Νερό στη Σελήνη: Καύσιμο ζωής για το μέλλον του ανθρώπου στο διάστημα – Μία ερευνήτρια αναλύει

Η ανακοίνωση της NASA για ανακάλυψη ποσότητας μοριακού νερού στη Σελήνη, μεγαλύτερης και ξέχωρης από τις μέχρι πρότινος ενδείξεις ύπαρξής του αποκλειστικά στους πόλους της, αποτέλεσε μία ιστορική στιγμή για την εξερεύνηση του φυσικού δορυφόρου του πλανήτη μας.

Παράλληλα, σηματοδοτεί την αρχή μιας πιο ενδελεχούς έρευνας στην επιφάνεια της Σελήνης, για τη μελέτη και κυρίως την αξιοποίηση του μοριακού νερού σε μελλοντικές αποστολές, τόσο στο φεγγάρι, όσο και στον Άρη.

Το νερό είναι, κυριολεκτικά και μεταφορικά, καύσιμο. “Καύσιμο” ζωής, καύσιμο για την εξερεύνηση του διαστήματος. Για τι ποσότητες, όμως, μοριακού νερού μιλάμε; Ποια είναι η σύστασή του; Πώς ενισχύει και επιταχύνει τα σχέδια της NASΑ για τις επόμενες αποστολές της στη Σελήνη και στον Άρη; Ποια η σύνδεσή τους και ποιος ο συσχετισμός με την ανακάλυψη νερού; Πόσο κοντά βρισκόμαστε στη δημιουργία εγκαταστάσεων στη Σελήνη και πόσο εφικτός είναι ο αποικισμός της;

Η Όλγα Συκιώτη, κύρια ερευνήτρια του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών απαντά στα παραπάνω ερωτήματα μέσω του News 24/7.

Κυρία Συκιώτη, αρχικά πόσο σημαντική είναι αυτή η ανακάλυψη;

Σίγουρα είναι πολύ σημαντική. Καταρχάς είναι σημαντική γιατί είναι η πρώτη φορά που ανακαλύπτουμε νερό σε μοριακή μορφή πάνω στο φεγγάρι. Υπήρχαν και προηγούμενες μελέτες, από προηγούμενες αποστολές που είχαν δείξει ότι υπήρχε ένα είδος υγρασίας πάνω στη Σελήνη και ειδικά στους πόλους, αλλά τώρα, με αυτή τη δημοσίευση αποδείχτηκε για πρώτη φορά ότι υπάρχει νερό σε μοριακή μορφή, δηλαδή Η20.

Είναι πολύ σημαντικό γιατί το νερό είναι σημαντικό για τη ζωή, αλλά είναι σημαντικό, ειδικά το υδρογόνο, και ως καύσιμο για μελλοντικές αποστολές. Αποστολές δηλαδή που θα φύγουν από τη Σελήνη και θα πάνε στον Άρη, ο οποίος είναι και ο απώτερος στόχος. Είναι ένα συστατικό που αποτελεί ένα φυσικό πόρο, τόσο για τη συντήρηση των ανθρώπων, όσο και σαν καύσιμο για τις όποιες συσκευές, είτε ρομποτικές είτε άλλες, όπως φυσικά και για τις αποστολές στον Άρη, ώστε να υπάρχουν αποθέματα σε νερό.

Για τι ποσότητες νερού μιλάμε;

Καταρχάς, να πούμε ότι υπάρχει νερό και στους πάγους των πόλων, που ακόμη δεν έχει ποσοτικοποιηθεί. Θα υπάρξουν αποστολές που θα πάνε τώρα να το μελετήσουν παραπάνω. Μέχρι τώρα υπήρχαν οι ενδείξεις ότι υπάρχει. Ποσοτικοποίηση, όμως, θα γίνει τώρα με άλλες αποστολές. Σε έναν συγκεκριμένο κρατήρα όπου έγινε η παρατήρηση, είναι περίπου 100 φορές λιγότερο νερό από ό,τι υπάρχει στη Σαχάρα. Αντιστοιχεί δηλαδή περίπου σε 100-400 μικρογραμμάρια ανά γραμμάριο νερού.

Ποιο είναι το επόμενο βήμα της NASA στη Σελήνη;

Αρχικά, είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι υπάρχει νερό. Δηλαδή το ανακαλύψαμε, ξέρουμε ότι υπάρχει. Οι αποστολές που θα πάνε θα δώσουν πολύ περισσότερα, ειδικά για τον απώτερο στόχο που είναι πάντα ο Άρης. Η Σελήνη δηλαδή είναι το βήμα για να πάμε στον Άρη.

Παράλληλα, υπάρχει ένα μεγάλο πρόγραμμα της NASA που λέγεται Artemis, το οποίο έχει προγραμματιστεί για το 2024 και πρόκειται για ένα τεράστιο πρόγραμμα που προβλέπει και την κατασκευή διαστημικού σταθμού σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, με ρομποτικές συσκευές οι οποίες θα πηγαίνουν να μελετήσουν την επιφάνεια της Σελήνης. Μία από αυτές, η οποία μάλιστα εγκρίθηκε πέρυσι, λέγεται Viper. Αυτό το ρομπότ, είναι το πρώτο που ουσιαστικά θα ψάξει για νερό και θα το μελετήσει.

Το Viper θα αρχίσει να κάνει επιτόπιες μετρήσεις μοριακού νερού και γενικά θα δει σε τι μορφή είναι το νερό. Θα πάει στον νότιο πόλο διότι εκεί εστιάζει η NASA περισσότερο, παρά το ότι έχει ανακαλυφθεί ύγρανση της επιφάνειας παντού στη Σελήνη. Ο στόχος είναι περισσότερο ο νότιος πόλος. Εκεί θα υπάρξει αυτή η ρομποτική αποστολή στο πλαίσιο του προγράμματος Artemis, όπου θα αναλύσει πάγο νερού στην επιφάνεια και κάτω από την επιφάνεια σε διαφορετικές συνθήκες για να φτιάξουμε χάρτες. Χάρτες που θα δείχνουν πού υπάρχουν περισσότερα ή λιγότερα αποθέματα, έτσι ώστε να μπορούν να σχεδιάσουν μελλοντικές θέσεις προσσελήνωσης για να συντηρηθεί η ανθρώπινη παρουσία σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που είναι και ένας στόχος για τη Σελήνη.

Αυτός ο στόχος πόσο εφικτός είναι και πότε θα μπορούσε να υλοποιηθεί;

Ήδη με την αποστολή Artemis θα γίνουν κάποιες κατασκευές πάνω στη Σελήνη. Θα ηγείται μεν η NASA, αλλά σε διάφορους τομείς, είτε κατασκευαστικούς, είτε με συσκευές, είτε με όργανα, συμμετέχουν οι μεγαλύτεροι διαστημικοί οργανισμοί παγκοσμίως. Αυτή η αποστολή προβλέπεται για το 2024. Φτιάχνοντας, λοιπόν, και σταθμό γύρω από τη Σελήνη, σιγά-σιγά θα αρχίσουν να κατασκευάζονται δομές πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης, από το 2024 και μετά. Και σιγά-σιγά εννοείται ότι αυτό θα αναπτύσσεται.

Βέβαια υπάρχουν και πολλοί περιορισμοί, αφού δεν μιλάμε για γήινο περιβάλλον, ενώ υπάρχουν και θέματα τεχνολογίας. Πώς δηλαδή θα αντιμετωπιστούν οι ακραίες θερμοκρασίες, η ελάχιστη ατμόσφαιρα που έχει άλλη σύσταση. Ουσιαστικά είναι σαν να μην υπάρχει ατμόσφαιρα, ενώ έχει και κάποια στοιχεία τα οποία είναι πολύ εχθρικά. Επίσης υπάρχει το θέμα του πολύ ιδιαίτερου εδάφους, όπως και της σεληνιακής σκόνης. Τεχνολογικά όλα αυτά είναι μια πρόκληση. Δηλαδή πώς θα φτιαχτούν οι συσκευές και η αυτοματοποίησή τους, πώς θα είναι οι επικοινωνίες με τη Γη, γιατί δεν θα υπάρχει επικοινωνία σε σημεία που υπάρχει σκίαση, ενώ ακόμη και οι στολές των αστροναυτών πρέπει τεχνολογικά να εξελιχθούν με τέτοιο τρόπο ώστε η σκόνη να μην δημιουργεί πρόβλημα, τόσο στις στολές όσο και στις ίδιες τις συσκευές και τις εγκαταστάσεις. Αυτή η σκόνη αυτή μπαίνει παντού και είναι τοξική.

Όλα αυτά είναι θέματα τεχνολογίας, γι’ αυτό και γίνεται όλη αυτή η προσπάθεια με το πρόγραμμα Artemis, για να λυθούν πολλά από αυτά τα θέματα ενόψει βέβαια και της αποστολής στον Άρη.

Αυτό το μοριακό νερό, έστω και αυτό το δείγμα, σε ποια σημεία της Σελήνης έχει εντοπιστεί;

Στους πόλους μέχρι στιγμής έχουν πάει διάφορες αποστολές. Ήδη από το 2009 είχε εντοπιστεί η παρουσία μιας μορφής νερού. Στους πόλους βρίσκεται σε μικρές συγκεντρώσεις, σε σημεία τα οποία ο ήλιος τα βλέπει λιγότερο από τον Ισημερινό. Υπάρχουν πολλές σκιασμένες περιοχές που δεν τις βλέπει ποτέ ο ήλιος. Τοπογραφικά χαμηλές περιοχές όπως είναι οι κρατήρες. Εκεί μέσα, σε συνθήκες πολύ χαμηλής θερμοκρασίας και μόνιμης σκίασης, μπορεί να υπάρχουν μόνιμες αποθέσεις πάγου, ειδικά στο νότιο πόλο όπου μάλιστα το έχουν βρει. Το ένα είναι αυτό.

Το δεύτερο είναι ότι υπήρχαν στοιχεία ύγρανσης όλης της επιφάνειας της Σελήνης και από προηγούμενες μελέτες. Η απόδειξη ότι υπάρχει μοριακό νερό στην επιφάνεια έγινε τώρα με αυτή τη δημοσίευση. Επίσης ξέραμε ότι υπάρχει ένας ημερήσιος κύκλος όπου ενυδατώνεται και αφυδατώνεται η επιφάνεια. Το νερό ακολουθεί έναν ημερήσιο κύκλο. Δηλαδή το πρωί όταν είναι κρύα η επιφάνεια έχει λίγο νερό και όταν αρχίζει να ανεβαίνει η θερμοκρασία χάνονται κάποια μόρια και το βράδυ όταν ψύχεται ξαναποτίθεται κάποια. Ανεξάρτητα από τη σύσταση, η επιφάνεια της Σελήνης κάποια στιγμή μέσα στη σεληνιακή μέρα ενυδατώνεται κατά κάποιο τρόπο. Από τι προέρχεται όλο αυτό; Είναι ακόμα θέμα προς μελέτη. Οι περισσότερες θεωρίες λένε ότι η Σελήνη όταν δημιουργήθηκε δεν είχε νερό και αυτό προέρχεται από προσπτώσεις μικρομετεωριτών ή μικρών αστεροειδών οι οποίοι μεταφέρανε μερικά μόρια ή ιόντα νερού.

Διαβάσαμε την έννοια πόσιμο νερό. Είναι ορθή;

Να μην το πούμε ακόμα πόσιμο, διότι το πόσιμο νερό είναι καθαρό νερό, Η2Ο, αυτό που πίνουμε. Εδώ μιλάμε για μόρια νερού, δεν μιλάμε για νερό σε υγρή μορφή έτσι ώστε να δούμε τι σύσταση έχει. Μιλάμε για καθαρά μόρια νερού. Αυτά τα αμιγώς καθαρά Η2Ο μόρια νερού είναι αυτά που έχουν εντοπιστεί με βάση την τελευταία εργασία που έγινε το 2020, που εντοπίζει την μοριακή παρουσία.

Στον πάγο νερού που υπάρχει στους πόλους, όταν θα πάει το VIPER εκεί, θα πάρει δείγμα, θα γίνει χημική ανάλυση να δει κανείς αν είναι μόρια νερού καθαρά συνδεδεμένα με κάποιες άλλες χημικές ενώσεις ή ποια είναι η σύστασή του. Αυτή τη στιγμή μιλάμε για μόρια νερού, όχι για καθαρό νερού. Δεν ξέρουμε ακόμα αν αυτά είναι προσκολλημένα σε κόκκους ή αν είναι ενσωματωμένα κάπου. Άρα καλό είναι να μιλάμε για νερό σε μοριακή μορφή, είτε με τη μορφή πάγου, είτε μεμονωμένων μορίων τα οποία έχουν προσκολληθεί ή κρυφτεί σε κόκκους από τα πετρώματα ή το έδαφος της Σελήνης.

Η βασική χρησιμότητα και αξιοποίηση του νερού αυτού ποια θα είναι;

Καταρχάς είναι συντήρηση ζωής. Πώς θα συντηρηθούν, πώς θα ζήσουν άνθρωποι πάνω στην επιφάνεια της Σελήνης μακροπρόθεσμα. Ο στόχος είναι, αφού δημιουργηθούν οι εγκαταστάσεις, να μπορεί να γίνει και μακροπρόθεσμη διαμονή εκεί.

Είναι δηλαδή ένα πλάνο μακροπρόθεσμο να αποικίσουμε τη Σελήνη;

Ο στόχος αυτή τη στιγμή δεν είναι να υπάρξει ένας εποικισμός. Ο στόχος είναι η Σελήνη, κάνοντας πάρα πολλά πειράματα και ενδεχομένως αξιοποιώντας κάποιους φυσικούς πόρους, στους οποίους μπορεί να είναι και το νερό μέσα, να αποτελέσει το πρώτο βήμα προς τον Άρη. Όλο αυτό δεν γίνεται για να πάμε να αποικίσουμε τη Σελήνη και μετά τελείωσε. Είναι το βήμα προς τον Άρη.

Θα υπάρχουν βέβαια εγκαταστάσεις, θα γίνονται μελέτες, γιατί ακόμα δεν τα ξέρουμε όλα για τη Σελήνη και κατ’ επέκταση για το ηλιακό σύστημα. Σίγουρα η Σελήνη πλέον θα είναι ο φυσικός δορυφόρος της γης όπου θα υπάρχουν εγκαταστάσεις και θα γίνονται επιστημονικές μελέτες, αλλά θα είναι και ένα πρώτο βήμα από το οποίο θα φεύγουν και κάποιες αποστολές για τον Άρη.

Αυτή η ανακάλυψη έγινε μέσω του SOFIA. Αυτό είναι ικανό να απαθανατίζει τέτοια στιγμιότυπα;

Έχουν γίνει πολλές αποστολές στη Σελήνη, μη επανδρωμένες φυσικά, ενώ υπήρχαν και αρκετοί δορυφόροι που κάνανε μετρήσεις. Όπως υπάρχουν δορυφόροι που παρατηρούν τη Γη, έτσι υπάρχουν και αποστολές με τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Είτε είναι τηλεσκόπια, είτε είναι κανονικές αποστολές που γυρνάνε γύρω-γύρω σε τροχιά και έχουν επιστημονικά όργανα που κοιτούν την επιφάνεια της Σελήνης.

Το συγκεκριμένο όργανο δεν ήταν από αυτές τις αποστολές που είναι γύρω-γύρω σε τροχιά από τη Σελήνη, αλλά ήταν στο συγκεκριμένο τηλεσκόπιο. Η μέτρηση έγινε χρησιμοποιώντας ένα όργανο που “βλέπει” και μετρά κάθε υλικό που λόγω της μοριακής του δομής μπορεί να εκπέμπει ή να απορροφά ακτινοβολία. Το συγκεκριμένο όργανο είδε ισχυρή εκπομπή στα 6,1 μικρόμετρα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, η οποία είναι χαρακτηριστική της ταλάντωσης του μοριακού νερού. Κάτι σημαίνει ότι σε συγκεκριμένο μήκος είδαν ότι υπάρχει ισχυρή εκπομπή. Αυτή είναι χαρακτηριστική εκπομπή μοριακού νερού.

Άρα η ανακάλυψη μοριακού νερού στο πρόγραμμα Artemis της NASA λειτουργεί ως επιταχυντής;

Το τηλεσκόπιο SOFIA δεν έχει να κάνει με τη μεγάλη αυτή αποστολή Artemis, με την έννοια ότι δεν είναι ένας προπομπός του Artemis από μόνο του. Ωστόσο, τα αποτελέσματα που έδωσε σίγουρα προάγουν την επιστημονική γνώση και βοηθούν σε κάποια πράγματα τον σχεδιασμό, δίνοντας κάποια επιστημονικά στοιχεία σε σχέση με το τι περιμένει να δει το Artemis. Παρ’ όλα αυτά, σίγουρα το Artemis θα κοιτάξει στον νότιο πόλο. Δηλαδή ο στόχος δεν είναι να ψάξει στην επιφάνεια της Σελήνης γενικά. Ο κύριος στόχος της είναι ο νότιος πόλος, όπου εκεί είναι ο πάγος νερού και θα πάει ένα από τα όργανα του Artemis, το VIPER.

Αυτή η αποστολή έχει προγραμματιστεί για το 2024;

Ναι. Μάλιστα το Viper είναι καινούργιο όργανο. Η αποστολή επικυρώθηκε αρχές του 2020.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.