‘Μην φοβάστε τον καρκίνο του μαστού’

5.000 περίπου γυναίκες νοσούν κάθε χρόνο στην Ελλάδα από τον καρκίνο του μαστού. Μολονότι πρόκειται για τον πιο συχνό τύπο καρκίνου που προσβάλλει τις γυναίκες, εντούτοις έχει το υψηλότερο ποσοστό θεραπευτικής επιτυχίας. Εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες της ηλικιακής ομάδας 45 με 60 ετών, χωρίς αυτό να αποκλείει το ενδεχόμενο να νοσήσει μια γυναίκα 25 ή 70 ετών. Το μήνυμα που εκπέμπει η επιστημονική κοινότητα είναι ότι ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ανίκητος, ειδικά όταν αυτός διαγνωσθεί έγκαιρα. Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 1,38 εκατομμύρια νέα κρούσματα ενώ, όσον αφορά στη χώρα μας, τα στατιστικά στοιχεία συμβαδίζουν με εκείνα της προηγμένης υγειονομικά υφηλίου και βαίνουν διαρκώς βελτιούμενα.

Ο χειρουργός- ογκολόγος Κυριάκος Καλογεράκος, διευθυντής της Μονάδας Μαστού στο Ειδικό Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιά “ΜΕΤΑΞΑ”, μίας από τις πιο πρωτοποριακές δημόσιες μονάδες μαστού στη χώρα μας, μιλάει στο News 24/7 και τονίζει πως το 70% των γυναικών που νοσεί από καρκίνο του μαστού σήμερα δεν έχει οικογενειακό ιστορικό και γι’ αυτό το λόγο παροτρύνει νέες γυναίκες, ήδη από τα 20 τους έτη, να προχωρούν σε κλινική εξέταση μαστού. Επιπλέον, επισημαίνει την επικινδυνότητα του καρκίνου μαστού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ενώ διευκρινίζει ότι γυναίκες με ή χωρίς κρατική ασφάλιση δεν κινδυνεύουν να βρουν κλειστές τις πόρτες δημοσίων νοσοκομείων, αντιθέτως, ανεξάρτητα, μάλιστα και από τις λίστες αναμονής, παρέχεται υψηλού επιπέδου διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση στις ασθενείς με παθήσεις μαστού.

Ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες να νοσήσει μία γυναίκα από καρκίνο του μαστού;

Το κληρονομικό ιστορικό παίζει ρόλο, όμως, δεν είναι πανάκεια και δεν πρέπει να φοβούνται οι γυναίκες, που έχουν στην οικογένεια κάποια γυναίκα που έχει νοσήσει με καρκίνο του μαστού. Για να πούμε ότι έχουμε κληρονομικό ιστορικό θα πρέπει να έχουμε δύο πρώτου βαθμού γυναίκες που έχουν νοσήσει από καρκίνο του μαστού, ιδιαίτερα από το γενεαλογικό δέντρο της μητέρας, ή θεωρητικά θα μπορούσαμε να πούμε και από καρκίνο έσω γεννητικών οργάνων. Αλλά αυτό το ποσοστό είναι το χαμηλότερο. Είναι το 30%. Αντίθετα, το 70% των γυναικών που νοσούν από καρκίνο του μαστού είναι γυναίκες με σποραδικά εμφανιζόμενο καρκίνο του μαστού που δεν είχαν κανένα οικογενειακό ιστορικό. Ο δυτικός τρόπος ζωής, ο υψηλός κοινωνικοοικονομικός δείκτης επιπέδου ζωής γυναικών, το άγχος, οι διατροφικές συνήθειες, το κάπνισμα, η μη γύμναση, η απότομη αύξηση του βάρους είναι επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του μαστού.

Στη ηλικία των 20 ετών η πρώτη εξέταση για το μαστό

Η έγκαιρη διάγνωση είναι το σημαντικότερο όπλο που διαθέτουμε σήμερα κατά του καρκίνου του μαστού. Από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινά η γυναίκα να μπαίνει στη λογική των συστηματικών εξετάσεων και ποια θα πρέπει να είναι συχνότητα της;

Η σωστή πρόληψη είναι το παν. Από την ηλικία των 20 μέχρι των 30 χρόνων, η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να επιτευχθεί με την ανά δύο έτη εξέταση σε ειδικό χειρουργό μαστού σε ειδικές μονάδες μαστού, η οποία θα συνοδεύεται με υπέρηχο μαστού και υπέρηχο έσω γεννητικών οργάνων . Όχι, απλά, πήγα στον γυναικολόγο και με ψηλάφησε. Και αυτό γιατί γυναίκες ακόμα και κάτω των 25 ετών έχουν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού. Στα 35 έτη πρέπει να κάνουμε την πρώτη ψηφιακή μας μαστογραφία, και μέχρι τα 40 πρέπει να ακολουθηθεί το πρότυπο της παρακολούθησης με υπέρηχο ή ελαστογραφία. Εκτός αν υπάρχει ισχυρή ένδειξη κάποιας νόσου που μόνο τότε θα ακολουθήσουμε την οδηγία του θεράποντος ιατρού και θα κάνουμε μαστογραφία ανάμεσα στα 35 με 40έτη. Μετά τα 40, αυστηρά κάθε χρόνο θα κάνουμε μια ψηφιακή μαστογραφία και εάν χρειάζεται συμπληρωματικά και υπέρηχο μαστού ή και μαγνητική μαστογραφία.

Πώς μια γυναίκα μπορεί να αυτοεξεταστεί; Τι ακριβώς πρέπει να κάνει και πότε πρέπει να ανησυχήσει;

Η αυτοεξέταση για τις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα πρέπει να γίνεται κάθε μήνα, τις πρώτες δύο ημέρες μετά το τέλος της περιόδου, και για τις μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες την ημερομηνία που θα ορίσουν οι ίδιες στον εαυτό τους. Δηλαδή, για παράδειγμα, κάθε 10 του μηνός. Εάν η γυναίκα στην επισκόπηση που θα κάνει μπροστά στον καθρέφτη, σε όρθια θέση ή και ξαπλωμένη, δει ή πιάσει κάτι, να πάει αμέσως στον γιατρό, έστω και εάν έχει επισκεφθεί το χειρουργό μαστού πριν από δύο μήνες. Να μην περιμένει το επόμενο εξάμηνο. Ωστόσο, δεν πρέπει να πανικοβληθεί γιατί δεν σημαίνει ότι αυτό είναι καρκίνος. Μπορεί να είναι καλοήθεις παθήσεις του μαστού, οι οποίες είναι πολύ περισσότερες απ’ ότι ο καρκίνος του μαστού.

Και το λέω αυτό γιατί ακόμα και σήμερα, το 2017, δεχόμαστε περιπτώσεις στα δημόσια νοσοκομεία και στη μονάδα μας, όπου γυναίκες, λόγω αμέλειας, παρουσιάζουν μια πολύ προχωρημένη νόσο, σε σημείο που ο καρκίνος φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού. Γυναίκες που μένουν στην Αθήνα και όχι στην επαρχία. Γι΄αυτό, λοιπόν, χρειαζόμαστε περισσότερες εκστρατείες ενημέρωσης.

Πότε αποφασίζει ο γιατρός να προχωρήσει στη μαστεκτομή;

Δυστυχώς, η μαστεκτομή είναι μια επέμβαση που δεν θα σταματήσει να γίνεται. Όταν, οι απεικονιστικές μέθοδοι (υπέρηχος, μαστογραφία) δεν δίνουν ξεκάθαρη εικόνα τότε, αμέσως, η γυναίκα θα πρέπει να απευθύνεται στον ειδικό για να διαγνώσει μια νόσο, ενδεχομένως, με παρακέντηση και κυτταρολογικές εξετάσεις ή με τη μέθοδο B.L.E.S (breast lesion excision system), μια επαναστατική αναίμακτη μέθοδο βιοψίας για αλλοιώσεις έως δυόμιση εκατοστά. Είναι ό,τι πιο σύγχρονο υπάρχει για τη διάγνωση των παθήσεων του μαστού στην Ελλάδα και την εφαρμόζουμε στο νοσοκομείο “Μεταξά”.

Αν, λοιπόν, διαγνωσθεί καρκίνος του μαστού τότε εξετάζουμε, πρώτον, πόσο μεγάλος είναι- πάντα σε σχέση με το μέγεθος του μαστού- δεύτερον, αν είναι πολυεστιακός, δηλαδή, αν στο ίδιο τεταρτημόριο υπάρχουν δύο ή τρεις βλάβες, ή αν είναι πολύ κεντρικός, δηλαδή, αν ο μαστός έχει διάφορες καρκινικές βλάβες σε όλα τα τεταρτημόρια του. Τότε, δεν αποφεύγεται η μαστεκτομή. Το ίδιο συμβαίνει όταν ο καρκίνος είναι μεγάλος και υπάρχουν διηθημένοι λεμφαδένες. Εκεί, στην τοπική προχωρημένη νόσο ή στον φλεγμονώδη καρκίνο ενδεχομένως να χρειαστεί να κάνουμε προεγχειρητική χημειοθεραπεία. Και όταν έχουμε ανταπόκριση, δηλαδή όταν ο όγκος μειωθεί ή και εξαφανισθεί κλινικά ή και απεικονιστικά- όταν δεν θα φαίνεται δηλαδή στην μαστογραφία- τότε θα μπορούσαμε και υπό προϋποθέσεις να κάνουμε συντηρητική επέμβαση για να κρατήσουμε το μαστό.

Για να αποφασίσουμε ότι μια γυναίκα θα υποβληθεί σε χημειοθεραπεία, θα πρέπει το προφίλ του όγκου, που θα μας βγει μετά την εγχείρηση και θα αποτυπώνεται σε μια καλή ιστολογική εξέταση να είναι τέτοιο που να πρέπει επικουρικά να βοηθήσουμε την γυναίκα με χημειοθεραπεία. Δεν είναι απαραίτητο όλες οι γυναίκες που χειρουργούνται για καρκίνο του μαστού να υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία.

Στην περίπτωση που δεν κάνουμε ολική μαστεκτομή αλλά μερική, θα πρέπει απαραιτήτως να κάνουμε ακτινοθεραπεία. Όπως το περιγράφω χαρακτηριστικά, είναι σαν να κάνουμε ηλιοθεραπεία στον υπόλοιπο μαστό. Έτσι, “αποστειρώνουμε” από τον υπόλοιπο μαστό, που απέμεινε μετά την τοπική αφαίρεση του όγκου, καρκινικά κύτταρα που ενδέχεται να εμφανιστούν. Στην περίπτωση μερικής μαστεκτομής, για να μπορέσουμε να έχουμε και ωραίο αισθητικό αποτέλεσμα μπορούμε να κάνουμε ογκοπλαστική. Μία τεχνική κατά την οποία κάνουμε πλαστική στο μαστό χωρίς σιλικόνη. Αντιμεταθέτουμε τον μαστό με τον υπόλοιπο μαστό που έχει μείνει μετά την εκτομή του καρκίνου και πάντα με την προϋπόθεση ότι θα έχουμε καλά χειρουργικά όρια, δηλαδή θα έχουμε μια επιτυχημένη σε πρώτη φάση ογκολογική επέμβαση, προχωρούμε σε ογκοπλαστική.

Επιθετικής μορφής ο καρκίνος μαστού εγκυμοσύνης

Το ενδεχόμενο να νοσήσει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της κύησης υπάρχει; Σε αυτή την περίπτωση καθίσταται πιο δύσκολη η θεραπεία;

Ο καρκίνος μαστού εγκυμοσύνης, όπως λέγεται, είναι ο καρκίνος που εμφανίζεται κατά τη περίοδο της εγκυμοσύνης και μέχρι έναν χρόνο μετά τη γέννα. Είναι πολύ επιθετικής μορφής καρκίνος και τις περισσότερες φορές μας νικάει. Οποιαδήποτε γυναίκα έχει σκοπό να μείνει έγκυος είτε με φυσιολογικό τρόπο είτε πολύ περισσότερο με εξωσωματική, θα πρέπει προηγουμένως να έχει προχωρήσει σε έλεγχο μαστού. Πρέπει να είναι καθαρός ο μαστός είτε από καλοήθη είτε από κακοήθη στοιχεία. Δεν μας έχουν ακούσει γυναίκες όταν τις ενημερώσαμε ότι πρέπει να αφαιρέσουν κάτι, έμειναν, στη συνέχεια, έγκυες και εξελίχθηκε αυτό σε καρκίνο του μαστού εγκυμοσύνης. Σε αυτή τη περίπτωση, η μέριμνα μας είναι η γυναίκα ταυτόχρονα με την θεραπεία της να μπορέσει να γεννήσει ένα υγιές έμβρυο.

Δεν αφήνουμε καμία γυναίκα με καρκίνο του μαστού να κινδυνεύσει

Δύο ερωτήματα που αφορούν στην πρόσβαση των ασθενών στα δημόσια νοσοκομεία αλλά και στον χρόνο αναμονής τους. Για παράδειγμα, τι μπορούν να κάνουν οι γυναίκες χωρίς ιδιωτική ασφάλιση ή και χωρίς καθόλου ασφάλιση; Δεύτερον, επειδή είναι γνωστό το πρόβλημα με τις λίστες αναμονής, και δεδομένης της υποστελέχωσης των δημόσιων νοσοκομείων, κινδυνεύουν ζωές;

Δεν κινδυνεύουν. Έστω και με τις ελλείψεις που έχουμε λόγω των μνημονιακών χρόνων που βιώνουμε, η γυναίκα που θα απευθυνθεί στο δημόσιο νοσοκομείο, είτε έχει κρατική ασφάλιση είτε όχι, είτε είναι Ελληνίδα είτε όχι θα εξυπηρετηθεί. Υπάρχουν λίστες αναμονής, όμως, προσπαθούμε με νύχια και με δόντια, οι γυναίκες που έχουν καρκίνο του μαστού να μην περιμένουν πολύ, να μπορούμε να τις χειρουργούμε άμεσα ούτως ώστε να μην κινδυνεύει η υγεία τους και φροντίζουμε, μάλιστα, αυτό να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο. Να προσπαθούμε, δηλαδή, όπου καθίσταται εφικτό να κρατήσουμε τον μαστό μιας γυναίκας. Γιατί ο καρκίνος του μαστού είναι ένας ιδιαίτερος καρκίνος. Αφορά την θηλυκότητα της γυναίκας και επηρεάζει την ψυχολογία της. Ακόμα, όμως, και εάν χρειαστεί να τον αφαιρέσουμε τότε υπάρχει η πλαστική αποκατάσταση είτε με ενθέματα σιλικόνης είτε με ιστούς από την ίδια την γυναίκα που μπορεί να γίνει άμεσα με την εγχείριση ή μετά από έναν χρόνο, αφού τελειώσουμε με την επικουρική θεραπεία. Και όλα αυτά, από την χειρουργική ογκολογία μέχρι την πλαστική αποκατάσταση, όλα δωρεάν στο νοσοκομείο Μεταξά και στα άλλα δημόσια νοσοκομεία.

Οι γυναίκες που έχουν νοσήσει κάποια στιγμή στη ζωή τους από καρκίνο του μαστού τελικά πεθαίνουν από άλλη αιτία στη ζωή τους και όχι από τον ίδιον τον καρκίνο

Τα δημόσια νοσοκομεία μπορούν να ανταποκριθούν στα αιτήματα γυναικών για εκτεταμένη συμβουλευτική υποστήριξη τόσο πριν από το χειρουργείο όσο και μετά από αυτό;

Φυσικά. Έχουμε εξειδικευμένο τμήμα ψυχιάτρων και ψυχολόγων που αν χρειαστεί βρίσκεται αμέσως δίπλα στις γυναίκες. Όμως, ο χειρουργός μαστού είναι ο πρώτος γιατρός που θα έρθει σε επαφή με τη γυναίκα και θα εκτελέσει και χρέη ψυχολόγου. Επίσης, πολύ μεγάλη σημασία έχει και η συμβολή και η συνεργασία του στενού περιβάλλοντος της γυναίκας, αν αυτό υπάρχει και είναι υγιές. Αν, λοιπόν, λειτουργήσει σωστά το τρίγωνο-η ψυχολογία της ασθενούς, γιατρός, συγγενείς-τότε θα έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για τη θεραπεία της γυναίκας. Πλέον, σε πολλές περιπτώσεις η γυναίκα που την έχουμε χειρουργήσει για καρκίνο του μαστού, σε όποια ηλικία και να είναι αυτή, πεθαίνει από άλλη αιτία και όχι από αυτή τη νόσο. Και αυτή είναι η επιτυχία μας.

Τι συμβουλεύετε τις ασθενείς σας μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας καθότι οι περισσότερες δυσκολεύονται να επιστρέψουν στην καθημερινότητα τους και να νιώσουν ανακούφιση;

Το μότο μου είναι “μόλις βγείτε από το χειρουργείο και πέσει ο τελευταίος ορός, σηκωθείτε σαν να μην έχετε κάνει εγχείριση”. Δεν θα πρέπει οι γυναίκες να φοβoύνται τη νόσο. Το λέμε πολλά χρόνια τώρα ότι ο καρκίνος δεν είναι ανίκητος. Αλλά από την άλλη δεν θα πρέπει να εφησυχαζόμαστε. Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος σώζει ζωές. Η ανίχνευση του καρκίνου του μαστού στα πρώιμα στάδια της νόσου προσφέρει σχεδόν πλήρη ίαση.