Ο Μιχάλης Γελασάκης αποκαλύπτει τον άγνωστο Καββαδία στο βιβλίο “Ο αρμενιστής ποιητής”

“Νίκος Καββαδίας – Ο αρμενιστής ποιητής”. Ένα βιβλίο για τον αγαπημένο Έλληνα ποιητή Νίκο Καββαδία, που παρουσιάζει ένα άλλο, δικό του πρόσωπο, πιο ανθρώπινο και λιγότερο γνωστό στο ευρύ κοινό, ακόμη και στους λάτρεις της ποίησής του. Μια ολοκληρωμένη και πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση, αποτέλεσμα της 10ετούς έρευνας του Μιχάλη Γελασάκη, που φέρνει στο φως άγνωστες πτυχές του Καββαδία και που έρχεται να προσθέσει σημαντικά πράγματα στο τεράστιο, ποικιλόμορφο και ταξιδιάρικο “καββαδιακό σύμπαν”.

Ο Μιχάλης Γελασάκης, δημοσιογράφος, στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός, ξεκίνησε την έρευνά του στην ηλικία των 20 ετών και μετά από πολλά χρόνια αναζήτησης, ανακάλυψης και γνώσης, μοιράζεται τα ευρήματά του με το κοινό, μέσω του “Αρμενιστή ποιητή”. Η μελέτη του περιλαμβάνει άγνωστο και αθησαύριστο υλικό για τον Νίκο Καββαδία, συνεντεύξεις του, τις οποίες διαβάζουμε για πρώτη φορά, μαρτυρίες για τον ποιητή, τον ανέκδοτο ναυτικό του φάκελο, ενώ, παράλληλα, το βιβλίο αποκαθιστά αρκετές αλήθειες για τον Νίκο Καββαδία.

Πολλοί γνωρίζουν τον Καββαδία μέσα από το ποιητικό του έργου, άλλοι μέσα από μέσα από τα τραγούδια και τις μελοποιήσεις των ποιημάτων του, ενώ κάποιοι αρκούνται στον χαρακτηρισμό “Ο ποιητής της θάλασσας”, μη έχοντας ανακαλύψει το ποιος ήταν πραγματικά. Ο “Αρμενιστής ποιητής”, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα, έρχεται να εμβαθύνει στον άνθρωπο Νίκο Καββαδία, να φωτίσει στοιχεία που δεν γνωρίζαμε, να καταρρίψει στερεότυπα και να εμπλουτίσει το υλικό που υπήρχε έως σήμερα για τον “Κόλια”.

Ο Μιχάλης Γελασάκης μιλά στο News 24/7 για το βιβλίο του, για την πολύχρονη έρευνά του, για τους μύθους και τις αλήθειες πίσω από τον Νίκο Καββαδία και, φυσικά, για την αγάπη που τρέφει για τον μεγάλο μας ποιητή.

Από πότε ξεκινά η σχέση σου με τον Καββαδία και πώς πήρες την απόφαση να ξεκινήσεις την έρευνα;

Με τον Καββαδία έρχομαι σε επαφή λίγο πριν τελειώσω το σχολείο. Αρχικά ως ακροατής των μελοποιημένων ποιημάτων του, μετά ως αναγνώστης. Με την ανάγνωση ανοίχτηκε ένας πολύ μεγαλύτερος κόσμος μπροστά μου. Πιο πλούσιος, πιο ζωντανός. Με συνεπήρε! Ήθελα να μάθω περισσότερα μέσα σε ένα ταξίδι παραμυθένιο, αλλά και σκοτεινό.

Πρώτα διάβασα τα ποιήματα, μετά τα πεζά.

Αφού ήρθα σε επαφή με το έργο του καθαυτό, άρχισα να ψάχνω τι άλλο υπάρχει. Αυτό που με έκανε να μπω στον καββαδιακό λαβύρινθο, ήταν ότι όσο έψαχνα τόσο έβρισκα. Όσο διάβαζα, τόσο είχα την ανάγκη να διαβάσω κι άλλα και να μάθω περισσότερα.

Πόσο χρόνο σου πήρε αυτό;

Πήρε περίπου 12 χρόνια για να φτάσουμε τελικά στην έκδοση του βιβλίου.

Τι κρύβει η επαφή με τον κόσμο του Καββαδία;

Το συναρπαστικό σύμπαν του Καββαδία είναι γεμάτο αναφορές σε πρόσωπα, τόπους, πράγματα. Σε βάζει σε ένα μυθικό κόσμο. Είναι σαν να διαβάζεις, κατά κάποιο τρόπο, τις ιστορίες του Ιούλιου Βερν με διαφορετικό τρόπο, σαν να συμμετέχεις σε ένα μυθιστόρημα ή σε μια ταινία. Ανθρωπογεωγραφία τεράστια! Αυτό, προσωπικά, με συγκινεί. Η έρευνα έδειξε έναν ταπεινό διανοούμενο που συνδιαλεγόταν με όλη τη λογοτεχνική “πιάτσα” της εποχής του. Ποιος πίστευε ότι ο Καββαδίας συνομιλούσε με τον Καζαντζάκη, τον Σικελιανό, τον Γκάτσο, τον Λαπαθιώτη…

Θα μπορούσες να πεις ότι μέσα από αυτό το βιβλίο, βλέπουμε τα πράγματα από τη μεριά του Καββαδία, ενώ στα προηγούμενα τη μεριά των μελετητών;

Τα περισσότερα βιβλία που αφορούν τον Καββαδία είναι σοβαρά και έχουν προσθέσει στην κατανόηση και την αγάπη του κόσμου προς τον Καββαδία. Ο βασικός άξονας της δικής μου συνεισφοράς είναι ο λόγος του ίδιου του Καββαδία. Βλέπουμε τον Καββαδία από το άγνωστο και αθησαύριστο έργο του, από τις συνεντεύξεις του, από την αλληλογραφία… Βλέπουμε, επίσης, τον Καββαδία μέσα από την επαγγελματική του ιδιότητα.

“Ο ναυτικός φάκελος είναι μία από τις σπουδαίες ανακαλύψεις”

Είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα ο ναυτικός φάκελος;

Είναι μία από τις σπουδαίες ανακαλύψεις! Στο βιβλίο παρουσιάζεται επί της ουσίας ως φωτογραφικό άλμπουμ με κατατοπιστικές λεζάντες. Βλέπουμε τις υπηρεσίες που είχε κάνει, πού ταξίδεψε, την αίτησή του για να πάρει το δίπλωμα του ασυρματιστή, διάφορα πιστοποιητικά, το πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης που μας δείχνει και την επιστράτευσή του στο Αλβανικό Μέτωπο…

Τι σε δυσκόλεψε περισσότερο στη συλλογή του υλικού;

Έψαξα πάρα πολλές ώρες σε αρχεία και σε πράγματα, από τα οποία δεν βρήκα κάτι. Γενικά το έβλεπα ως πρόκληση. Ως ένα παιχνίδι. Όταν κάτι το θες πολύ, μπροστά σου βλέπεις μόνο λύσεις. Δεν δυσανασχέτησα ποτέ ψάχνοντας.

Φαντάζομαι πως κατά τη διάρκεια της έρευνας υπήρξαν πολλά αντικρουόμενα στοιχεία ή ασάφειες. Πώς διαχειρίστηκες αυτές τις πληροφορίες;

Με υπομονή! Για έναν άνθρωπο που έχουν γραφτεί και έχουν ακουστεί τόσα υπάρχει μεγάλη παραφιλολογία. Όταν κάτι έχει πάρει διαστάσεις μύθου, ο καθένας προσθέτει ή αφαιρεί ό,τι θέλει και όπως τον βολεύει κάθε φορά. Για παράδειγμα, έχουν γραφτεί πάρα πολλά για τη σχέση του Καββαδία με τον Σεφέρη. Έχει γραφτεί και έχει αναπαραχθεί πάρα πολλές φορές ότι ο Σεφέρης σνόμπαρε τον Καββαδία, ότι ο Καββαδίας ήταν πικραμένος από τον Σεφέρη, ότι σχεδόν δεν μιλούσαν μεταξύ τους. Αν βάλει κανείς κάτω τα ντοκουμέντα, τα τεκμήρια και τα δεδομένα που έχει, βλέπει ότι αυτό δεν ισχύει. Από την άλλη, δεν μπορείς να βγεις και να πεις «δεν ισχύει». Πρέπει κι εσύ με τη σειρά σου, για να καταρρίψεις κάτι και να μην πέσεις στην ίδια παγίδα της μυθοπλασίας να το κάνεις με αποδείξεις.

“Ξεκινώντας, στο μυαλό μου δεν είχα την έκδοση ενός βιβλίου. Είχα μόνο την αγάπη μου για τον ποιητή”

Πότε αποφάσισες ότι ολοκληρώθηκε κατά κάποιο τρόπο η έρευνα ώστε να ξεκινήσεις τη διαδικασία της έκδοσης;

Ξεκινώντας, στο μυαλό μου δεν είχα την έκδοση ενός βιβλίου. Είχα μόνο την αγάπη μου για τον ποιητή. Στην πορεία, όταν πια είχα συγκεντρώσει και είχα ταξινομήσει τους φακέλους μου και είχα συγκεντρώσει ένα μεγάλο όγκο καινούργιων πληροφοριών, άρχισε να ενισχύεται η θέλησή μου να τα μοιραστώ με όλους τους άλλους που τον αγαπάνε και τον διαβάζουν. Εκεί μπήκα στη σκέψη και τη διαδικασία της έκδοσης.

Σε εκείνο το σημείο σκέφτηκες ποτέ μήπως να περιμένεις γιατί ίσως να βρεθεί κάτι ακόμη ή μήπως να ψάξεις και κάτι άλλο;

Μέχρι την τελευταία στιγμή, πήγα στον Σταύρο Πετσόπουλο των εκδόσεων Άγρα και του λέω δειλά-δειλά -για να αποφύγω τη χειροδικία- «βρήκα ένα γράμμα». Εδώ θέλω να πω ότι εκτός από την Ελίνα Σβορώνου, την Κική Δημοπούλου και τους άλλους υπέροχους υπαλλήλους της Άγρας στο βιβλίο συνέβαλε και το ιστορικό “Φάσμα” της οικογένειας Καπένη, όπου στοιχειοθετήθηκε και σελιδοποιήθηκε το βιβλίο. Τι υπομονή έχουν αυτοί οι άνθρωποι! Πάντως, έχουν βρεθεί κι άλλα πράγματα μετά την έκδοση.

Σκέφτεσαι να συνεχίσεις την έρευνα, παρά το ότι εκδόθηκε το βιβλίο; Και ίσως στο μέλλον να κυκλοφορήσεις κάποια συνέχειά του;

Όταν έχεις έρθει τόσο καιρό σε επαφή και ψάχνεις πράγματα για κάτι, κάποια στιγμή βάζεις μία τελεία. Δύσκολα όμως κλείνεις μια τέτοια υπόθεση.

Μέχρι τώρα πώς πάει το βιβλίο και τι ανταπόκριση έχει;

Πηγαίνει εξαιρετικά! Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε μέσα σε λίγες μέρες, ανατυπώθηκε και αν συνεχίσει έτσι θα ανατυπωθεί ξανά σύντομα. Είμαι πολύ χαρούμενος για αυτό.

Υπάρχουν κάποιες παρεξηγήσεις για τον Καββαδία, οι οποίες ξεδιαλύνονται μέσα απ’ το βιβλίο;

Πέρα από την παρεξήγηση με τον Σεφέρη που είπαμε, υπάρχουν κάποιοι μύθοι για τον Νίκο Καββαδία, οι οποίοι καταρρίπτονται μέσα απ’ το βιβλίο. Κάποιοι έλεγαν ότι ο Καββαδίας δεν έχει ταξιδέψει ποτέ έξω απ’ τη Μεσόγειο ή ότι δεν ταξίδεψε ποτέ με φορτηγά πλοία. Κανένα από τα δύο δεν ισχύει, είναι λάθος. Και διάφορα άλλα…

Χρειάστηκε να ταξιδέψεις εντός ή εκτός Ελλάδας για να βρεις κάποια στοιχεία;

Χρειάστηκε να ψάξω έξω απ΄ την Αθήνα, σε διάφορα αρχεία, όπως για παράδειγμα στη Σύρο ή στη Θεσσαλονίκη.

Πώς επέλεξες τον τίτλο;

Το “Αρμενιστής ποιητής” είναι ένας πολύ χαρακτηριστικός τίτλος και για τον Καββαδία και για το βιβλίο, που εμπεριέχει και την ποιητική και τη ναυτική του υπόσταση.

“Ο Καββαδίας μιλά για τη ζωή, για τον θάνατο, για το ταξίδι, για τις γυναίκες, για την αγωνία του ανθρώπου, για τα όνειρα”

Θεωρείς ότι υπάρχουν κάποια κλισέ εδώ και χρόνια γύρω από τον Καββαδία, τα οποία συνεχίζουμε να αναπαράγουμε;

Πολλά… “Ο ποιητής της θάλασσας”, για παράδειγμα. Δεν γράφει θαλασσινά ποιήματα. Ο Καββαδίας μιλά για τη ζωή, για τον θάνατο, για το ταξίδι, για τις γυναίκες, για την αγωνία του ανθρώπου, για τα όνειρα. Μιλά για μεγάλες αλήθειες, για τα σκοτεινά σημεία των ανθρώπων. Είναι υποτιμητικό για τον Καββαδία να σταματάμε στην ταμπέλα “ο ποιητής της θάλασσας” ή “ο ποιητής των ναυτικών”. Ήταν και αυτό, αλλά το συγκεκριμένο είναι πολύ λίγο μπροστά στη μεγάλη εικόνα του Καββαδία.

Σήμερα, πιστεύεις ότι είναι υποτιμημένος λόγω της θεματικής του, ίσως;

Θεωρώ ότι παίρνει σιγά σιγά τη θέση που του αξίζει στα γράμματα. Είναι ένας ποιητής δεύτερης και τρίτης και τέταρτης ανάγνωσης. Μπορεί να εννοεί κάτι διαφορετικό σε αυτό που γράφει, κάτι πιο στοχαστικό, που αν το διαβάσει κανείς επιπόλαια δεν θα το καταλάβει ποτέ.

Ποιο έργο του θα πρότεινες σε κάποιον που δεν τον γνωρίζει να διαβάσει;

Θα μπορούσε να ξεκινήσει κάποιος με το “Πούσι”.

Επιγραμματικά τα κεφάλαια του βιβλίου:

Οι συνεντεύξεις του Καββαδία, ανέκδοτη και άγνωστη αλληλογραφία, άγνωστες μαρτυρίες (της αδερφής του, του Νότη Καραβία, της Άλκης Ζέη, της Ζωρζ Σαρρή, του Ηλία Πετρόπουλου και του Κλείτου Κύρου). Ανέκδοτο (για πρώτη φορά μετά τον θάνατό του) και άγνωστο έργο (και πεζά κείμενα). Ο ναυτικός του φάκελος. Όλα τα καράβια που ταξίδεψε και τέλος, στο τελευταίο κεφάλαιο υπάρχει ένα μεγάλο κείμενο για τη σχέση Καββαδία – Σεφέρη και η αντιδικία του Κώστα Ουράνη με τον Μ.Καραγάτση για τον Καββαδία.

Τα μετέπειτα σχέδιά σου αναφορικά με το βιβλίο ποια είναι;

Σκοπός είναι να παρουσιαστεί το βιβλίο ανά την Ελλάδα και στην Κύπρο. Μας έχουν ήδη καλέσει σε κάποιες πόλεις.

“Τον Καββαδία δεν τον διαβάζουν απλώς. Δεν τον ακούν απλώς. Τον Καββαδία τον αγαπάνε”

Υπήρξαν ναυτικοί που να αγκάλιασαν το βιβλίο;

Και στις δύο μεγάλες παρουσιάσεις που κάναμε στην Αθήνα ήρθαν ναυτικοί. Κάποιοι μου έχουν στείλει και φωτογραφίες του βιβλίου από τα καράβια που εργάζονται. Είναι εντυπωσιακό το ότι τον ένιωθαν σαν δικό τους άνθρωπο. Μιλάνε λες και του οφείλουν κάτι, σαν να τους έχει κάνει παρέα και πρέπει να του δώσουν κάτι πίσω. Αυτό για μένα είναι πολύ συγκινητικό.

Νομίζω πως έχει μια τέτοια φυσιογνωμία, όχι μόνο εξωτερικά, αλλά και στα γραπτά του, που τον κάνει πολύ οικείο στον κόσμο.

Ισχύει. Τον Καββαδία δεν τον διαβάζουν απλώς. Δεν τον ακούν απλώς. Τον Καββαδία τον αγαπάνε.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Άγρα και μπορείτε να το βρείτε σε όλα τα βιβλιοπωλεία.