Ο Τσάπλιν της Καμπούλ στο News 24/7: Δεν φοβάμαι τις βόμβες. Φοβάμαι μην χαθεί το χαμόγελο

Την ώρα που οι τελευταίες αράδες της συνομιλίας μας με τον Καρίμ Ασίρ γράφονταν στο χαρτί, οι έκτακτες ειδήσεις “έσκαγαν” η μια μετά την άλλη. “Βομβιστής αυτοκτονίας σκορπά τον τρόμο στην Καμπούλ πυροδοτώντας εκρηκτικό μηχανισμό. Τουλάχιστον έξι νεκροί” διαβάζουν οι υπόλοιποι σε τίτλους εντύπων σε όλο τον κόσμο. Η δική του απάντησή, η ίδια κάθε φορά που η συζήτηση γυρνά στην χώρα του: “Θέλω να τελειώσει επιτέλους ο πόλεμος. Κουράστηκα”. Μια φράση που δεν περιμένεις να ακούσεις από έναν νέο μόλις 25 ετών που συνειδητά επαναλαμβάνει τις ίδιες κινήσεις κάθε μέρα. Φορά το στενό σακάκι και το φαρδύ παντελόνι, τοποθετεί προσεκτικά στο κεφάλι το φθαρμένο καπέλο, ζωγραφίζει με λεπτομέρεια στο πρόσωπό του ένα μικρό μουστάκι και περπατά σαν… πιγκουίνος.

Στα ράφια της βιβλιοθήκης του δεν υπάρχει κανένα βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Δεν είχε την ευκαιρία να διαβάσει τον Ζορμπά να μονολογεί: «Ένας διάολος είναι μέσα μου και φωνάζει, και κάνω ό,τι μου πει. Κάθε που πάω να πλαντάξω, μου φωνάζει: “Χόρεψε!” και χορεύω. Ξεπλαντάζω. Μια φορά που πέθανε το παιδί μου, ο Δημητράκης μου, στη Χαλκιδική, έτσι σηκώθηκα πάλι και χόρεψα…. Εγώ, τη στιγμή εκείνη, αν δεν χόρευα, θα τρελαινούμουν από τον πόνο».

Ο Καρίμ βλέπει συχνά νεκρά σώματα γύρω του, δεν χορεύει, μα ο πόνος τον λυγίζει. Βρήκε όμως τρόπο να τον διαχειριστεί. Παριστάνει τον Σαρλό στην Καμπούλ. Σε μια πόλη που εδώ και τέσσερις δεκαετίες μετρά νεκρούς και δέχεται επιθέσεις από τους Ταλιμπάν και τους βομβιστές αυτοκτονίας, ο Αφγανός «Τσάρλι Τσάπλιν», αρνείται να συνηθίσει τα πρόσωπα των φοβισμένων ανθρώπων. Γι’ αυτό προσπαθεί να τους μαθαίνει να χαμογελούν.

Με χρειάζονται στο Αφγανιστάν

Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο Καρίμ αναβιώνει σκηνές του βωβού κινηματογράφου για τους Αφγανούς και κραυγάζει με όχημα τη σιωπή της τέχνης, τα δικά του μηνύματα. Εμφανίζεται σε πάρκα, ορφανοτροφεία, σχολεία και δρόμους της Καμπούλ. «Φοβάμαι, όχι μόνο εγώ αλλά όλοι οι πολίτες στην Καμπούλ. Φοβόμαστε να είμαστε στους δρόμους. Βλέπω στα μάτια των ανθρώπων όταν περπατούν στον δρόμο τον φόβο μην τους επιτεθούν. Δεν σκοπεύω, όμως, να εγκαταλείψω το Αφγανιστάν. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι εδώ με χρειάζονται περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Χρειάζονται έναν άνθρωπο να τους θυμίζει ότι η ζωή μπορεί να είναι καλή. Να τους βοηθά να ξεχνούν και ακόμη και για ένα λεπτό να χαμογελούν», εξηγεί.

Με απειλούν να σταματήσω

  To 1998, δύο χρόνια μετά την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, μια επίσημη ανακοίνωση εμφανίστηκε στις εφημερίδες. «Αυτοί που ακούν μουσική και τραγούδια στον κόσμο, την ημέρα της κρίσης λιωμένος μόλυβδος θα χυθεί στα αυτιά τους». 

Οι Ταλιμπάν επιβάλλουν ένα αυστηρό ισλαμικό καθεστώς, η οικογένεια του Καρίμ μεταναστεύει στο Ιράν και οι περισσότερες καλλιτεχνικές δραστηριότητες απαγορεύονται ως αντι-ισλαμικές. Σε σχολείο του Ιράν, έξι ετών τότε, έρχεται σε επαφή για πρώτη φορά με τον Σαρλό. «Δεν ήμουν σαν τα παιδιά που παρακολουθούσαν καρτούν. Έψαχνα τον Τσάρλι Τσάπλιν με το τηλεκοντρόλ. Τον έβλεπα για να γελάω, δεν έβλεπα τους συμβολισμούς, ήθελα μόνο να γελάω».

Με την κατάρρευση των Ταλιμπάν το 2001, η οικογένεια του Καρίμ επιστρέφει σπίτι της. Ταυτόχρονα γίνεται άρση της απαγόρευσης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στα χαρτιά, όχι όμως και στη συνείδηση των ανθρώπων. Ο Καρίμ πηγαίνει στο πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών της Καμπούλ και στο πρώτο έτος των σπουδών του ένας καθηγητής τον επιπλήττει ότι περπατάει σαν τον Σαρλό και χωρίς να το πολυσκεφτεί, εμφανίζεται στο μάθημα ως άλλος «Τσάρλι Τσάπλιν». Ο χαρακτήρας του, μόλις γεννήθηκε σε μια πόλη που το στίγμα των καλλιτεχνών παραμένει.

«Έχω ζήσει βομβαρδισμούς, έχω δει πτώματα στους δρόμους. Μια φορά ενώ παίζαμε σε ένα σχολείο, δυο χιλιόμετρα μακριά από την Καμπούλ ήμασταν δίπλα σε μια πτώση ρουκέτας. Δεν ξέρω αν ο στόχος ήμασταν εμείς ή κάποιοι άλλοι, αλλά ήταν πολύ κοντά μας. Παλαιότερα όταν ήμουν σε περφόρμανς δρόμου σε ένα προάστιο της Καμπούλ, ήρθε η Εθνική Ασφάλεια του Αφγανιστάν και μας έδειξε ένα χαρτί. Ήταν γραμμένη η πινακίδα του αυτοκινήτου μας σε αυτό. Μας ενημέρωσαν ότι ήταν πιθανό να είμαστε στοχοποιημένοι και μας ζήτησαν να εκκενώσουμε τον χώρο, να επιστρέψουμε στην Καμπούλ. Φυσικά έχω και μηνύματα, στα κοινωνικά δίκτυα και απειλές να σταματήσω αυτό που κάνω. Συνεχίζω, όμως… Να, τώρα ετοιμαζόμαστε μία ακόμη παράσταση».

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και αφότου οι ΗΠΑ κήρυξαν τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» τουλάχιστον 147.124 άνθρωποι στο Αφγανιστάν έχασαν τη ζωή τους. Μεταξύ αυτών ήταν 38.480 άμαχοι. Η έκθεση του Ινστιτούτου Γουάτσον στο πανεπιστήμιο Μπράουν που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, διευκρινίζει ότι είναι δύσκολο να διαπιστωθεί ο ακριβής αριθμός των νεκρών καθώς πολλοί σοροί δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί ενώ δεν περιλαμβάνονται απώλειες ανθρώπινων ζωών από έμμεσες επιπτώσεις του πολέμου, όπως οι ασθένειες ή η έλλειψη υποδομών. 

«Ξέρεις», εξηγεί ο Καρίμ «δεν φοβάμαι μόνο μήπως κάποιος μου επιτεθεί, αλλά φοβάμαι μήπως επειδή είναι πολλοί άνθρωποι δίπλα μου όταν παίζω, άνθρωποι που χαμογελάνε, έχω στο νου μου διαρκώς ότι μπορεί να μας χτυπήσουν». Πριν τις παραστάσεις του, έρχεται σε επικοινωνία με την αφγανική Εθνική Ασφάλεια, η οποία τον ενημερώνει αν είναι ασφαλές να πραγματοποιήσει την παράσταση και καθησυχάζει ταυτόχρονα τους δικούς του ανθρώπους, οι οποίοι ακόμη περιμένουν να τον δουν δικηγόρο ή μηχανικό.

«Κάθε φορά που είμαι στη σκηνή και παίζω, δεν χαίρομαι με τίποτα περισσότερο παρά από το τέλος κάθε παράστασης για να δω την αντίδραση του κόσμου… Θυμάμαι ακόμη την πρώτη φορά που ανέβηκα στη σκηνή να ακούω από κάτω. “Θεέ μου, αυτός είναι ο Τσάρλι Τσάπλιν; Αφού ο Τσάπλιν είναι νεκρός. Δεν πιστεύουν ακόμη και σήμερα ότι είμαι πραγματικός». 

Όταν ο Καρίμ έψαχνε ακόμη με το τηλεκοντρόλ τον σιωπηλό του ήρωα, η Lisa Stein Haven, είχε αρχίσει μόλις να μελετά τον Τσάπλιν. Μοιραία οι ζωές τους διασταυρώθηκαν και η Lisa, καθηγήτρια σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Οχάιο με τρία βιβλία γύρω από τον Τσάπλιν, δηλώνει έκπληκτη με το πορτρέτο του Καρίμ στον Σαρλό αλλά και με τους τρόπους που έκανε τον χαρακτήρα δικό του και τον χρησιμοποίησε ως όχημα για να διασώσει τα μηνύματά του στο δικό του κοινό. «Αυτό όμως που περισσότερο με συγκινεί στον Αφγανό Τσάρλι Τσάπλιν», μας εξηγεί, «είναι το γεγονός ότι η ίδια του η περφόρμανς γίνεται στο σημερινό Αφγανιστάν. Και είναι τόσο δημοφιλής. Κατάφερε με κάποιον τρόπο να βυθιστεί στην ικανότητα του Τσάπλιν να δημιουργήσει έναν καθημερινό χαρακτήρα που απευθύνεται σε όλους και διασχίζει κουλτούρες, χρονικές περιόδους, γένη και άλλα εμπόδια. Είμαι σίγουρη ότι ο ίδιος ο Τσάπλιν θα ήταν περήφανος».

Οι Αφγανοί δεν είμαστε τρομοκράτες

Τον προηγούμενο μήνα, κατά τη διάρκεια των τριήμερων βουλευτικών εκλογών στο Αφγανιστάν, τουλάχιστον 56 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 379 τραυματίστηκαν, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, καθιστώντας τις εκλογές αυτές τις πιο αιματηρές που έχουν διεξαχθεί ποτέ στη χώρα. Λίγες ημέρες πριν, οι Ταλιμπάν προειδοποιούσαν με απειλές τους Αφγανούς να παραμείνουν σπίτια τους και τους υποψηφίους να αποσυρθούν από την εκλογική κούρσα. Τις πραγματοποίησαν.

Σε μια από τις επιθέσεις, ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η ψηφοφορία, τουλάχιστον 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, ενώ αρκετοί ακόμη τραυματίστηκαν από βομβιστή αυτοκτονίας, ο οποίος ανατινάχθηκε σε μια περιοχή βόρεια της Καμπούλ. Οι πολίτες, όμως, συνέχισαν να προσέρχονται στα εκλογικά κέντρα, τα οποία έμειναν ανοιχτά περισσότερο από ότι είχε αρχικά ανακοινωθεί για να τους εξυπηρετήσουν. Εκεί ήταν και ο Καρίμ. «Θέλω οι άνθρωποι στην Ελλάδα να ξέρουν ότι οι άνθρωποι από το Αφγανιστάν είναι άνθρωποι που δραπέτευσαν από τα προβλήματα στο Αφγανιστάν και ψάχνουν καταφύγιο στην Ελλάδα. Δεν είμαστε τρομοκράτες, αγαπάμε τη χώρα μας αλλά οι κακές συνθήκες εδώ μας ανάγκασαν να μεταναστεύσουμε. Μια μέρα όταν τα πράγματα θα ηρεμήσουν, θα επιστρέψουν οι συμπατριώτες μου. Θα το δείτε. Στο μεταξύ, εμείς που συνεχίζουμε να έχουμε ελπίδα γι’ αυτή τη χώρα, μένουμε ακόμη εδώ», λέει και φορά το καπέλο του, έτοιμος για την επόμενη παράσταση…