Μεσαίωνας στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Γιατί ο λαός της Πολωνίας ζητάει τα αυτονόητα;

Ένα επικίνδυνο βήμα προς τα πίσω έγινε την περασμένη εβδομάδα στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα στην Πολωνία, μία χώρα της οποίας η νομοθεσία περί εκτρώσεων είναι μία από τις αυστηρότερες στην Ευρώπη.

Το Συνταγματικό Δικαστήριο της χώρας προχώρησε σε μία νέα απόφαση, η οποία ουσιαστικά ποινικοποιεί τις εκτρώσεις αφήνοντας το ελεύθερο πλέον στις γυναίκες να προχωρούν στην εν λόγω διαδικασία μόνο στην περίπτωση που κινδυνεύει η υγεία ή η ζωή τους ή εάν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού. Μέχρι σήμερα και από το 1993 η άμβλωση επιτρεπόταν πέραν των δύο παραπάνω λόγων και σε περίπτωση σοβαρής δυσπλασίας του παιδιού, κάτι που με τη νέα νομοθεσία δεν αποτελεί σοβαρό λόγο για έκτρωση.

Οργή στους δρόμους της Πολωνίας τις τελευταίες ημέρες. Καθημερινά, χιλιάδες γυναίκες, αλλά και όλοι όσοι τάσσονται ενάντια στο νέο νόμο εξεγείρονται για το βασικό δικαίωμα που τους στερείται, αψηφώντας τις απαγορεύσεις της ακροδεξιάς κυβέρνησης του εθνικιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη για συγκεντρώσεις με πρόφαση την πανδημία. Ο κόσμος ζητά να αποκατασταθεί το δικαίωμα στην άμβλωση. Είναι οργισμένος και τίποτα δεν φαίνεται να τον σταματά. Μεγάλο μέρος της μαζικής οργής στρέφεται βέβαια και προς την Καθολική Εκκλησία, η οποία υποστηρίζει την ακροδεξιά κυβέρνηση και τη νομοθεσία περί ποινικοποίησης των εκτρώσεων.

Μια πρωτόγνωρη κατάσταση για τα ιστορικά δεδομένα της Πολωνίας εκτυλίσσεται τις τελευταίες ημέρες. Πέρα από τους δρόμους, οργισμένοι διαδηλωτές προχώρησαν και σε καθιστικές διαμαρτυρίες μέσα σε εκκλησίες. Εισβάλλοντας σε ναούς με πλακάτ που έγραφαν συνθήματα όπως “Έχετε αίμα στα χέρια σας”, “Κόλαση για τις γυναίκες” ή ακόμη “Ας προσευχηθούμε για το δικαίωμα στην άμβλωση”, διαδηλωτές δίχως φωνές πέρασαν το μήνυμά τους και αποχώρησαν.

Μία γυναίκα που έχει ζήσει στην Πολωνία και που είναι προσκεκλημένη για την αγγλόφωνη κεντρική ομιλία στο 2ο Δι-επιστημονικό Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στον Φασισμό που διοργανώνουν από κοινού η Πολωνική Ακαδημία Επιστημών, το Ινστιτούτο Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας, και η Φοιτητική Ομάδα Έρευνας του Νεο-Αυταρχισμού, 25 – 27 Νοεμβρίου 2020, Βαρσοβία και διαδικτυακά, η Άντζελα Δημητρακάκη μίλησε στο News247.gr για το πολιτικό σκηνικό της συγκεκριμένης απόφασης, το φεμινιστικό κίνημα της Πολωνίας, αλλά και για τις πρώτες αντιδράσεις του κόσμου.

Μπορείτε να μας περιγράψετε το πολιτικό σκηνικό της απόφασης περί αντισυνταγματικότητας της άμβλωσης; Ποιο το επιπλέον μέτρο συγκριτικά με την κατάσταση που ίσχυε πριν; Η Καθολική Εκκλησία αναμείχθηκε στη διαμόρφωση του νέου νόμου;

Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, η Πολωνία, όπως και σχεδόν όλες οι χώρες του πρώην ‘ανατολικού μπλοκ’ βρέθηκαν στο έλεος του ιδεολογικού κενού στο οποίο οδήγησε η κατάχρηση εξουσίας των ψευδο-κομμουνιστικών κυβερνήσεων της μεταπολεμικής περιόδου. Το ιδεολογικό αυτό κενό κάλυψαν αμέσως ο εθνικισμός και η θρησκεία – εν προκειμένω η Καθολική Εκκλησία – οδηγώντας τη χώρα σε όλο και βαθύτερο συντηρητισμό. Η αισιοδοξία που ακολούθησε την ένταξη της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 (η συμφωνία ένταξης υπογράφηκε στην Αθήνα, στις 16 Απριλίου 2003) δεν κράτησε πολύ, καθώς οι Πολωνοί και οι Πολωνές συνεχίστηκαν να αντιμετωπίζονται ως ‘ανατολικοευρωπαίοι’ και φτηνό εργατικό δυναμικό – αυτό παρά την εξαιρετικά πλούσια πολιτιστική ιστορία της χώρας στον εικαστικό χώρο, στη λογοτεχνία, και σε άλλους τομείς. Η Πολωνία δεν είναι καθόλου χαοτική χώρα, γενικά , θα έλεγα ότι μοιάζει πολύ με τη Γερμανία στο πώς είναι οργανωμένη η καθημερινή της ζωή, τα πανεπιστήμια κλπ. Υπάρχει φυσικά μια μεγάλη απόσταση μεταξύ του χώρου της τέχνης, όπου ανθεί το αντιφασιστικό κίνημα και η κριτική σκέψη, και του ευρύτερου πληθυσμού, που συντάχθηκε, ως τώρα, σε μεγάλο βαθμό με το ακροδεξιό κόμμα που κυβερνά σήμερα, για λόγους που μόλις εξέθεσα.

Το φεμινιστικό κίνημα στην Πολωνία έχει δώσει μάχες, τα προηγούμενα χρόνια, ενάντια στις προσπάθειες χειραγώγησης των γυναικών, με γνωστότερη ίσως τη μάχη της Μαύρης Δευτέρας (3 Οκτώβρη 2016) όταν οι γυναίκες βγήκαν στους δρόμους σε καθολική απεργία διαμαρτυρόμενες για την πρόταση ολικής απαγόρευσης των εκτρώσεων. Στο μεταξύ η Πολωνική κυβέρνηση λειτουργούσε όπως παλιότερα ο Χίτλερ: έδινε οικογενειακά επιδόματα σε ένα γενικά χαμηλά αμειβόμενο πληθυσμό για να εξασφαλίσει ψήφους και στήριξη. Αποτέλεσμα να επανεκλεγεί στις 13 Οκτώβρη 2019 το υπερ-συντηρητικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη, γνωστό ως PiS. Ένα χρόνο αργότερα, τον τωρινό Οκτώβρη, και εν μέσω πανδημίας με ιδιαίτερη έξαρση στη συγκεκριμένη χώρα, ένα ιδιαίτερα πολιτικοποιημένο δικαστήριο, καθοδηγούμενο από γυναίκα μάλιστα, την Julia Przyłębska, κρίνει αντι-συνταγματικό τον τερματισμό της κύησης όταν εντοπίζονται βλάβες στο έμβρυο. Αυτό ήταν η χαριστική βολή στο δικαίωμα στις αμβλώσεις σε μία χώρα που ήδη είχε περιορίσει το δικαίωμα αυτό, έχοντας το αυστηρότερο πλαίσιο έγκρισης στην ΕΕ.

Γιατί αυτά συμβαίνουν τώρα; Ενδεχομένως, γιατί ο συντηρητικός χώρος ήθελε να αφήσει μια ‘κληρονομιά’ καθώς η πανδημία ήδη κλονίζει την εξουσία του – όπως και ο Τραμπ στις ΗΠΑ έσπευσε να βάλει μια θρησκευόμενη, υπερσυντηρητική δικαστικό, την Amy Barett, στη θέση της πρόσφατα αποβιώσασας RGB που είχε στηρίξει, στη μόνιμη θητεία της, τα δικαιώματα των γυναικών.

Ποια η αντίδραση του κόσμου μετά την αλλαγή του νόμου; Ποια κομμάτια της κοινωνίας έχουν ξεσηκωθεί; Υπάρχουν αντιδράσεις και από άνδρες;

Η αντίδραση του κόσμου υπήρξε μία έκπληξη, ακόμη και για την πολωνική αριστερά. Η τακτική της κυβέρνησης φαίνεται ότι ήταν/είναι εσφαλμένη καθώς κατάφερε να ενώσει την Αριστερά και τους (νέο)φιλελεύθερους εναντίον της. Στο δρόμο είναι πια πολλά χρώματα του πολιτικού φάσματος της χώρας – και η απαγόρευση των αμβλώσεων ήταν μάλλον η αφορμή για ένα ξέσπασμα που αφορά και στη διαχείριση της πανδημίας. Προσωπικά, έλαβα μηνύματα για το τι συμβαίνει και από άντρες και από γυναίκες φίλες. Και αυτή τη στιγμή (βράδυ Πέμπτης) μαθαίνω ότι, σύμφωνα με την αστυνομία, είναι μισό εκατομμύριο στο δρόμο. Άρα, σχολιάζει ο φίλος μου, ίσως είναι ένα εκατομμύριο. Κάπως έτσι η Πολωνία φτάνει στην μεγαλύτερη πολιτική κρίση της από το 1989.

Δεν υπάρχουν αντιρρήσεις από άλλα πολιτικά κόμματα για την απόφαση;

Μα, φυσικά. Ακόμη και ο νεοφιλελεύθερος Donald Tusk μίλησε για τον ακραίο κυνισμό της κυβέρνησης να κινηθεί εναντίον των αμβλώσεων στην παρούσα περίοδο. Επίσης, για πρώτη φορά ακούω φίλους από τον αναρχο-κομμουνιστικό χώρο να λένε ότι η κυβέρνηση αυτή πρέπει να φύγει με κάθε θυσία, ακόμη κι αν είναι να βγουν κερδισμένοι οι νεο-φιλελεύθεροι.

Υπάρχει μία γενικότερη απέχθεια από την μεριά της κυβέρνησης στο θέμα της διαφορετικότητας; Πώς, πιστεύετε, συνδέεται όλο αυτό με τη δολοφονία του Δημάρχου του Γκντανσκ, Πάβελ Αντάμοβιτς;

Η δολοφονία του Αντάμοβιτς έπαιξε ρόλο στο να ενισχυθεί το αντιφασιστικό κίνημα της χώρας, ειδικά στον χώρο του πολιτισμού. Τότε, λίγο μετά, έγινε μια συνάντηση στο Γντασκ, όπου πήγα κι εγώ, για την οργάνωση του Αντιφασιστικού Έτους και δείτε και μια σχετική συνέντευξη . Ωστόσο, αν και υπήρξε έντονη δράση, νομίζω ότι η δυσαρέσκεια με την διαχείριση της πανδημίας έπαιξε, και παίζει, μεγαλύτερο ρόλο στις κινητοποιήσεις που βλέπουμε. Ο κόσμος φαίνεται να λέει «αρκετά!»

ΥΓ: Ο Πάβελ Αντάμοβιτς, ένας από τους πιο προοδευτικούς δημάρχους της Πολωνίας (του Γκντανσκ συγκεκριμένα), δολοφονήθηκε εν ψυχρώ στις 14 Ιανουαρίου του 2019 έπειτα από επίθεση με μαχαίρι που δέχθηκε κατά τη διάρκεια φιλανθρωπικής συναυλίας. Επρόκειτο -για τα δεδομένα της Πολωνίας- για έναν γενναίο υπερασπιστή των δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών, αλλά και της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

Θεωρείτε “ύπουλη” τη χρονική στιγμή (πανδημία, lockdown, απαγόρευση διαδηλώσεων) που αποφασίστηκε να παρθεί αυτό το μέτρο;

Πολλοί κρίνουν ως ύπουλη τη στιγμή για τους λόγους που προανέφερα. Αν ρωτάτε εμένα προσωπικά, δεν είμαι σίγουρη. Νομίζω ότι ζούμε σε μία ακροδεξιά συγκυρία παγκοσμίως, στην οποία οδήγησαν οι αντιφάσεις του νεο-φιλελευθερισμού. Το κυβερνόν κόμμα συνεχίζει την συντηρητική του πολιτική, πιστεύοντας ότι έχει τη λαϊκή συγκατάθεση. Υπάρχει έπαρση – και πλέον, εξαιτίας της έπαρσης, το PiS έπεσε κατά 15% στις δημοσκοπήσεις. Τόσα χρόνια έκαναν τόσα πολλά για να ενθαρρύνουν τον εκφασισμό της κοινωνίας – και σε τι χρησιμεύει αυτό αν όχι στον έλεγχο του παραγωγικού και αναπαραγωγικού δυναμικού; Το σώμα της γυναίκας είναι ανέκαθεν το πεδίο άσκησης τέτοιου τύπου εξουσίας. Αλλά υπολόγισαν λάθος, δεν εκτίμησαν σωστά τη συγκυρία της πανδημίας. Ίσως έχουν πάνω από 20.000 κρούσματα σήμερα. Οπότε θα υπάρξει πολιτική κρίση.

Η κοινή γνώμη στην Πολωνία τι άποψη έχει για το θέμα της έκτρωσης;

Η κοινή γνώμη είναι διχασμένη, αλλά μάλλον τίθεται ενάντια στην απαγόρευση. Μια δημοσκόπηση την Τετάρτη έδειξε ότι το 59% του κόσμου διαφωνεί με τη νέα απόφαση. Εξάλλου, ο λαός γνωρίζει ότι η κυβέρνηση είχε τοποθετήσει συντηρητικούς δικαστές. Όλο αυτό μοιάζει με μια τεράστια εξαπάτηση, σαν να είναι ένας στημένος αγώνας, κάτι που εξοργίζει πολλούς και πολλές. Έχουμε κάποιους που έχουν βγει να προστατέψουν τις εκκλησίες, τους πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους, αλλά η μειονότητα βρίσκεται στους δρόμους. Έχουμε – επιτέλους- και βανδαλισμούς σε εκκλησίες από το εξοργισμένο πλήθος. Λέω επιτέλους γιατί πρέπει κάποτε η όποια εκκλησία να κατανοήσει ότι ανήκει στα φθαρτά πράγματα, του κόσμου τούτου, ότι την έχτισαν εργάτες, και ότι δεν προστατεύεται από κανένα φανταστικό ον. Προστατεύεται από το κράτος, γιατί το κράτος τη χρειάζεται για να χειραγωγεί τους αφελείς. Και στην Ελλάδα και στην Πολωνία αυτή είναι η αλήθεια.

Πολλές γυναίκες στην Πολωνία εδώ και χρόνια αναγκάζονται να ταξιδεύουν σε άλλες χώρες προκειμένου να έχουν πρόσβαση στη διαδικασία της έκτρωσης, πολλαπλασιάζοντας τις δυσκολίες σε μια διαδικασία ούτως ή άλλως επίπονη. Τι εμπόδια υπάρχουν σε αυτό; Δεν γίνεται με αυτόν τον τρόπο αδύνατη η έκτρωση για κάποια κομμάτια της κοινωνίας;

Ναι, βέβαια. Είναι ταξική η διάκριση. Οι εύπορες γυναίκες ταξιδεύουν, οι άλλες υποτάσσονται. Ή εξεγείρονται.

Σημειώνεται πως σύμφωνα με γυναικείες οργανώσεις, ήδη περίπου 200.000 αμβλώσεις το χρόνο γίνονται στο εξωτερικό ή παράνομα. Εκφράζονται φόβοι πως η αυστηροποίηση του νόμου θα οδηγήσει ακόμα περισσότερες γυναίκες σε παράνομες διαδικασίες, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία τους.

Το μεσημέρι του Σαββάτου στις 12.00 θα πραγματοποιηθεί συγκέντρωση ως ένδειξη αλληλεγγής στο λαό της Πολωνίας και στους αγώνες του, στο Σύνταγμα. Για περισσότερα δείτε εδώ.