Οι Έλληνες που αναβίωσαν την αρχαία λύρα και παίζουν το τραγούδι του Game of Thrones

Πώς θα ακουγόταν το εισαγωγικό τραγούδι του αγαπημένου Game of Thrones στην Αρχαία Ελλάδα; Και πώς θα ακούγονταν τα αρχαιοελληνικά μουσικά όργανα στη σημερινή εποχή;

Το πρώτο σκέλος μπορείτε να το ακούσετε παρακάτω. Για το δεύτερο μιλήσαμε με τους ειδικούς, με τους ανθρώπους εκείνους δηλαδή από τον Ευρωπό του Κιλκίς που αποφάσισαν να δώσουν νέα ζωή στην αρχαία λύρα.

Ίσως όλα να σχετίζονται με την ιστορικότητα του τόπου καταγωγής του Νίκου Κουμαρτζή και της οικογένειας του. Ο Ευρωπός είναι μια κωμόπολη 44 χιλιόμετρα δυτικά από την πόλη του Κιλκίς και όπως εικάζεται, υπήρξε πιθανότατα πατρίδα του ιδρυτού της δυναστείας των Σελευκιδών Σελεύκου Α΄ Νικάτορος, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σε ανάμνηση της μακεδονικής Ευρωπού, ο Σέλευκος ίδρυσε την Ευρωπό της Συρίας και την Ευρωπό της Μεσοποταμίας.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους Λάνιστερ, τους Σταρκ, την Καλίσι και εν γένει το Game of Thrones; Εκ πρώτης όψεως, καμία.

Το κεντρικό ζήτημα εδώ όμως είναι πως ο Νίκος και η παρέα του, είχαν ένα στόχο και τον κατάφεραν και με το παραπάνω. Ήθελαν να αναβιώσουν την αρχαιοελληνική λύρα και να παίξουν με αυτή αλλά και με άλλα αρχαιοελληνικά όργανα, αγαπημένα τους τραγούδια.

Ένα εκ των οποίων, είναι και το “A Song of Ice and Fire” της σειράς που βασίζεται στα βιβλία του George R. R. Martin.

Πίσω από το project Λύρα 2.0 βρίσκεται λοιπόν ο Νίκος Κουμαρτζής ο οποίος έχει την αρωγή του πατέρα του για την κατασκευή του οργάνου.

Η ιδέα ξεκίνησε σαν εργασία για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολουθούσε ο Νίκος και προχώρησε με τη βοήθεια σύγχρονων τεχνολογιών 3d Scanning και 3d Modeling και αφομοιώνοντας στον σχεδιασμό, αρχαιοελληνικές αναπαραστάσεις.

Όπως μας δήλωσε ο ίδιος στο NEWS 247, η ανακατασκευή του οργάνου δεν ήταν απλή υπόθεση μιας και δεν έχει διασωθεί αρχαιοελληνική λύρα.

“Η νέα διαδικασία σχεδιασμού και παραγωγής βασίστηκε σε αρχαίες γραπτές πηγές όπως εκείνες που υπάρχουν στον Όμηρο, καθώς και στην ανάλυση των αναπαραστάσεων που υπάρχουν σε αμφορείς. Βρήκαμε τα χαρακτηριστικά του αρχαίου οργάνου, τα μέρη του και τα υλικά του και προχωρήσαμε”.

Κατά τη φάση του πειραματισμού για μία νέα σειρά αρχαίων λυρών, δημιουργήθηκε η σειρά “Κύλιξ”. Η ιδιαιτερότητα τους είναι ότι είναι μικρές στο μέγεθος, καθώς και πολύ πιστές στον αρχαία τρόπο: καύκαλο χελώνας για ηχείο, κέρατα για βραχίονες, εντέρινες χορδές, δέρμα ζώου για “καπάκι” κ.λπ.

Το οικογενειακό οργανοποιείο του Ευρωπού

“Η πρώτη αναπαράσταση της λύρας ήταν ψηφιακή. Μετά τα κατασκευαστικά σχέδια, φτάσαμε στο οργανοποιείο. Σιγά σιγά καταλήξαμε σήμερα να έχουμε μια πλούσια σειρά αρχαίων οργάνων που είναι σε πολύ καλό επίπεδο. Σε αυτό συνέβαλε πολύ ο πατέρας μου που είναι κατασκευαστής οργάνων. Κατασκεύαζε μπουζούκια, μπαγλαμάδες, αυτά που ονομάζουμε “αχλαδόσχημα” της ελληνικής παράδοσης.

Η “στροφή” και προς τα αρχαία μουσικά όργανα έγινε στα τέλη του 2012. Τότε αρχίσαμε να κάνουμε και τα πρώτα μας πειράματα. Εδώ στον Ευρωπό κατασκευάζουμε πλέον μπουζούκια, μπαγλαμάδες, τζουράδες και άλλα αχλαδόσχημα και στο κομμάτι το “αρχαίο” φτιάχνουμε λύρες και χέλυς και βάρβιτο, που είναι δύο διαφορετικά είδη λύρας, έχουμε την αρχαία κίθαρις, αρχαία φόρμινξ, σαμβύκη και ένα κρουστό το μπεντίρ”.

Ο Θεόδωρος Κουμαρτζής κατά τα γυρίσματα του κλιπ για το τραγούδι του Game of Thrones, με την Αρχαία Φόρμινξ

Κατασκευάζοντας μία αρχαία λύρα στο Οργανοποιείο Αναστάσιος (Luthieros), στην Αρχαία Ευρωπό του Κιλκίς

Η διαφοροποίηση έχει να κάνει με το ηχείο.

“Η αρχαία ελληνική λύρα είχε σαν ηχείο της το καύκαλο της χελώνας. Εμείς δεν σκοτώνουμε βέβαια τα ζώα”, μας λέει ο Νίκος Κουμαρτζής. “Δεν μπορείς να σκοτώσεις τις χελώνες βέβαια, κάτι που στην αρχαιότητα θεωρούσαν ότι είναι τιμή για κάποιο ζώο. Αυτό που κάνουμε είναι ότι βγαίνουμε στα βουνά και στην κοιλάδα του Κιλκίς και χρησιμοποιούμε το καύκαλο νεκρών ζώων.

Ωστόσο, αυτό δεν ενδείκνυται για ευρεία παραγωγή. Έτσι κάνουμε καλούπια βασιζόμενοι στα καύκαλα και σχεδιάζουμε ηχεία από εποξική ρητίνη. Με αυτόν τον τρόπο προχωράει η παραγωγή κρατώντας χαμηλά το κόστος. Για τα υπόλοιπα κομμάτια της λύρας χρησιμοποιείται ξύλο, δέρμα από ζώα για το καπάκι του ηχείου, έντερα από ζώα για τις χορδές και μέταλλο για τον χορδοτόνο”.

Lyre 2.0 Project – The “Lyre of Apollo”:

Ρωτάμε τον Νίκο αν η νέα λύρα είναι κοντά στην αρχαία. “Μπορούμε να κρίνουμε ότι είμαστε αρκετά κοντά βάσει σχεδιασμού που είναι πιστός στις αναπαραστάσεις. Η μόνη διαφορά είναι πως το νέο όργανο μας, κουρδίζεται διαφορετικά. Ο αρχαίος τρόπος ήταν πολύ δύσκολος. Κουρδίζεις το όργανο επί μισή ώρα για να παίξεις δέκα λεπτά. Εμείς έχουμε αφομοιώσει τον σύγχρονο τρόπο με τα κλειδιά. Δεν μας ενδιαφέρει να φτιάξουμε ένα όργανο που θα στολίζει έναν χώρο, θέλουμε να προωθήσουμε ένα όργανο που θα χρησιμοποιείται από τον μουσικό”.

Η Μαρία Σαρηγιαννίδου κατά τα γυρίσματα, με τη Βάρβιτο της Σαπφούς

Κατά τα γυρίσματα του videoclip για το Game of Thrones. Ο εικονολήπτης Παναγιώτης Τσανδάρης ( www.backdrop.gr) δεξιά και η Μαρία Σαρηγιαννίδου με τη “Βάρβιτο της Σαπφούς” στα αριστερά.

Η Λίνα Παλερά, η βασική παίκτρια αρχαίας λύρας για το οργανοποιείο, λίγο πριν την εμφάνιση της στις εκδηλώσεις των Προμηθείων στους πρόποδες του Ολύμπου.

Σε ό,τι αφορά το κόστος, ο Νίκος μας λέει. “Πριν ασχοληθούμε εμείς, το κόστος ήταν πάρα πολύ υψηλό, κάποιος έπρεπε να δώσει 1.000 με 2.000 ευρώ. Έτσι, οι παίχτες λύρας ήταν μετρημένοι. Θέλαμε να βγάλουμε ένα όργανο το κόστος του οποίου θα ξεκινούσε από το αντίστοιχο μιας κιθάρας. Έχουμε λοιπόν λύρα που εκκινεί η τιμή της από 300 ευρώ και φτάνει μέχρι τα 1.000 με 1.200. Με 450 ευρώ μπορεί κανείς να πάρει ένα πάρα πολύ καλό όργανο”.

 Η “Λύρα του Απόλλωνα” είναι μέχρι σήμερα η πιο διαδεδομένη από τα αρχαία όργανα του Οργανοποιείου Αναστάσιος, μιας έχει ταξιδέψει σε διάφορες χώρες του εξωτερικού (Βραζιλία, Η.Π.Α., Taiwan κ.λπ.) και είναι αυτή που επιλέχθηκε από τον Michael Levy για τις ηχογραφήσεις του

Η αρχαιοελληνική λύρα ταξιδεύει μέχρι την Ταΐβάν και τη Βραζιλία

Υπάρχει όμως ζήτηση;

“Υπάρχει ζήτηση”, παρατηρεί ο Ν. Κουμαρτζής, “αλλά είναι κυρίως από το εξωτερικό. Από τις πωλήσεις των τελευταίων έξι μηνών, μόνο ένα 5-10% προορίζεται για την Ελλάδα. Στο εξωτερικό έχουμε δώσει σε πολύ “περίεργες” αν μπορεί να το θέσει έτσι κανείς, χώρες. Έχουμε στείλει παραγγελίες στη Βραζιλία, στην Ταΐβάν, στην Ιαπωνία, στην Αυστραλία, στη Φινλανδία, αλλά και στο Βέλγιο, τη Γερμανία και την Αμερική.

Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Από την άλλη είναι βασικό ότι η αρχαιοελληνική λύρα είναι ένα πολύ απλό όργανο για να τη μάθεις. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως εδώ και έξι μήνες συνεργαζόμαστε με τον πιο γνωστό παίκτη λύρας παγκοσμίως, τον Michael Levy, ο οποίος έχει κυκλοφορήσει δύο άλμπουμ με το δικό μας όργανο και κυκλοφορεί επίσης βίντεο εκμάθησης του οργάνου στο διαδίκτυο”.

Εκμάθηση αρχαίας λύρας σε 11 μαθήματα, από τον γνωστότερη παίκτη αρχαίας λύρας παγκοσμίως, τον Michael Levy

Η λύρα διατίθεται από το etsy.com

Περί Game of Thrones

“Η βασική μελωδία από το Game of Thrones ήταν ένα από τα πρώτα τέσσερα, πέντε κομμάτια που άρχισα να παίζω στη λύρα. Συναντιόμουν με άτομα από την παρέα μου που είμαστε όλοι οπαδοί της σειράς και παίζουμε λύρα και αποφασίσαμε να ηχογραφήσουμε το τραγούδι με το όργανο μας. Ο Δάνης ο Κουμαρτζής ανέλαβε την ενορχήστρωση και το βίντεο κοινοποιήθηκε στο διαδίκτυο για να καλωσορίσουμε τον νέο κύκλο του Game of Thrones αλλά και για να δώσουμε ένα ερέθισμα για να ασχοληθούν περισσότεροι άνθρωποι με την αρχαία λύρα”.

Αξίζει να σημειωθεί πως το πρώτο επεισόδιο της πέμπτης σεζόν του Game of Thrones θα μεταδοθεί φέτος στην Ελλάδα παράλληλα με την Αμερική, στις 12 Απριλίου.

Μιλώντας περί μελλοντικών στόχων, ο Νίκος μας λέει πως στα άμεσα πλάνα είναι η κυκλοφορία ενός άλμπουμ με διεθνείς παίκτες αρχαίας λύρας αλλά και η εμφάνιση σε διαφορετικούς χώρους και εκδηλώσεις. Σε δεκαπέντε ημέρες, τρία μέλη της παρέας θα παίξουν στη μεγάλη έκθεση μουσικών οργάνων Μusikmesse της Φρανκφούρτη.

Το καλοκαίρι θα ακολουθήσουν εμφανίσεις στην Κατερίνη, στην Αθήνα και στη Σάμο, παίζοντας κατά βάση αρχαιοελληνικές μελωδίες.

“Έχουν άλλωστε σωθεί περίπου 62 αρχαία αποσπάσματα κομματιών από την αρχαιότητα”, μας λέει ο Νίκος. “Είναι κομμάτια που μπορείς να “πατήσεις” πάνω τους και να έχεις μια εικόνα της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Το μοναδικό ολοκληρωμένο είναι ο Επιτάφιος του Σείκιλου που αποτελεί και ένα πλήρες δείγμα αρχαιοελληνικής μουσικής”.

Εδώ μπορείτε να ακούσετε περισσότερες ηχογραφήσεις της οικογένειας Κουμαρτζή με την λύρα που κατασκευάζεται στο οργανοποιείο του Κιλκίς

Η οικογένεια Κουμαρτζή που βρίσκεται πίσω από την αναβίωση των αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων στον 21ο αιώνα. Από αριστερά: Νίκος (graphic & product designer), Θοδωρής (μουσικός), Αναστάσιος (οργανοποιός) και Ιορδάνης (μουσικός)

Βρείτε το οργανοποιείο της οικογένειας Κουμαρτζή εδώ