείας. Παρ όλα αυτά δεν ακούω μουσική όταν βλέπω ένα εικαστικό έργο, ούτε το περιγράφω συναισθηματικά. Νομίζω ότι λειτουργώ αναζητώντας ένα νέο όλον, μια εξερεύνηση των πραγμάτων που να λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο συμπληρωματικά και συνδυαστικά. Πιστεύω στην αλληλοσυμπλήρωση των τεχνών γιατί διαπνέονται από τον πλούτο της εγγύτητας, δημιουργώντας ρήγματα στην απομόνωση. Με έναν περίεργο τρόπο η απομόνωση είναι ένα αίσθημα εκ φύσεως ανοίκειο αλλά τόσο συχνό στην εποχή μας. Από αυτή την εσωτερική στάση της εγγύτητας εμπνέομαι όταν μου αρέσει ένα έργο τέχνης και φαντάζομαι, αναζητώ την ηχητική του συνύπαρξη».

«Συνεχίζω να είμαι περίεργη να ανακαλύπτω νέους ηχητικούς συνδυασμούς», λέτε. Πού και πώς τους ανακαλύπτετε;

«Η περιέργεια και η διαίσθηση με οδηγούν πολλές φορές σε νέα ηχητικά μονοπάτια. Π.χ. συνήχησης παραδοσιακών οργάνων με κλασικά ή να βρω από τα κλασικά όργανα ασυνήθιστους ήχους τους οποίους να συνδυάσω με άλλους εξ’ ίσου ασυνήθιστους. Υπάρχουν ασύμβατα κουρδίσματα μεταξύ των παραδοσιακών και κλασικών οργάνων αλλά όμως αυτά μπορούν να συνυπάρξουν σε νέες απροσδόκητες συναρπαστικές συναντήσεις, με την κατάλληλη προετοιμασία.

Η μουσική μας δείχνει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ότι δεν υπάρχουν a-priori ασυμβατότητες. Αυτές τις έχει δημιουργήσει ένα σκουριασμένο σύστημα πραγμάτων το οποίο εκτός από παρωχημένο είναι και δυσλειτουργικό καθώς δεν βοηθάει ούτε την προσωπική ούτε την κοινωνική και πολύ περισσότερο τη δημιουργική εξέλιξη της Ζωής».

Ζείτε πια κυρίως στο Μόναχο. Θα μπορούσατε να κάνετε όσα κάνετε αν είχατε μείνει στην Ελλάδα;

«Ο κάθε τόπος και χρόνος δίνει μοναδικές δυνατότητες τοποθέτησης της ζωής και εξέλιξης της προσωπικότητας. Ξέρετε είναι λίγο μάταιο να μιλάμε με αυτή την υπόθεση του «μη πραγματικού». Η απόφαση να φύγω το 1987 από την Ελλάδα για να σπουδάσω στη Γερμανία ήταν συνειδητή και αυτό ήταν καθοριστικό. Ήταν ένα ζητούμενο που βρήκε την τροχιά της πραγμάτωσής του».

Σήμερα πια θεωρείτε την ιδιότητα του συνθέτη και αυτήν του αρχιμουσικού, αδιαίρετες. Γιατί;

Η συμβίωση των δύο ιδιοτήτων είναι άκρως δημιουργική Έχει όμως και πρακτικό αντίκρισμα. Ο συνθέτης που διευθύνει ή ο μαέστρος που συνθέτει, συνδυάζει τεχνικές και ερμηνευτικές γνώσεις με μια διαλεκτική αλληλουχία. Ο χρόνος έχει επιβεβαιώσει επανειλημμένα την αναγκαιότητα αυτής της συνύπαρξης: σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας είναι ένα ενιαίο σύνολο, μια σχέση αδιάσπαστη.

Πόσο δύσκολη ήταν η διαδρομή σας μέχρι τώρα ως μία γυναίκα αρχιμουσικός και συνθέτρια που προέρχεται από την Ελλάδα;

Οι συνάδελφοι γυναίκες συνθέτριες και μαέστροι εξακολουθούν να είναι λιγότερες από συνάδελφους άνδρες αλλά είναι περισσότερες από παλαιότερα. Έχω νιώσει πολύ συχνά ρατσισμό και έχω προσπαθήσει πολύ περισσότερο από άνδρες συναδέλφους. Όμως πιστεύω ότι η διαδρομή του κάθε ανθρώπου είναι ξεχωριστή και μοναδική. Ο κάθε ένας χαράζει τον δρόμο αυτό που χρειάζεται για να μπορέσει η προσωπικότητά του να εξελιχθεί. Αυτό δεν σημαίνει αποδοχή των δεδομένων ή επιβεβλημένων της ζωής αλλά συνείδηση και καθημερινό αγώνα. Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να αλλάξουν, αλλά χρειάζεται συνεχής συνειδητή αναζήτηση, παρατήρηση, συνέπεια.

Σας έχουν λοιπόν τύχει περιστατικά απαξίωσης λόγω φύλου ή καταγωγής;

Πολλά περισσότερα από ένα. Με βοήθησαν όμως να δυναμώσω και να μάθω να διατηρώ την ψυχραιμία μου, να κατανοώ αλλά να μην ανέχομαι τις θλιβερές στάσεις που υπαγορεύονται από στερεότυπα και ρόλους.

Αυτός που απαξιώνει τον διπλανό του, αντικειμενικά απαξιώνει εαυτόν γιατί αφαιρεί τη δυνατότητα να ακούσει, να μάθει να εμπλουτιστεί ως προσωπικότητα. Αν αυτή η πραγματικότητα κατανοηθεί βαθιά θα μπορέσουμε να γίνουμε πολύ πιο ουσιαστικοί και γόνιμοι στη σκέψη μας και τη ζωή μας δίνοντας σημασία στην ουσία των πραγμάτων και όχι στο περιτύλιγμά τους.

Γυναίκες σε ανδροκρατούμενους χώρους χρειάζεται προφανώς να δώσουν μεγαλύτερο αγώνα μέχρι να κατακτήσουν τη θέση που τους αξίζει…

Ο αγώνας επιβίωσης είναι μοναδικός για κάθε άνθρωπο όσο άνισος και να είναι. Η «σανίδα σωτηρίας» βρίσκεται στη συγκέντρωση και την αγάπη απέναντι στο περιεχόμενο της ενασχόλησης, τη μουσική στη συγκεκριμένη περίπτωση. Έτσι μπορεί κανείς να εμβαθύνει και να παρατηρεί τις ανθρώπινες συνήθειες εκείνες που οδηγούν σε επαναλήψεις φαινομένων, όπως αυτής του ανδροκρατούμενου επαγγέλματος.

Πιστεύω όμως ότι βρισκόμαστε σε μια τέτοια χρονική συγκυρία που αναγκαστικά τα δεδομένα αλλάζουν και οι πατριαρχικές στάσεις θα αρχίζουν να ελαττώνονται. Έτσι κι αλλιώς δεν πιστεύω στην αξία ρόλων και θέσεων αλλά στην προσωπική διαδρομή μέσω αυτού που καθένας ακολουθεί με αφοσίωση και φυσικά στο αποτέλεσμα και στην ποιότητά του.

Περάσατε κι εσείς, όπως όλοι μας, την πικρή εμπειρία της πανδημίας. Πως βγαίνετε από αυτήν; Πιο «σοφή», πιο μελαγχολική, πιο εξοπλισμένη;

«Η πανδημία με βοήθησε να αποκτήσω μια πιο ουσιώδη σχέση με το χρόνο και με ό,τι είναι σημαντικό για την καθημερινότητά μου και τις σχέσεις μου.

Δεν θεωρώ ότι υπάρχει μια ωραία επόμενη ημέρα χωρίς μια πράξη συνεχούς συνειδητοποίησης. Πιστεύω στο δυνατό βίωμα του «τώρα» που βάζει θεμέλια για το «αύριο». Κατάλαβα για ακόμη μια φορά ότι μια νέα συλλογική «κανονικότητα» εξαρτάται από την προσωπική αφύπνιση στο «τώρα» του καθενός από εμάς ξεχωριστά».

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις