Ο Μυριβήλης στο σανίδι. Και μια συνέντευξη για την πραγματική κρίση

Η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα των αδιεξόδων και της μνημονιακής πραγματικότητας, αλλά και η Ελλάδα της δημιουργικότητας και της φαντασίας. Αν υπάρχει κάποιος που μπορεί να μιλήσει για την κρίση των τελευταίων ετών, αυτός ο κάποιος, είναι ο άνθρωπος που πλήττεται περισσότερο από τις συνέπειες της, αλλά την ίδια ώρα αντέχει να εκφράζεται, να ζει και να ελπίζει.

Οι Έλληνες ηθοποιοί συνεχίζουν να κυνηγούν τα όνειρα τους και να παίζουν. Συνεχίζουν να παίζουν ανιχνεύοντας το τί πραγματικά συμβαίνει, ανιχνεύοντας τις λεπτές γραμμές που συνδέουν το σήμερα με το χθες, δείχνοντας εν τέλει το μέλλον. Άλλωστε, η ιστορία κάνει κύκλους και εσχάτως, μας γυρίζει πίσω στη δεκαετία του ’30.

Από τις 11 Φεβρουαρίου ξεκίνησε να παίζεται στο θέατρο Πόλη στην Πλατεία Βικτωρίας ένα έργο διαφορετικό και ιδιαίτερο. Η ομάδα HomoLudens Theatre, παρουσιάζει την θεατρική διασκευή τριών διηγημάτων από το Πράσινο Βιβλίο του Στράτη Μυριβήλη. Για πρώτη φορά “Οι Γοργόνες”, “Ο Δευκαλίων” και το “Μια Μαχαιριά” μεταπηδούν από τις σελίδες του βιβλίου στη σκηνή του θεάτρου.

“Τρεις ανθρώπινες ιστορίες που διαπερνούν τον χρόνο, ζωντανεύουν μπρος στα μάτια μας και μιλούν κατευθείαν στην καρδιά γεμίζοντάς μας με έμπνευση”, όπως αναφέρει η θεατρική ομάδα. Τρεις ιστορίες διαχρονικές που μιλάνε για το τότε και για το τώρα, μέσα από ζητήματα που υπερβαίνουν τον πολιτικό “χρωματισμό”, ακόμα κι αν ο ίδιος ο Μυριβήλης είχε λάβει δημοσίως, πολιτική θέση. Τα θέματα του άλλωστε έμειναν στην πολιτιστική ιστορία του τόπου, σαν αντιπολεμικά και ανθρωποκεντρικά.

Ιστορίες για το πέρασμα του χρόνου, τις προσδοκίες, την ταυτότητα, την αποδοχή, την αγάπη

Το κεντρικό θέμα εδώ είναι οι καθημερινές αγωνίες του Έλληνα, ή καλύτερα του ανθρώπου που ζει σε τούτη τη χώρα. Η θεατρική απόδοση μένει πιστή στην ιδιαίτερα αυτοσαρκαστική γραφή του Μυριβήλη και επιφυλάσσει εκπλήξεις για τον θεατή.

Εμείς μιλήσαμε με την υπεύθυνη για τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, Μαργαρίτα Αμαραντίδη και είδαμε την παράσταση κάνοντας ένα ταξίδι στον χρόνο που τελικά, σε “πετάει” στο 2016. Με έναν σχεδόν αυτόματο και φυσικό τρόπο. Αλλά και μέσα από μερικές εναέριες “πτήσεις”, μέχρι το ταβάνι της σκηνής. Πηγαίνοντας άλλωστε μέχρι τη γειτονιά της Βικτώριας για να δω τρία διηγήματα σκηνοθετημένα σε παράσταση, δεν περίμενα πως το τελικό αποτέλεσμα θα “μύριζε” τόσο πολύ “Ελλάδα του ’30”, χωρίς να ξενίζει και χωρίς να γίνεται αναχρονιστικό.

Παρακάτω, θα διαβάσετε για την παράδοση, το θέατρο στην Ελλάδα αλλά και για την πραγματική κρίση, εκείνη των αξιών και της καθημερινότητας μας που μπορεί εν τέλει να αντιμετωπιστεί, μόνο με πραγματική αγάπη, υπομονή και μεράκι.

-Πώς προέκυψε η ιδέα να ανεβάσετε παράσταση βασισμένο στο έργο του Στράτη Μυριβήλη;

Ήταν μια αυθόρμητη επιλογή. Ποτέ μου δεν είχα σκεφτεί να σκηνοθετήσω διηγήματα. Ήταν μια ιδέα της Εύας Ανδρονικίδου, που στην αρχή μάλιστα την είχα αντιμετωπίσει με αρκετή δυσπιστία. “Μα τα βιβλία είναι για να διαβάζονται, οι ίδιες οι λέξεις τους είναι το έργο αυτοπροσώπως, πώς να τα κάνεις θέατρο χωρίς να τους αποστερήσεις κάτι;” Έψαξα όμως. Και είναι αλήθεια πως όταν άνοιξα το “Πράσινο Βιβλίο” έπεσα πάνω σε μια σελίδα του που είχε τίτλο στην αρχή του διηγήματος “Οι Γοργόνες” και ακριβώς από πάνω σε εικονογράφηση, τρεις γιαγίαδες: “χμμ” λέω “εδώ κάτι συμβαίνει”.

Αυτή η αντίθεση με ενεργοποίησε αμέσως. Διαβάζοντάς αμέσως μετά “η ιστορία του βιβλίου με κυρίεψε μονομίας” (όπως λέει κι ο Μυριβήλης στη “Μαχαιριά”). Οι τρεις ιστορίες έχουν έναν κοινό άξονα, τρεις φιλοσοφικούς ογκόλιθους. Ο χρόνος: το πέρασμα μας από τη ζωή (“Οι Γοργόνες”), η ταυτότητα: το θάρρος του ποιος είμαι αληθινά μέσα στον κόσμο (“Ο Δευκαλίων”), οι επιλογές: η νοηματοδότηση της ζωής μας (“Μια μαχαιριά”). Ο Μυριβήλης βέβαια, τα αφηγείται όλα αυτά με έναν κομψό και γοητευτικό τρόπο, γεμάτο από μια παιχνιδιάρικη και πολλές φορές παραμυθένια διάθεση γεμάτη από αυτοσαρκασμό. Ξέρει πως να σε προσκαλέσει στον κόσμο του και στις αγωνίες του, χωρίς να σε βαρύνει.

-Η Ελλάδα του ’30 μοιάζει με την Ελλάδα του 2016; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;

Ευτυχώς και όλως παραδόξως, ναι! Αυτό το κοινωνικοπολιτικό αδιέξοδο του ’30 μοιάζει πολύ με αυτό που ζούμε τώρα. Γι’ αυτό και λέω “ευτυχώς!”. Λέω “καληνύχτα Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ” και σταματάω να αισθάνομαι “θύμα” της ιστορικής συγκυρίας. Και προχωράω τη ζωή μου.

-Στο πρώτο έργο σας, το “Αυτά που επιστρέφει η θάλασσα” μιλούσατε για την ανθρώπινη μοναξιά. Η θάλασσα είναι παρούσα και εδώ. Το έργο τοποθετείται και ως προς το προσφυγικό που συνδέεται με το Αιγαίο των ημερών μας;

Η κάθε εποχή έχει τους δικούς της πρόσφυγες. Δυστυχώς. Αυτό διαπιστώνουμε. Η πολιτική δεν έχει υπάρξει σε καμία εποχή ανθρωπιστική. Το ανθρώπινο γένος έχει υποφέρει πολύ από την απληστία και την πλουτοκρατία. Η σύνδεση δυστυχώς με το προσφυγικό των ημερών μας είναι αναπόφευκτη.

-Στην ελληνική μυθολογία, ο Δευκαλίων είναι ο σύζυγος της Πύρρας, κόρης του Επιμηθέα και της Πανδώρας. Ήταν οι μόνοι άνθρωποι που επέζησαν από τον Κατακλυσμό και αναδημιούργησαν την ανθρωπότητα. Σήμερα, πώς μπορούμε να αναδημιουργήσουμε τις αξίες μας, αν θεωρήσουμε πως η οικονομική κρίση, συνδέεται με μια κρίση πολιτισμικών αξιών.

Ναι, μπορούμε να αναδημιουργήσουμε τα πάντα. Αρκεί να το αποφασίσουμε και να προσπαθήσουμε σκληρά γι’αυτό. Πραγματικά έχω σταματήσει πια να συναινώ σε απαντήσεις τύπου “άσε, τρέχω”, ε, ξέρω ‘γω… τρέξε, αφού δε βλέπεις το καροτάκι πάνω απ’ τη μύτη σου…

Όταν ο άνθρωπος θα εστιάσει μακρυά από το “καροτάκι”, θα πάει εκεί που κοιτάζει. Σιγά μην αλλάξει την θέα του κόσμου για ένα καρότο. Αργεί όμως αυτή η μέρα. Είμαστε ακόμα δέσμιοι των κατακτήσεων και των βεβαιοτήτων μιας παλιάς εποχής και ο “κατακλυσμός” είναι έμφυτος μέσα μας.

-Περί ομάδας HomoLudensTheatre. Πώς αυτοπροσδιορίζεστε, ποιος είναι ο στόχος σας;

Homo Ludens σημαίνει “ο παίζων άνθρωπος”. Εμείς είμαστε κάποιοι καλλιτέχνες που παίζουμε στα σοβαρά μέσω των κανόνων του θεάτρου, για να μιλήσουμε για τον κόσμο και τον άνθρωπο κι εμείς με τη σειρά μας. Σε αυτή την ομάδα πάντα θα υπάρχει χώρος για όποιον θέλει να “παίξει”. Φέτος έχουμε μαζί μας τη Μυρτώ Ναούμ, που είναι τραγουδίστρια η οποία “παίζει” κανονικότατα. Γενικότερα οι συνεργάτες μας είναι πολυσχιδείς.

-Έχετε αποπειραθεί ξανά στο παρελθόν να κάνετε κάτι μέσω Crowdfunding; Πιστεύετε στη δυναμική του;

Σας ευχαριστώ για αυτή την ερώτηση. Στην Ελλάδα το crowdfunding είναι είτε άγνωστο, είτε αντιμετωπίζεται ακόμα λιγάκι και ως “ζητιανιά”. Αλλά γιατί όχι; Εδώ ολόκληρη Marina Abramovic το χρησιμοποίησε για το Ινστιτούτο της στη Νέα Υόρκη (ιδού:  https://www.kickstarter.com/projects/maihudson/marina-abramovic-institute-the-founders ). Ναι, τα πράγματα είναι δύσκολα και το θέατρο είναι μια δουλειά που απαιτεί και χρόνο και αφοσίωση. Όλοι μας σε αυτή την παράσταση έχουμε δουλέψει με τρομερές θυσίες και στερήσεις. Είναι ωραίο που ο κόσμος ξυπνά και δεν περιμένει από τους “μεγάλους”.

Είναι πολύ σημαντικό πράγμα ένα “φασούλι” κι ο λαός μας ως παροιμιοπλάστης το γνωρίζει καλά αυτό. Κι αν σκεφτείτε ότι και και εμείς οι ίδιοι ως άτομα, είμαστε ένα “φασούλι” στο σακούλι του κόσμου, τότε φανταστείτε πόση δύναμη έχει ο καθένας από εμάς. Ε, καιρός να μπούμε στη δράση όλοι μας και να ενισχύουμε στον βαθμό που μπορούμε ό,τι μας ενδιαφέρει. Ορίστε και το δικό μας διαδικτυακό σακούλι: https://www.indiegogo.com/projects/myrivilis-project-by-homoludenstheatre-greece/x/12400540#/  …χμμμ είμαστε ακόμα στον πάτο!

-Ελλάδα και θέατρο. Η κρίση δίνει προοπτικές και “τροφή” για νέους δημιουργούς; Πώς κρίνετε την θεατρική παραγωγή της χώρας τα τελευταία χρόνια;

Η κρίση δε θεωρώ ότι είναι μια “ευκαιρία”, ούτε “τροφή” για τον καλλιτέχνη. Και τώρα πια είμαι σίγουρη. Το γύρω γύρω από το δικό μου “χρυσωμένο” χάπι έχει λιώσει προ πολλού. Πιπιλίζω αγέρωχα και αποφασισμένα τον πικρό του πυρήνα χωρίς καμία προσδοκία για το μέλλον, δίνοντας ευκαιρία πια σε ότι δίνει νόημα στον χρόνο μου και στην ύπαρξή μου. Δεν είναι “ευκαιρία’ η κρίση, απλά σε ξεκουνάει από τις βεβαιότητες σου και σε κάνει να αναδομείς τις προτεραιότητες σου, γιατί η ζωή στη τελική είναι μία και καλό είναι να τη ζεις όπως σου αρέσει. Εξάλλου, η εξαθλίωση υπάρχει παντού, δε χρειάζεται να ευαισθητοποιηθείς μόνο όταν χτυπήσει τη δική σου πόρτα.

-Για ποιο λόγο επιλέξατε τα λιτά σκηνικά που θα δει κανείς στο έργο;

Καταρχάς χαίρομαι πολύ που βρίσκετε λιτά τα σκηνικά μας, διότι στην πραγματικότητα δεν είναι. Είναι ένας απλός και συχρόνως πολύπλοκος μηχανισμός που επινοήσαμε για να ενισχύσουμε την θεατρική αφήγηση. Είναι αναγκαίο στο θέατρο τα σκηνικά να έχουν μια διακριτική παρουσία και απόλυτη αναγκαιότητα σε σχέση με το νόημα του κειμένου και τη δράση των ηθοποιών πάνω στη σκηνή. Δεν πρέπει ούτε να διακοσμούν, ούτε να “καπακώνουν”. Τα σκηνικά της Μελίνας Αναλυτή είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμασταν για την παράστασή μας και προέκυψαν από τις ανάγκες της πρόβας, και το ιδιαίτερο πλάσιμο της αφήγησης των τριών αυτών ιστοριών.

-Η ιδέα των ακροβατικών λειτουργεί σαν έκπληξη για το κοινό ή χρησιμοποιείται για να “δέσει” με το μήνυμα που περνάει μέσα από κάθε διήγημα;

-Δύο πράγματα που ζητάω έντονα στους ηθοποιούς κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας στην πρόβα είναι: “κάντε μου έκπληξη” και “κοροϊδέψτε με”. Με άλλα λόγια “μη μου περιγράψεις με λόγια αυτό που πρόκειται να προτείνεις, απλά κάντο και βγες δείξ’το μου” και “μη μου αποκαλύψεις τα μυστικά της μαγικής σου ύπαρξης στη σκηνή”. Με αυτούς τους δύο οδηγούς κατά τους αυτοσχεδιασμούς στην πρόβα, προσδοκώ σε μια παράσταση που το νόημα της θα γεννιέται επί σκηνής με έναν τρόπο αναπάντεχο. Αναπάντεχο όχι χάρην εντυπωσιασμού, αλλά για να γεννιέται μια φυσική περιέργεια στον θεατή για το τι θα γίνει παρακάτω.

Αν ο θεατής μπορεί εύκολα να συμπεράνει από πού θα “πεταχτεί” ο τάδε και πώς θα πει τα λόγια του ο δείνα, τότε είναι σαν να παρακολουθεί ένα ανέκδοτο που ήδη ξέρει. Οπότε ναι, η παράσταση μας λογικά θα κατακλύζεται από “εκπλήξεις” και “θαυμαστά” πράγματα. Η αλήθεια είναι βέβαια πώς μόνο τώρα που με ρωτάτε σκέφτομαι, μα αλήθεια είναι τόσο εντυπωσιακά τα ακροβατικά μας; Διότι, ήρθανε με έναν τρόπο φυσικό στον θεατρικό μας κώδικα, δεν πιέσαμε με κανέναν τρόπο για να υπάρχουν ακροβατικά. Είναι εκεί είτε υποδεικνύοντας υπερφυσικούς ήρωες και ποιητικές στιγμές, είτε για να υπάρχει πολυεπίπεδη δράση που να αφήνει “χορτασμένο” όχι μόνο το μάτι, αλλά και τη σκέψη του θεατή.

“Ευχαριστούμε πολύ την οικογένεια του συγγραφέα και ιδιαιτέρως την Χριστίνα Αγγελοπούλου που μας εμπιστεύτηκε τα δικαιώματα των τριών αυτών διηγημάτων”, καταλήγει η Μαργαρίτα Αμαραντίδη.

Από τις 11/2/ 2016 κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 21:00 στο ΠΟΛΗ Θέατρο, Φωκαίας 4 & Αριστοτέλους 87 Πλατεία Βικτωρίας (δίπλα στον ηλεκτρικό σταθμό) Κρατήσεις: 2111828900

Ιnfo Παράστασης:

Διασκευή / Σκηνοθεσία: Μαργαρίτα Αμαραντίδη

Παίζουν: Μαργαρίτα Αμαραντίδη, Εύα Ανδρονικίδου, Ευθύμης Γεωργόπουλος, Δημήτρης Μαμιός, Μυρτώ Ναούμ, Νίκος Ρουμπάκης, Διονύσης Σάββας

Σκηνικά / Κοστούμια: Μελίνα Αναλυτή

Βοηθός σκηνογράφου: Αναστασία Παντελοπούλου

Σχεδιασμός Φωτισμών: Βασίλης Κλωτσοτήρας

Μουσική Επιμέλεια: Μαργαρίτα Αμαραντίδη

Επιμέλεια Κίνησης: Αυγουστίνος Κούμουλος

Χορογραφίες: Άννα Βαρδαξόγλου

Βίντεο: Μιχάλης Θεοφάνης

Βοηθός Σκηνοθέτη: Γεωργία Αλιφέρη

Βοηθός Παραγωγής: Gerta Dyle

Γραφιστικός Σχεδιασμός: Γιώργος Αμαραντίδης (meteoros)

120′ με διάλειμμα

Εισιτήριο 12 ευρώ / 10 ευρώ φοιτητικό / 5 μειωμένο

Φωτορεπορτάζ (φωτογράφηση από πρόβα της ομάδας): Alex Janero