Μάσκα στο σχολείο: Ένα “αλφαβητάρι” για παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς

Η επιστροφή των μαθητών στα θρανία τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου έχει μία -ειδοποιό- διαφορά (από τις πολλές) σε σύγκριση με αυτή της 1ης Ιουνίου: Την υποχρεωτική χρήση μάσκας, πλέον και από τους μαθητές και μάλιστα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ακόμη και του νηπιαγωγείου.

Αυτή η απόφαση δημιούργησε διχασμό, προκαλώντας ακόμη και μαζικές διαδηλώσεις “εξεγερμένων” γονέων που διαμαρτύρονται για το μέτρο, με τις ιαχές να γίνονται ακόμη πιο ηχηρές, όσο οι ηλικίες των παιδιών που αφορούσαν φθίνουν.

Με την προσέλευση των μαθητών στο σχολείο, πολλώ δε αυτών που θα δώσουν την πρώτη τους παρουσία στις αίθουσες, και με τη νέα συνθήκη που παγιώνεται σε καθημερινή βάση για όλες τις διδακτικές ώρες, γεννώνται ερωτήματα, πολύ πιο σημαντικά από αυτά που έχουν να κάνουν με το λειτουργικό και πρακτικό σκέλος.

Ερωτήματα που αφορούν στη νέα πρόκληση και νέα πραγματικότητα που θα συναντήσουν και θα κληθούν να προσαρμοστούν μαθητές, ηλικίας ακόμη και 4 ετών: Πώς θα επηρεάσει και πόσο θα δυσκολέψει η μάσκα την κοινωνικοποίησή τους; Τι επιπτώσεις θα έχει όλο το πλαίσιο που διαμορφώνεται στην ψυχική τους υγεία; Πώς θα αναπτύξουν τις δεξιότητές τους και πώς θα επηρεαστεί η επικοινωνία με τον δάσκαλο; Πόσο σημαντική είναι η υποδοχή και η διαχείριση από εκπαιδευτικούς και γονείς;

Η Έλια Παπαμαύρου, είναι ψυχοθεραπεύτρια, παιδοψυχολόγος και οικογενειακή ψυχολόγος, συνεργάτιδα του παιδικού σταθμό “Κόκκινο Παράθυρο”, ενώ διατηρεί δύο ιατρεία σε Κηφισιά και Χαλάνδρι. Η ίδια, απαντά στα παραπάνω και πολλά ακόμη ερωτήματα, αναλύοντας επιστημονικά και εξονυχιστικά το βασικό “εργαλείο” που καλούνται να κουβαλούν υποχρεωτικά και καθημερινά οι μαθητές κάθε ηλικίας στις τάξεις.

Ο ρόλος της μάσκας, η διπλή ανάγνωση και η σύνδεση με την αντίληψη των βρεφών μέχρι και των… ενηλίκων. Όπως τονίζει και η ίδια άλλωστε: “Επειδή ζούμε κάτι πρωτόγνωρο έχουμε πολλές παλινδρομήσεις, βλέπουμε δηλαδή ενήλικες να γυρνούν σε πρώιμες αντιδράσεις, όταν ήταν παιδιά, βρέφη κι όλα αυτά επειδή υπάρχει αυτή η εξωτερική απειλή εδώ και πάρα πολύ καιρό, παραμένει σχετικά άγνωστη και δεν είναι σίγουρο πότε θα τελειώσει. Γι’ αυτό πολλές φορές (θα) παίρνουμε παραδείγματα από τα βρέφη για να δικαιολογήσουμε, είτε συμπεριφορές παιδιών είτε ενηλίκων”.

Ποια είναι η πρώτη δυσκολία που θα συναντήσει ένα παιδί από τη χρήση της μάσκας, την πρώτη του κιόλας μέρα στο σχολείο;

“Αυτό που βλέπουμε σαν πρώτη δυσκολία και αφορά όλους, παιδιά και ενήλικες, είναι η συνήθεια της επαφής. Το φιλί για παράδειγμα είναι το πρώτο θύμα αυτής της πανδημίας. Το φιλί είναι σαν συνήθεια όπως η χειραψία και η αγκαλιά. Οι κοινωνικές μας επαφές είναι πολύ λιγότερο σωματικές. Ίσως τελικά η χρήση της μάσκας να μας επιτρέπει να μην χάσουμε τελείως αυτή την επαφή. Δηλαδή με τη χρήση της μάσκας μπορούμε να έρθουμε σε επαφή, η οποία αρχίζει τώρα να αποκτά μια άλλη σημασία. Γίνεται μέσα από τα μάτια και τον λόγο. Κάτι που είναι αρνητικό βέβαια τόσο για τα μωρά, όσο και για τα νήπια, όπως επίσης και για τους ανθρώπους οι οποίοι στερούνται την αίσθηση της ακοής, για τους οποίους το διάβασμα των χειλιών, οι μιμήσεις του προσώπου διευκόλυναν πάρα πολύ την επικοινωνία με ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν αυτή τη στέρηση.

Φτιάχτηκαν μεν μάσκες διαφανείς για να μπορέσουν να διευκολύνουν αυτή την επικοινωνία σε αυτό το κομμάτι, η τιμή τους όμως είναι αρκετά υψηλή όπως και απαγορευτική. Ένα, λοιπόν, στοιχείο που έχουμε σαν κλειδί για την ανάπτυξη και την εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στα βρέφη και στο περιβάλλον τους είναι ακριβώς η αναγνώριση του προσώπου του άλλου. Γιατί η αναγνώριση αυτού του προσώπου είναι μέρος μιας συναισθηματικής αφύπνισης για το παιδί. Δηλαδή με αυτό τον τρόπο ξυπνούν συναισθήματα στο παιδί. Πειράματα έχουν δείξει ότι το χάσιμο του χαμόγελου από τη μητέρα, ήδη από την ηλικία των τριών μηνών, επιφέρει στο βρέφος μια δυσθυμία και έναν φόβο. Οπότε βλέπουμε το παιδί να κάνει κινήσεις, να αντιδρά μέχρι που στο τέλος καταλήγει σε πολύ γοερό κλάμα”.

Πώς επηρεάζεται η κοινωνικοποίηση του παιδιού από τη χρήση της μάσκας;

“Το γεγονός ότι είμαστε υποχρεωμένοι να επικοινωνήσουμε χωρίς τις εκφράσεις του προσώπου, μας κάνει να χρησιμοποιούμε τον λόγο σαν ένα κατ’ εξοχήν ανθρώπινο εργαλείο επικοινωνίας πράγμα το οποίο καταλήγει να το μετατρέπει σε ένα απάνθρωπο εργαλείο επικοινωνίας γιατί μας στερεί ένα βασικό στοιχείο που είναι η αποκωδικοποίηση της πρόθεσης και του συναισθήματος του άλλου. Γιατί μόνο μέσα από την έκφραση του συναισθήματος στέλνονται αυτά τα άηχα, συνειδητά ή ασυνείδητα μηνύματα. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε πώς θα επηρεασθεί η κοινωνία από αυτή την έλλειψη; Αν ας πούμε δούμε στον δρόμο έναν φίλο μας και εκεί που του χαμογελάμε αυτός δεν το βλέπει, πώς μπορούμε εμείς να του μεταδώσουμε αυτό το χαμόγελο; Μπορούμε να το περιγράψουμε με λέξεις; Κι αν δεν έχουμε τις λέξεις; Κάτι που ισχύει και για το παιδί πάρα πολύ. Όταν θα το δει η δασκάλα για πρώτη φορά και θα του χαμογελάσει, το παιδί δεν θα βλέπει το χαμόγελο. Πώς θα μπορέσει η δασκάλα ή ο δάσκαλος να αντικαταστήσει το χαμόγελο; Με λέξεις; Ή, το χειρότερο απ’ όλα, με μία σιωπή; Γιατί μπορεί να λείπουν σε κάποιους ανθρώπους οι λέξεις. Ευτυχώς, όμως, υπάρχει ένα καλό στην όλη ιστορία, διότι μπορεί η μάσκα να κρύβει το χαμόγελο, όμως δεν μας απαγορεύει να χαμογελάμε κάτι που μπορεί τελικά να καταφέρνουμε να το δείχνουμε μέσα από το βλέμμα μας. Τα μάτια μιλάνε και λένε πολλά”.

Πώς θα καταφέρουν τα παιδιά να αντιμετωπίσουν αυτά τα εμπόδια και να αναπτύξουν νέους κώδικες;

Εδώ τίθεται ένα πολύ μεγάλο ζήτημα. Λέμε ότι κάποιος λέει “πεινάω”. Είναι πολύ σημαντικό να το πει, είναι όμως εξίσου σημαντικό να βρει την τροφή του. Μόνο με τον λόγο δεν θα χορτάσουμε, άρα μόνο με το να λέμε ότι στερούμαστε αυτήν την επικοινωνία μέσα από την μάσκα είναι ένα γεγονός, αλλά ένα δεύτερο γεγονός είναι να βρούμε τον τρόπο να υπερβούμε αυτήν την απώλεια. Μεγάλο ρόλο θα παίξει εδώ το ψυχικό σθένος. Πώς δηλαδή αυτή η ικανότητα του ανθρώπου να αντεπεξέλθει σε όλες αυτές τις αναποδιές και να παραμείνει δυνατός, ενεργός και αποτελεσματικός, αυτή είναι η διαδικασία του ψυχικού σθένους. Πώς θα μπορέσει ο άνθρωπος να κρατήσει αυτή την ικανότητα του να μπορεί να βρίσκει λύσεις. Το πρόβλημα είναι ότι όσο πιο πολύ κρατά αυτή η δοκιμασία, τόσο το ψυχικό σθένος μειώνεται”.

Πόσο δύσκολη θα είναι η προσαρμογή των παιδιών, ειδικά σε μικρότερες ηλικίες, τόσο από τη χρήση της μάσκας όσο και από τις γενικότερες συνθήκες που θα συναντούν καθημερινά;

“Η καθημερινή χρήση μάσκας στο σχολείο θα βιωθεί διαφορετικά ανάλογα με την ηλικία κάθε παιδιού. Αλλιώς θα το βιώσουν οι έφηβοι κι αλλιώς τα παιδιά του νηπιαγωγείου και του δημοτικού που τώρα κάνουν την προσαρμογή τους σε αυτό το σύστημα.

Μια πρώτη γεύση είχαν τα παιδιά τον Ιούνιο όταν γύρισαν στο σχολείο μετά την καραντίνα και είδαν τους δασκάλους να φοράνε τη μάσκα. Η διαφορά είναι τώρα ότι θα την φοράνε και τα ίδια τη μάσκα. Το ζήτημα, λοιπόν, που τίθεται στα παιδιά του προνηπίου και του νηπίου, που τώρα αρχίζουν να μαθαίνουν τη γλώσσα, είναι ότι αυτά τα παιδιά για να μάθουν την γλώσσα έχουν την ανάγκη να βλέπουν την κίνηση και τη μίμηση του δασκάλου που κάνει με το στόμα προκειμένου να τον μιμηθούν και να τον κατανοήσουν, να κατανοήσουν την εικόνα του στόματος μαζί με τον γραφικό χαρακτήρα. Σε κάποια παιδιά, μπορεί αυτή η έλλειψη έκφρασης να προκαλέσει κάποια καθυστέρηση στην εξέλιξη της γλώσσας, δηλαδή εξαιτίας αυτής της απώλειας της μίμησης των εκφράσεων του προσώπου, ή του χαμόγελου. Εδώ λοιπόν είναι που θα χρειαστεί τα παιδιά να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στον τόνο της φωνής, καθώς και στην έκφραση των ματιών και του βλέμματος. Θα χρειαστεί να υπάρξει κάποιο οπτικοακουστικό υλικό το οποίο θα μπορέσει να αντικαταστήσει αυτή τη δυσλειτουργία της μάσκας. Επίσης εδώ τίθεται κι ένα κομμάτι πώς θα μπορέσει ο γονιός μετά, παίρνοντας ένα μικρο υλικό από τον δάσκαλο να μπορέσει να βοηθήσει το παιδί στο σπίτι.

Μέσα από την αλληλεπίδραση και τις επιδράσεις το βρέφος, όπως και το παιδί, μαθαίνει να αναγνωρίζει την έκφραση συναισθημάτων. Μετά από κάποιες εβδομάδες ζωής βλέπουμε το πιτσιρίκι να αναγνωρίζει το οικείο πρόσωπο, να στρέφεται προς αυτό με χαμόγελο και κινήσεις γιατί θέλει να προσεγγίσει αυτό το πρόσωπο. Με την ίδια ικανότητα που έχει να προσεγγίσει το πρόσωπο το βρέφος, την ίδια ικανότητα έχει και να το αποστρέφεται. Όταν τα παιδιά του προνηπίου, του νηπίου και της πρώτης δημοτικού πηγαίνουν πρώτη φορά σχολείο προσαρμόζονται σε κάτι διαφορετικό. Προσαρμόζονται σε πιο μεγάλα κτίρια με διάφορα άτομα, προσαρμόζονται στην εφαρμογή ενός προγράμματος διδασκαλίας, σε λιγότερο παιχνίδι και επίσης ξαναπροσαρμόζονται στην απομάκρυνση από τα οικεία πρόσωπα των γονέων και του σπιτιού”.

Πώς επηρεάζεται η σχέση μαθητή-εκπαιδευτικού και πώς θα πρέπει οι ίδιοι οι δάσκαλοι να προσαρμόσουν τον τρόπο διδασκαλίας στα νέα δεδομένα;

“Εξαιτίας αυτών των δεδομένων, οι αντιδράσεις των παιδιών συμπίπτουν με τις αντιδράσεις των βρεφών. Δηλαδή, φοβάμαι να μπω σε αυτό το κτίριο. Φοβάμαι να δω αυτά τα νέα πρόσωπα, αυτό το νέο περιβάλλον. Φανταστείτε, λοιπόν, ότι αυτή η αναγνώριση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη με τη μάσκα και είναι και πιο δύσκολη η θεμελίωση της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του δασκάλου. Δεν μπορεί εύκολα να αναπαραστήσει το πρόσωπο του δασκάλου όταν θα γυρίσει στο σπίτι. Πολλά παιδιά έχουν ανάγκη να πάνε στο σπίτι και να θυμηθούν το πρόσωπο του δασκάλου, τις κινήσεις του. Αν, λοιπόν, λείπει αυτή η αναπαράσταση της έκφρασης είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει αυτό το πέρασμα. Δεν μπορεί το παιδί να πάει στο σπίτι και να μεταφέρει στους γονείς τι έζησε από τον δάσκαλο. Θα τον κάνει με τρόπο πιο ελλιπή και θα αργήσει να αποκτήσει την εμπιστοσύνη στον δάσκαλο. Στα μεγαλύτερα παιδιά που ήδη έχουν βιώσει αυτή την αναπαράσταση της εικόνας δασκάλων, αυτό το άγχος της μη αναγνώρισης βιώνεται λιγότερο επώδυνα. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν έχουν την ανάγκη της αναγνώρισης και της προσαρμογής. Δεν ξέρω αν έχετε ακούσει ότι πολλά μικρά παιδιά φοβούνται τα καρναβάλια, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που κρύβονται από μάσκες ή στολές και αλλάζει η ταυτότητά τους στα μάτια των παιδιών.

Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή για την υποδοχή των μαθητών γιατί είναι άγνωστο πόσο καιρό θα χρειαστεί η χρήση της μάσκας. Όσο και να κρατήσει το σημαντικό κομμάτι διακυβεύεται τώρα, γιατί τώρα αρχίζει να χτίζεται η εμπιστοσύνη του μαθητή, ειδικά του παιδιού που πηγαίνει σχολείο πρώτη φορά.

Τι θα ήταν προτιμότερο, η χρήση της μάσκας ή η τηλεκπαίδευση; Τι θα ήταν πιο δύσκολο για την κοινωνικοποίηση των παιδιών;

“Όταν τα παιδιά θα πάνε στο σχολείο, το συναίσθημα που θα γνωρίσουν δεν θα είναι εξαρχής ευχάριστο. Σιγά-σιγά το παιδί γνωρίζεται, αναγνωρίζεται, γνωρίζει, αναγνωρίζει ανθρώπους, καταστάσεις, δομές, αρχίζει να νιώθει την επιθυμία να κάνει φίλους, υφαίνει αυτό τον ιστό της επιθυμίας να γνωρίσει όλα τα παιδιά, ώστε στη συνέχεια να δεθεί με κάποια από αυτά. Διευρύνει τις σχέσεις του και πέρα από την οικογένεια και αρχίζει να νιώθει πιο αυτόνομο. Αυτό που βιώνει το παιδί μέσα από το σχολείο το βοηθά να εξελίξει και να εμπλουτίσει την προσωπικότητά του. Γι’ αυτό και είναι σημαντική η ύπαρξη του παιδιού στο σχολείο. Αν, λοιπόν, το παιδί μείνει για πολύ καιρό εκτός αυτής της επαφής με τα παιδιά, εμφανίζεται ένα αίσθημα αποκοπής, ένα ξερίζωμα από αυτή τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και της επαφής. Η αντικατάσταση της επαφής από την τηλεκπαίδευση δεν είναι πολύ αποτελεσματική για μεγάλο χρονικό διάστημα”.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις για έναν μαθητή που δεν θα πάει στο σχολείο; Επίσης, σε περίπτωση νέου lockdown τι θα στερηθούν τα παιδιά;

“Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο πιο μεγάλη είναι η αναστάτωση που έχει. Αυτό γίνεται αισθητό από την κινητικότητά του, που γίνεται πιο έντονη, πιο νευρική. Κι επειδή μπορεί να του λείπουν οι λέξεις δεν μπορεί να την περιγράψει αυτή την κινητικότητα. Μπορεί να υπάρχει διατάραξη του ύπνου ή της όρεξης, ή παράπονα για πόνους. Αν αυτή η απομόνωση κρατήσει για καιρό μπορεί να υπάρχουν φαινόμενα παλινδρόμησης. Τι σημαίνει αυτό; Με το να μείνει απών για καιρό βιώνει την εποχή που δεν μπορούσε να κάνει τίποτα μόνο του και να νιώθει σαν μωρό. Να φοβάται να κάνει βήματα προς τα μπροστά και να αναπτύξει διάφορες φοβίες, επιθετικότητα ή και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Η πολύ μεγάλη αποχή από το σχολείο ίσως τελικά να έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από τη χρήση της μάσκας. Θα πρέπει να αναλογιστούμε πώς θα κάνουμε την υποδοχή των μαθητών όλων των ηλικιών, αλλά πολύ περισσότερο των παιδιών που κάνουν την αρχή στο σχολείο. Η προσωπικότητα ενός προσώπου δεν είναι μόνο το πρόσωπό του. Θα πρέπει να βρεθεί μία λύση ώστε να βοηθήσει και τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς. Η υποδοχή των παιδιών πρέπει να γίνει σε έναν εξωτερικό χώρο, ώστε στην αρχή να μην φορούν τη μάσκα και να αναγνωρίσουν τα πρόσωπά τους. Τις πρώτες μέρες έστω να ξεκινούν από έναν εξωτερικό χώρο”.

Η μάσκα είναι ένα σημαντικό κομμάτι. Από εκεί και πέρα σε τι άλλους κινδύνους και σε ποιες άλλες προκλήσεις εκτίθεται ένας μαθητής;

“Οι κίνδυνοι είναι οι ίδιοι που θα αντιμετώπιζε ένα παιδί που θα πήγαινε στο σχολείο ακόμη κι αν δεν φοράει μάσκα. Σίγουρα θα είναι πιο φοβισμένα πολλά παιδιά, δεδομένου ότι θα έχουν αγχωθεί με τις οδηγίες για το πώς θα πρέπει να φέρονται. Τα παιδιά έχουν μία πολύ μεγάλη ικανότητα προσαρμογής και έχουν μία ικανότητα να ακολουθήσουν τους κανόνες. Ένα παιδί που έχει μάθει από μικρό να είναι στο καθισματάκι του και να φορά τη ζώνη του δεν έχει λόγο να την αμφισβητήσει όταν ταυτόχρονα βλέπει τους γονείς του να το κάνουν. Αντίθετα, ένα παιδί που λειτουργεί ως αερόσακος στην αγκαλιά των γονιών του όταν οδηγούν δεν θα μπορεί να προσαρμοστεί εύκολα στη χρήση της ζώνης. Και κατ’ επέκταση δεν θα μπορεί να προσαρμοστεί και σε άλλους κανόνες. Εκεί είναι ένα άλλο κομμάτι όπου αφορά στο πώς θα μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά και να τους δείξουν πώς θα υπάρξει μία ομαδική αντιμετώπιση ως προς τη χρήση της μάσκας. Να καταλάβουν πως η χρήση της προέρχεται από κάποιους κανόνες.Τα παιδιά μπορούν να το νιώσουν και να το καταλάβουν. Μπορεί να αντιδράσουν σε κάποια πράγματα αλλά είναι η αντίδραση για την αντίδραση. Στο μυαλό του μέσα έχει ότι είναι καλύτερο για μένα να φορώ τη ζώνη, κατ’ επέκταση και τη μάσκα. Το πώς θα βιώσει το παιδί τον κίνδυνο έχει να κάνει πολύ με το πώς οι γονείς έχουν μεταφέρει την έννοια του κινδύνου”.

Το γεγονός ότι όλα τα παιδιά θα φορούν μάσκα μήπως λειτουργήσει συνδετικά ως προς την αντιμετώπιση αυτής της νέας συνθήκης;

«Ναι γιατί σίγουρα δεν θα υπάρχει διάκριση. Δεν θα υπάρχει η αντίληψη πως για να φορά κάποιος μάσκα είναι άρρωστος, ενώ εγώ δεν είμαι. Θα γίνεται από όλα τα παιδιά. Επίσης, αν καλέσουμε τα παιδιά, ειδικά τα μικρά, και τους εξηγήσουμε τι σημαίνει φοράμε τη μάσκα, ότι δηλαδή δεν θα μπορούμε να βλέπουμε το πρόσωπό μας, θα μπορούσαν οι δάσκαλοι να δημιουργήσουν έναν κώδικα επικοινωνίας. Όπως για παράδειγμα κάποιον ήχο σε περίπτωση που θέλουμε να γελάσουμε με κάτι. Μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά στην κοινωνικοποίηση με κάποιο τέτοιο κώδικα, αλλά και γνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα του κάθε παιδιού να την ενθαρρύνουμε. Είναι μια ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε τα ιδιαίτερα ξεχωριστά ταλέντα κάθε παιδιού ρωτώντας τα πώς και εκείνα θα μπορούσαν να φανταστούν ιδέες για να αποκατασταθεί αυτό το μέρος της επικοινωνίας. Δεν πρέπει να χαθεί αυτή η κοινωνικοποίηση. Αυτή θα βοηθήσει τα παιδιά να νιώσουν ασφαλή στο σχολείο και έπειτα θα νιώσουν αυτόνομα. Όσο καλύτερα γίνεται η κοινωνικοποίηση του παιδιού τόσο πιο εύκολα ενισχύεται το μαθησιακό του κομμάτι και η όρεξή του για μάθηση. Η κοινωνικοποίηση πλέον θα είναι πιο ουσιαστική από πριν».

Ποιος είναι ο ρόλος της παιδοψυχολόγου και πόσο αυτός ενισχύεται στις συνεργασίες με τα σχολεία;

“Ο δικός μας ο ρόλος είναι να βοηθήσουμε αρχικά γονείς και εκπαιδευτικούς για το άγχος που νιώθουν εκείνοι πίσω από μία μάσκα και από εκεί και πέρα να βοηθήσουμε κι εμείς τα παιδιά να ανακαλύψουν τα μικρά πράγματα του εαυτού τους τα οποία ίσως και να μην μπορούσαν να δείξουν και μέσα από τη μάσκα μπορούν να δείξουν πιο εύκολα. Παιδιά που ίσως κρύβονταν πίσω από κάτι. Ελπίζω να γίνει πιο λειτουργικός ο ρόλος μας και ελπίζω πραγματικά να υπάρχουν παιδοψυχολόγοι σε όλα τα σχολεία ώστε να ξεπεράσουμε αυτό το πολύ πρωτόγνωρο κομμάτι. Και για εμάς είναι πρωτόγνωρο. Ό,τι μεταφέραμε στα παιδιά πρέπει πλέον να τα μεταφέρουμε πίσω από μία μάσκα. Βρισκόμαστε σε μία περίοδο όπου η προσωπική ευθύνη, ο σεβασμός και η συνεργασία πρέπει να κυριαρχήσουν”.

Από εκεί και πέρα, παρατηρούμε διχασμό σε ό,τι αφορά τη χρήση της μάσκας και όχι μόνο στο σχολείο. Είδαμε ακόμη και διαδηλώσεις από γονείς που προτιμούν ακόμη την… αποχή των παιδιών από τα σχολεία. Έχει περάσει μισός χρόνος και δεν έχουμε αφομοιώσει τον ρόλο της μάσκας, ακόμη κι εμείς οι ενήλικες. Τι απαντάτε σε αυτό;

“Αρχικά να αποκωδικοποιήσουμε τι είναι η μάσκα. Δηλαδή τι σημαίνει φοράω μια μάσκα. Βλέπουμε ότι είναι τρομερό το γεγονός ότι ένα κομμάτι ύφασμα με δυο λαστιχάκια έχει αλλάξει την κοινωνική ζωή παγκοσμίως.

Όπως όταν ένα παιδάκι φεύγει από το σπίτι για πρώτη φορά και έχει την ανάγκη να κουβαλήσει μαζί του ένα αντικείμενο –αυτό που εμείς ονομάζουμε μεταβατικό αντικείμενο- ένα ποτηράκι, μια αγαπημένη κούκλα, ένα κομμάτι ύφασμα ή οτιδήποτε, έτσι και για πολλούς ανθρώπους αυτή η αίσθηση της μάσκας μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα μεταβατικό αντικείμενο. Ότι δηλαδή φεύγω από το σπίτι μου που νιώθω ασφαλής και πάω στον εξωτερικό χώρο όπου υπάρχει ο άλλος που πιθανό είναι να μου κάνει κακό. Μέσα, λοιπόν, από τη μάσκα αισθάνομαι ότι μπορεί και να προστατευτώ. Μου δημιουργεί δηλαδή μια αίσθηση ασφάλειας η μάσκα, όπως δημιουργεί στα πιτσιρίκια ένα κουκλάκι ή ένα κομμάτι ύφασμα, αυτό το μεταβατικό αντικείμενο.

Για πολλούς ανθρώπους η μάσκα είναι ένα σύμβολο ή ένα κομμάτι που προσφέρει ασφάλεια στον εξωτερικό χώρο. Το πρόβλημα είναι πώς τέθηκε εξ αρχής το θέμα της χρήσης της μάσκας. Στην αρχή, λοιπόν, η μάσκα τέθηκε σαν ένα στοιχείο για όσους νοσούν, οι οποίοι κυκλοφορούσαν με μάσκα. Άρα αμέσως-αμέσως, όσους βλέπαμε να φοράνε μάσκα στον δρόμο ήταν άρρωστοι. Υπήρχε μία κοινωνική διάκριση, ότι δηλαδή εσύ είσαι άρρωστος, άρα δεν σε πλησιάζω.

Στην πορεία είπαν ότι η μάσκα μπορεί να μειώσει τη μετάδοση του ιού από τους νοσούντες οπότε καλό είναι να την χρησιμοποιούμε. Καταλήξαμε τελικά ότι η χρήση μάσκας είναι ένα προστατευτικό μέσο που πρέπει να τη φορούν νοσούντες και μη κι από την ιστορία αυτή τελικά προέκυψε πως όλοι την έχουμε ανάγκη για ξεχωριστό λόγο. Πολλές φορές, όμως, βλέπουμε ότι με τη χρήση της μάσκας, ακριβώς επειδή έχουμε αυτή την αίσθηση της ασφάλειας που προσφέρει σαν ένα μεταβατικό αντικείμενο, ίσως και να χάνουμε τη σημασία που έχουν τα υπόλοιπα μέτρα. Δηλαδή ναι μεν στην αρχή όταν ήμουνα στη λαϊκή φρόντιζα να είμαι σε απόσταση από τον προηγούμενο, φορώντας όμως την μάσκα δεν τηρώ την απόσταση γιατί νιώθω ότι δεν έχω λόγο να κολλήσω τον άλλον. Οπότε όταν φοράω τη μάσκα τι δείχνω; Ότι είμαι ασφαλής άρα δεν τηρώ τα μέτρα ή ότι φοράω τη μάσκα μου και θέλω να δείξω ότι θα τηρήσω και τα υπόλοιπα μέτρα;

Ένα άλλο κομμάτι είναι ότι μέσα από τη χρήση της μάσκας ίσως και να μην αναγκαστούμε να πάρουμε δρακόντεια μέτρα όπως πήραμε την προηγούμενη φορά με το γενικό lockdown. Βλέπουμε ότι υπάρχει πολύ μεγάλη πολιτιστική διαφορά στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη μάσκα, γιατί η μάσκα είναι ένα κομμάτι πολιτισμού. Ας πούμε για παράδειγμα στο Χονγκ Κονγκ, στη Σεούλ, στο Τόκιο, με το που θα ξεκινήσει η περίοδος των ιώσεων όπως το παράδειγμα της γρίπης, οι άνθρωποι αμέσως ξεκινούν να φορούν τη μάσκα τους έτσι κι αλλιώς. Είναι δεδομένο ότι θα φορέσουν, κάτι που δεν ισχύει στις ευρωπαϊκές χώρες, στην Αμερική στον πιο δυτικό πολιτισμό”.

Πώς το έχουν καταφέρει οι ανατολικές χώρες;

“Η μάσκα θεωρείται ένα δείγμα αλληλεγγύης. Ένα δείγμα σε αυτούς που νοσούν γιατί αυτοί που δεν νοσούν δεν σημαίνει ότι δεν είναι και φορείς κάποιων άλλων ιώσεων. Έτσι, λοιπόν, ο καθένας φορώντας τη μάσκα του όχι μόνο προστατεύει τον εαυτό του από τους άλλους, αλλά προστατεύει και τους άλλους από τον εαυτό του. Για αυτό το λόγο πριν έρθει σε μας η χρήση της μάσκας βλέπαμε και ακούγαμε σκηνές από τις χώρες τις ασιατικές ότι μπορούσαν να συλληφθούν σε περίπτωση που δεν φορούσαν τη μάσκα τους. Όπως επίσης και σε κάποιες άλλες χώρες τη μάσκα τη φοράνε για να προστατευτούν από τη μόλυνση του περιβάλλοντος, όχι μόνο από τις ιώσεις .

Η μάσκα είναι ένα σύμβολο το οποίο φορούσαν οι Ασιάτες, οι οποίοι να τονίσω ότι έχουν χάσει πάρα πολύ κόσμο με την εμφάνιση του Sars, οπότε αναγκαστικά δημιούργησαν μιαν άλλη πολιτιστική νόρμα με τη χρήση της. Είχανε τον χρόνο να μπορέσουν να την οικειοποιηθούν και να φτάσουν σε αυτό που εμείς προσπαθούμε να κάνουμε τώρα. Ήταν, λοιπόν, γι’ αυτούς ένα σύμβολο , όπως είναι για κάποιον που πηγαίνει στη δουλειά του. Για παράδειγμα, είμαι γιατρός και θα φορέσω μέσα στο ιατρείο τη στολή. Με τη μάσκα δείχνω ότι προσπαθώ να βοηθήσω και τους άλλους ανθρώπους και να βοηθηθώ και εγώ, ακολουθώντας όμως παράλληλα και τις υπόλοιπες οδηγίες, όπως την τήρηση των αποστάσεων και την αποφυγή των συναθροίσεων”.

Και μία τελευταία ερώτηση, γενικής φύσης, που αφορά όλες τις ηλικίες: Μάσκα, καραντίνα, μέτρα, ανεργία, απομόνωση, απώλεια. Πόσο δοκιμάζεται η ψυχική μας υγεία από αυτή την πανδημία;

Ένα πράγμα που είναι σίγουρο εξαρχής σε όλη αυτή την ιστορία είναι ότι έχουμε καταλάβει τις επιπτώσεις που έχει αυτή η πανδημία γενικά στη ζωή μας. Καταρχήν ζούμε μια ιστορική περίοδο όπου γράφεται ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας και το οποίο θα διαβάζουν οι επόμενες γενιές, όπως διαβάζουμε εμείς για τις επιπτώσεις από την ισπανική γρίπη, την ασιατική γρίπη, την πανούκλα.Ακόμη είμαστε στην εξέλιξη, οπότε δεν μπορούμε να μελετήσουμε αυτές που αφορούν το μέλλον. Μελετάμε, όμως, το τώρα και έχει πολύ μεγάλη σημασία να βλέπουμε πώς αντιδράμε σε αυτές. Έχουμε δει το πρόβλημα της υγείας, έχουμε δει ανθρώπους να ασθενούν, έχουμε δει ανθρώπους να πεθαίνουνε, να πεθαίνουν μόνοι τους, έχουμε δει νοσοκομεία γεμάτα και ιατρικό προσωπικό σε μια απόγνωση από τον αριθμό των ασθενών και από το γεγονός ότι πρέπει να κάνουν ακόμη και επιλογή ποιοι θα ζήσουν. Έχουμε δηλαδή δει συνέπειες από αυτή την πανδημία στην κοινωνία και στις αντιδράσεις της. Δηλαδή τις επιπτώσεις στην καραντίνα, στην απομόνωση, στην άρνηση κάποιων ανθρώπων να ακολουθήσουν τα μέτρα , τον θυμό που εμφανίζεται σε αυτούς που δεν ακολουθούν τα μέτρα ή που τα ακολουθούν.

Έχουμε δει οικογένειες να χωρίζονται γιατί δεν ερχόμαστε σε επαφή με ηλικιωμένους, είτε γιατί κάποιοι άνθρωποι ήταν υποχρεωμένοι να δουλέψουν και για να μην έρχονται σε επαφή με τις οικογένειες τους μένανε κάπου άλλου, έχουμε αυτή τη διάκριση του ποιος είναι ασθενής ποιος είναι υγιής και αν ακούσουμε από το περιβάλλον μας κάποιος να νοσήσει είμαστε σε μια κατάσταση «πότε μπορούμε να τον δούμε αυτόν τον άνθρωπο» ή «σε πόσο καιρό μπορούμε να έρθουμε σε επαφή μαζί του». Επίσης έχουμε αύξηση της στοχοποίησης, της ανεργίας, έχουμε νέες μορφές εργασίας από τις οποίες κάποιοι μπορεί και να αποκλείονται επειδή δεν έχουνε τις ανάλογες γνώσεις που χρειάζεται για να ακολουθήσουν αυτό τον ρυθμό και βέβαια έχουμε κάτι πολύ σημαντικό, αυτή την αγωνία και το άγχος που δημιουργεί η άγνωστη διάρκεια όλων αυτών των επιπτώσεων. Των επιπτώσεων που προς το παρόν φαίνονται, γιατί δεν ξέρουμε τι άλλες θα έχουμε”.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr