Lisa Kytosaho: Η Σουηδέζα που μεγαλώνει τσιτάχ σαν παιδιά της

Η Lisa Kytosaho είναι επικεφαλής του Western Cape Cheetah Conservation στη Νότια Αφρική.

Γεννήθηκε στη Στοκχόλμη της Σουηδίας και τα τελευταία χρόνια ζει στο Κέιπ Τάουν όπου υλοποιεί το όνειρό της. Το να μεγαλώνει τσιτάχ (γατόπαρδος ή τσίτα) και να τα βοηθά να επιστρέψουν με ασφάλεια στο φυσικό τους περιβάλλον.

Το News 24/7 μίλησε μαζί της για τις ιδιαιτερότητες αυτού του υπέροχου ζώου, του αιλουροειδούς – κυνηγού με τη μεγαλύτερη επιτάχυνση στον πλανήτη. Σημειώνεται εδώ πως ο γατόπαρδος είναι το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο που ξεπερνά τα 100 χλμ/ώρα, με τα υπόλοιπα να υστερούν πολύ και να μη ξεπερνούν τα 72-75 χλμ/ώρα.

Τα τσιτάχ άλλωστε αποτελούν βασική “ατραξιόν” των περισσότερων σαφάρι, αλλά δυστυχώς είναι και επαπειλούμενα ζώα εξ αιτίας της έντονης λαθροθηρείας. Πολλά δε, πωλούνται παράνομα ως “κατοικίδια”, κάτι που όπως μας λέει η Lisa, είναι καταστροφικό.

“Είμαι υπεύθυνη για 15 ζώα αυτή τη στιγμή. Ο λόγος που αποφάσισα να κάνω κάτι τέτοιο είναι γιατί πάντα είχα ένα μεγάλο πάθος για τα ζώα και ήθελα να δουλέψω μαζί τους γιατί αισθανόμουν έτσι πως θα έκανα κάτι πραγματικά σημαντικό. Όχι μόνο να δουλεύω μαζί τους, αλλά όσο να προσφέρω για εκείνα. Έτσι σκεφτόμουν πάντα πως η διάσωση των άγριων ζώων, η επανατοποθέτησή τους στο φυσικό τους περιβάλλον και η προστασία τους είναι ακριβώς αυτό που ήθελα να κάνω. Το να δουλεύεις πλάι σε αυτά τα πλάσματα είναι κάτι το διαφορετικό και υπέροχο”, λέει η Lisa στο News 24/7.

Πώς θα τα περιέγραφε; “Τα τσιτάχ είναι έξυπνα και περίπλοκα ζώα. Χρειάζονται χρόνο για να σε εμπιστευτούν και αυτό είναι ένα στοιχείο τους που αγαπώ. Είναι σοβαρά και φιλικά μαζί και αν κερδίσεις τη φιλία τους, γίνονται πολύ πιστά. Πιστοί ακόλουθοι. Συμπεριφέρονται με μια αριστοκρατία και είναι τα πιο γρήγορα θηλαστικά στη γη, κάτι που τα κάνει απίστευτα εντυπωσιακά”.

“Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόλις 7.100 τσιτάχ στην Αφρική, και 50 από ένα σπάνιο υποείδος τους, το ασιατικό τσιτάχ που επιβιώνει σε μια μικρή, απομακρυσμένη περιοχή του Ιράν”.

Δεν είναι κατοικίδια. Μιλάμε για άγρια ζώα που χρειάζονται σεβασμό

Όπως ήδη αναφέραμε, πολλά από αυτά τα ζώα πωλούνται ως κατοικίδια. Κάτι που όπως μας λέει η Lisa Kytosaho, είναι απαράδεκτο.

“Σε καμία περίπτωση δεν είναι κατοικίδια. Οι άνθρωποι που τα θέλουν για κατοικίδια δεν μπορούν να αντιληφθούν πόσο καταστροφικό είναι αυτό για το ίδιο το είδος. Δυστυχώς υπάρχει ζήτηση και παρεμπόριο τσιτάχ. Κλέβουν νεογέννητα από τις μητέρες τους κάτι που έχει αρνητικές συνέπειες στον πληθυσμό τους. Επίσης, τα ζώα αυτά δεν μπορούν να εναρμονιστούν σε άλλο περιβάλλον μακριά από το φυσικό τους. Δεν μπορούν να είναι χαρούμενα και ισορροπημένα έξω από αυτό.

Όταν είναι νεαρά, ίσως να ανταποκρίνονται για ένα μικρό διάστημα, αλλά μεγαλώνοντας θα αισθάνονται απογοήτευση, απόγνωση και συναισθήματα που ενδέχεται να προκαλέσουν βίαιες συμπεριφορές και ατυχήματα. Τότε ο ιδιοκτήτης καταλαβαίνει πως αυτό το ζώο δεν είναι κατάλληλο για οικογένειες, γίνεται επιθετικό και τελικό μη επιθυμητό. Είναι θλιβερό όλο αυτό, γιατί μιλάμε για άγρια ζώα που χρειάζονται σεβασμό.”

“Απέναντί μου δεν είναι επιθετικά γιατί δεν τους φέρομαι σαν να είναι κατοικίδια”, προσθέτει. “Τα προστατεύουμε σαν άγρια ζώα που είναι και τα αφήνουμε να ακολουθούν τα ένστικτά τους και τις ανάγκες τους. Δεν ζουν αυτά στις συνθήκες που τους ορίζουμε, εμείς ακολουθούμε τις δικές τους. Και όλο αυτό απαιτεί αφοσίωση”.

“Μετακόμισα στη Νότια Αφιρκή το 2010. Θα την περιέγραφα ως μια πολύπλευρη και όμορφη χώρα. Έχει απίστευτη φυσική ομορφιά, πεδιάδες, ερήμους, δάση, βουνά, και υπέροχες παραλίες”, τονίζει η Lisa, περιγράφοντας τη νέα “πατρίδα” της.

Φυσικά, δεν θα μπορούσαμε να μην τη ρωτήσουμε για την κλιματική αλλαγή. Μύθος ή πραγματικότητα; Πώς επηρεάζει τη ζωή στην άγρια φύση;

“Θα έλεγα πως είναι αστείο το να λέει κανείς πως δεν υπάρχει κλιματική αλλαγή. Μια μόνο αλλαγή είναι το πώς διαφοροποιούνται οι φυσικοί κλιματολογικοί κύκλοι, βλέπουμε πώς η αλλαγή στο κλίμα επηρεάζει αυτόν τον τομέα. Κατά κύριο λόγο ζούμε με τρόπο ανεύθυνο. Πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε τις επιπτώσεις των πράξεών μας στο είδος μας και συνολικά, απέναντι στον πλανήτη.

Είναι τρομακτικός ο τρόπος που καταναλώνουμε και χρησιμοποιούμε μη επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα χωρίς να έχουμε συναίσθηση του τι κάνουμε. Όποιος ζει με συναίσθηση των πράξεών του απέναντι στο περιβάλλον, κάνει κάτι το θετικό, έχει μια μικρή θετική επίδραση για το σύνολο. Μπορεί ο καθένας μόνος του να αισθάνεται μικρός και απομονωμένος, αλλά όταν οι άνθρωποι οργανώνονται για έναν καλό σκοπό μπορούν να αλλάξουν τους όρους της αγοράς και της ζήτησης”.

Ως προς τα μελλοντικά της πλάνα μας λέει: “Τα μελλοντικά μου πλάνα είναι να επεκτείνω το πρότζεκτ μου και να μπορέσουμε να βρούμε κι άλλες περιοχές όπου θα μπορούσαν να αφεθούν ελεύθερα τα τσιτάχ και να ζουν σε προστατευόμενο και ασφαλές περιβάλλον στην άγρια φύση. Προσπαθούμε να βρούμε περισσότερες περιοχές και χρηματοδότηση, μιλάμε με ιδιοκτήτες γης για να επεκτείνουμε τις δραστηριότητές μας για τα τσιτάχ. Επίσης θέλω να επενδύσω περισσότερα στην εκπαίδευση και την κουλτούρα της εκμάθησης της προστασίας των άγριων ζώων καλώντας ανθρώπους να μάθουν περισσότερα μέσα από αυτό το πρότζεκτ”.

Εν συνεχεία, τη ρωτάμε σχετικά με τα ζωολογικά πάρκα. Θα έπρεπε να λειτουργούν; Και αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

“Δύσκολη ερώτηση. Υπάρχουν κακά ζωολογικά πάρκα και καλά ζωολογικά πάρκα. Ένας κακό πάρκο λειτουργεί με τρόπο επώδυνο για τα ζώα, μιλάμε για συνθήκες βασανισμού, και δυστυχώς έχουμε δει πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Ένα καλό ζωολογικό πάρκο από την άλλη, μπορεί αντιθέτως να λειτουργεί με τρόπο που κάνει τους επισκέπτες να ενημερώνονται για την άγρια ζωή, για τον σεβασμό σε αυτή, να τους φέρνει πιο κοντά σε αυτή και να τους δίνει την ευκαιρία να δουν άγρια ζώα από κοντά, κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο για αυτούς υπό άλλες συνθήκες. Τα πάρκα που επιτελούν σωστό έργο επικοινωνούν και συνεργάζονται επίσης με οργανισμούς για τον τρόπο και τις συνθήκες που ζουν τα ζώα που φιλοξενούν, υπάρχει μια ανταλλαγή γνώσης και αλληλουποστήριξη σε γνωσιακούς και οικονομικούς τομείς. Παρέχουν υποστήριξη σε οργανισμούς προστασίας άγριας ζωής δίνοντας ποσοστό από τα έσοδά τους, κάτι που είναι θαυμάσιο και έχει τη σημασία του.

Οι καλοί ζωολογικοί κήποι που παρέχουν μεγάλους χώρους, καλή φροντίδα για τα ζώα και τους συμπεριφέρονται με σεβασμό, είναι σαν άσυλο για αυτά. Μπορούν να τους παρέχουν επαρκή φροντίδα και να τα κάνουν να αισθάνονται χαρούμενα.

Σε κάθε περίπτωση διαφωνώ με τα προγράμματα “ψυχαγωγίας” και με τις επιδείξεις στις οποίες υποβάλλονται τα ζώα σε ζωολογικούς κήπους και ακουάριουμ, ειδικά τα δελφίνια και τα θαλάσσια θηλαστικά. Είναι στενάχωρο το ότι πολλά άγρια ζώα σήμερα ζουν σε τέτοια πάρκα. Από την άλλη, έτσι όπως έχει εξελιχθεί ο κόσμος μας, σε αυτούς τους χώρους τα ζώα δεν αντιμετωπίζουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν από τον ίδιο τον άνθρωπο στην άγρια φύση”.

Και τι θα συμβούλευε κάποιον επισκέπτη ζωολογικού πάρκου; “Το τελευταίο που θα ήθελα να πω και να συμβουλεύσω, είναι όσοι επισκέπτονται ζωολογικά πάρκα ή προστατευόμενους χώρους, να έχουν διαβάσει πρώτα και να έχουν προετοιμαστεί. Να ελέγχετε, να μαθαίνετε πληροφορίες για τον χώρο που θα επισκεφθείτε πριν πάτε σε αυτόν. Να ξέρετε πως είναι ασφαλής για εσάς και ότι η δουλειά που γίνεται εκεί είναι σωστή και αξίζει της επίσκεψής σας. Να μάθετε για τις πρακτικές που χρησιμοποιούνται, για το μέγεθος των χώρων φύλαξης, για τις συνθήκες που ζουν τα ζώα και της φροντίδας που τυγχάνουν. Τα μέρη που κρατούν πολλά νεαρά άγρια ζώα πρέπει να αποφεύγονται”.

Στοιχεία του τσιτάχ

Μήκος σώματος (χωρίς την ουρά): 110 έως 150 εκατοστά

Ύψος μέχρι τον ώμο: ♂ 74 έως 94 εκατοστά, ♀ 67 έως 84 εκατοστά

Μήκος ουράς: 60 έως 84 εκατοστά

Βάρος: ♂ 29 έως 65 κιλά, ♀ 21 έως 63 κιλά

Οι αρσενικοί γατόπαρδοι είναι πολύ κοινωνικοί και σχηματίζουν στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ομάδες, που οι ερευνητές αποκαλούν χαρακτηριστικά, “συνασπισμούς” (coalitions) και των οποίων τα μέλη είναι συνήθως αδέλφια που μένουν στενά συνδεδεμένα, πιθανότατα, για όλη τους τη ζωή.

Σε αντίθεση με τους αρσενικούς, οι θηλυκοί γατόπαρδοι είναι μοναχικά ζώα και τείνουν να αποφεύγουν η μία την άλλη.

Στους γατόπαρδους υφίσταται μια μοναδική, καλά δομημένη κοινωνική τάξη, με τα θηλυκά να ζουν μόνα τους, εκτός αν πρόκειται να μεγαλώσουν τα μικρά τους. Γενικά, δεν οριοθετούν κάποιον ιδιαίτερο ζωτικό χώρο όπως κάνουν τα αρσενικά και, αντιθέτως, περιπλανώνται σε κάποια ευρεία περιοχή η οποία συνήθως αλληλοεπικαλύπτεται με εκείνη των άλλων θηλυκών, συχνά, τις κόρες, τις μητέρες τους, ή τις αδελφές τους. Τα θηλυκά κυνηγούν πάντοτε μοναχικά, αν και τα κουτάβια συνοδεύουν τις μητέρες τους για να μάθουν να κυνηγούν, όταν φθάσουν στην ηλικία των 5-6 εβδομάδων.

Γενικά, δεν θεωρείται επικίνδυνο ζώο για τον άνθρωπο. Παρόλα αυτά, έχει κυνηγηθεί καθώς ελλείψει τροφής, έχει προξενήσει ζημιές σε οικόσιτα ζώα στη Νότια Αφρική.

Σημειώνεται πως οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συχνά διατηρούσαν γατόπαρδους ως κατοικίδια ζώα, καθώς επίσης, τους εκπαίδευαν για το κυνήγι. Συνήθως μεταφέρονταν μαζί με σκυλιά στις κυνηγετικές περιοχές, δεμένοι σε κάρα, με κουκούλα και δεμένα τα μάτια και παρέμεναν έτσι, μέχρις ότου τα σκυλιά ξετρύπωναν το θήραμα. Όταν πλησίαζε αρκετά κοντά, τους έλυναν και τους αφαιρούσαν την κουκούλα και οι γατόπαρδοι ορμούσαν και συνελάμβαναν τη λεία. Η παράδοση αυτή πέρασε στους αρχαίους Πέρσες και στην Ινδία, και συνεχίστηκε από τους μαχαραγιάδες και τους πρίγκιπες, σχεδόν μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα.