Πάνος Καρκανεβάτος: Στις ‘Όχθες’ της παράνομης μετανάστευσης, η αγάπη ξεπερνά σύνορα και θάνατο

Μετά το “Μεταίχμιο”, το “Χώμα και Νερό” και το “Αθανασία – Καλά Κρυμμένα Μυστικά”, ο Πάνος Καρκανεβάτος επιστρέφει με τη νέα του ταινία “Όχθες”. Μία ιστορία αγάπης κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες, μία σχέση που προσδοκά να ταξιδέψει πέρα από κάθε σύνορο, με τους ήρωες να βαδίζουν μεταξύ ζωής και θανάτου σε μία ναρκοθετημένη περιοχή, στο πέρασμα των παράνομων μεταναστών προς την Ευρώπη, τον Έβρο.

“Ένα ποτάμι σύνορο Ανατολής – Δύσης. Στην όχθη ένα φονικό ναρκοπέδιο. Ένας ναρκαλιευτής σκορπά γύρω του τη φήμη, ότι γητεύει το Κακό και ξετρυπώνει τον θαμμένο θάνατο. Καλλιτέχνης του επίφοβου, χορευτής μπροστά στο στόμα του Άδη. Μια νέα γυναίκα περνάει από το ποτάμι κάποιες σκοτεινές νύχτες τα παιδιά των εξαθλιωμένων, που έρχονται από την Ανατολή με το όνειρο της Ευρώπης. Η γυναίκα, άθυρμα της μοίρας, ένοχη στο κάθε της κοίταγμα στον καθρέφτη, θα αναμετρηθεί με τη ματιά του αγίου της όχθης. Συχνά ο κόσμος της αγάπης νικιέται αλλά δεν καταστρέφεται, μόνο μετοικεί σε άλλες όχθες. Η αγάπη, που όντως είναι, βεβαιώνει ότι αυτή είναι η αρχή, το αίτιο και ο τρόπος και πως τέλος δεν υπάρχει”.

Τα λόγια του σκηνοθέτη δίνουν την αίσθηση της ταινίας, που κινείται πάνω στις λεπτές κόκκινες γραμμές της παράνομης μετανάστευσης και ενός έρωτα πέραν πάσης συνθήκης. Η ταινία συμπαραγωγή Ελλάδας – Τουρκίας – Γερμανίας, με γυρίσματα σε Ελλάδα και Κωνσταντινούπολη βγαίνει στους κινηματογράφους την Πέμπτη, 5 Μαρτίου.

Διαβάστε τη συνέντευξη του Πάνου Καρκανεβάτου στο News 247:

“Έβρος, ένα ποτάμι αρχαίο σύνορο δύο κόσμων”

“Ήθελα ένα ποτάμι σύνορο, παρότι η ταινία δεν εστιάζει τόσο στη μετανάστευση, όσο στο ότι γύρευα ένα σημείο έναν τόπο, όπου οι άνθρωποι να ζουν οριακά, όπου ζουν στα όριά τους και κυρίως ένα μέρος, όπου η ζωή είναι φτηνή. Επίσης, είναι ένα σύνορο δύο κόσμων, της Ανατολής και της Δύσης και ένα αρχαίο σύνορο, όπως λέει ο Μαζάουερ, δύο κόσμων. Είναι μια ενδοχώρα ελληνική, αλλά ταυτόχρονα μία μακρινή ενδοχώρα. Και εικαστικά είναι ένας τόπος πολύ ενδιαφέρων. Κυρίως είναι αυτό, ένα σημείο στον χάρτη, που ορίζει πραγματικά και συμβολικά ένα σύνορο δύο κόσμων. Εκεί έχουμε δύο χαρακτήρες βασικούς, έναν φαντάρο ναρκαλιευτή σε μία διμοιρία που προσπαθεί να καθαρίσει ένα παλιό αχαρτογράφητο ναρκοπέδιο και αυτό το πρόσωπο, ο Γιάννης, έχοντας ένα ιδιαίτερο χάρισμα, βρίσκει με έναν εναλλακτικό τρόπο τις νάρκες, ή παίζοντας το ρίσκο να εισβάλλει στο ναρκοπέδιο, αψηφώντας τον θάνατο. Κι αυτό είναι ένα άλλο στοιχείο που αφορά τον χαρακτήρα αυτόν αλλά και την ταινία. Υπήρχε μία να αφετηρία, μία ιδέα να υπάρχει στην ταινία μία αναφορά στον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης και τις τάσεις της δύναμης να μπαινοβγαίνει κανείς στον Άδη και αυτό είναι το σημείο, αυτή η σχέση με τον θάνατο, που διασταυρώνεται με τη Χρύσα, που επίσης κάπως έτσι ζει, παίρνοντας ρίσκα και κινούμενη πολύ ακραία, διακινδυνεύοντας τον εαυτό της. Αυτό είναι το σημείο που συναντιούνται, κάτω από αυτή τη συνθήκη και αυτό είναι που αρχικά, κατά κάποιον τρόπο τους ενώνει”, λέει ο κ. Καρκανεβάτος.

“Τώρα, η αγάπη… Έβρισκα πολύ ενδιαφέρον, να μιλήσει κανείς για τους παράξενους, ιδιαίτερους δρόμους της αγάπης, μέσα σε ένα τέτοιο φόντο, μέσα σε μία τέτοια κατάσταση. Αυτό διατρέχει την ταινία, με μία αφετηρία όπου η αγάπη προκύπτει από συνθήκες πολύ ιδιαίτερες και δύσκολες και είναι αληθινή και βαθιά”.

“Ανθρώπινες ψυχές ξεβράζονται από τα κύματα της ιστορίας”

Η ιδέα της ταινίας δεν ήταν η μετανάστευση παρότι αγγίζεται ως θέμα, αλλά αυτή η ιστορία αγάπης μεταξύ δύο ατίθασων ψυχών που επιχειρούν μαζί, να ξεφύγουν.

“Η βάση, τα δεδομένα που έχουν και μία αντιστοιχία στην πραγματικότητα, βέβαια σε μία μυθοπλασία, γιατί η ταινία δεν είναι ντοκιμαντέρ, δεν είναι μία καταγραφή της πραγματικότητας και σε αυτό το πλαίσιο, ότι σε αυτό το σημείο του χάρτη, σε αυτό το σύνορο, αυτό το ποτάμι, αυτό που διαδραματίζεται είναι, ότι εκεί σε αυτόν τον τόπο ψυχές ξεβράζονται από τα κύματα της ιστορίας. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα της ταινίας ή πρόθεση να το προσεγγίσουμε ως θέμα, αλλά είναι δεδομένο και είναι θέμα πολύ έντονο τα τελευταία χρόνια. Και δεν είναι ένα θέμα μόνο δικό μας, αλλά διεθνές, η βάση της ιστορίας στο πλαίσιο της οποίας διαδραματίζονται κάποιες πτυχές και συναντιούνται αυτοί οι άνθρωποι, που μετά χάνονται και μπορεί να ξανασυναντηθούν κάποτε και μετά πάλι χάνονται, μέσα σε μία ησυχία παράξενη γιατί είναι ιδιαίτερο αυτό που συμβαίνει, και είναι ιδιαίτερο αυτό το σημείο. Από εκεί και μετά, αυτές οι δύο ατίθασες ψυχές συναντιούνται και επιχειρούν να ξεφύγουν μαζί, πράγμα που γίνεται ανέφικτο”.

“Υπάρχουν και ξένοι ηθοποιοί, κάποιοι Τούρκοι, δύο ξένοι. Οι επιλογές υπαγορεύονται από τις ανάγκες της ιστορίας. Και κάναμε και γυρίσματα στην Κωνσταντινούπολη, όπου είναι η αφετηρία αυτής της διαδρομής, καθώς πιάνουμε και παρακολουθούμε την πορεία ενός παιδιού που έχει μείνει μόνο του από μία οικογένεια και πορεύεται και επιβιώνει… πώς επιβιώνει αυτό το παιδί μόνο του. Οι ηθοποιοί είναι εξαιρετικοί όλοι, και οι ίδιοι για αυτό που είναι είναι εξαιρετικοί”.

“Η Πύλη του Παραδείσου είναι ταυτόχρονα η Πύλη του Άδη”

Γιατί ναρκοπέδιο; Είναι το ιδανικό μέρος, για τη γένεση ενός μεγάλου δράματος με μία εκ προοιμίου δύναμη που αποθεώνει την ερωτική ιστορία.

“Το ναρκοπέδιο είναι στη μία όχθη, ένα παλιό ξεχασμένο ναρκοπέδιο πολλών ετών. Είναι ένας τόπος που είναι η πύλη του Παραδείσου και ταυτόχρονα είναι η Πύλη του Άδη, είναι θαμμένος θάνατος εκεί. Συνεπώς, αυτή η διπλή του υπόσταση, το πέρασμα σε αυτόν τον κόσμο στην Ευρώπη και ταυτόχρονα ένα ναρκοθετημένο πεδίο είναι μία πολύ δυνατή και σκληρή και ιδιαίτερη συνθήκη, που αυτόματα δημιουργεί την προϋπόθεση για πολύ δυνατά δράματα, για ένα δράμα που έχει μία δύναμη εξαρχής. Και επιτρέπει βέβαια αυτή η συνθήκη, ότι αυτός ο χαρακτήρας μπορεί ανά πάσα στιγμή να χάσει τη ζωή του, με τον τρόπο που μπαινοβγαίνει στα πράγματα”, εξομολογείται ο σκηνοθέτης.

“Πριν τα γυρίσματα έχουμε μια μεγάλη περίοδο προετοιμασίας. Αυτό πήρε μερικούς μήνες και μετά τα γυρίσματα έγιναν πιο εντατικά. Τα γυρίσματα έγιναν σε εξωτερικούς χώρους, γύρω στις 6 – 7 εβδομάδες και περίπου 2 στην Κωνσταντινούπολη. Οι δυσκολίες ατελείωτες… Παρότι μετά από καιρό που έχει τελειώσει η ταινία και τα θυμόμαστε διαφορετικά από ό,τι όταν τα ζούσαμε, αυτό που θυμάμαι έντονα είναι ότι, παρότι δεν τα περιμέναμε, είχαμε πολύ ασταθή καιρό, κάθε μέρα έβρεχε, ήμασταν κοντά στο ποτάμι, ήμασταν εκτεθειμένοι γενικά σε κάθε στοιχείο της φύσης. Οπότε, αυτό ήταν μία σοβαρή δυσκολία, που είχε επίπτωση και στον προγραμματισμό, αλλά κυρίως να πάρουμε την εικόνα που θέλαμε εικαστικά, αλλά αυτό απέβη σε καλό, γιατί αυτές οι συνθήκες αποτυπώθηκαν με πολύ δυνατό τρόπο στην ταινία”, περιγράφει.

“Η μετανάστευση και το κύμα που δεν καταλαγιάζει”

“Η έρευνα για το θέμα είχε γίνει πριν ξεκινήσουν τα γυρίσματα. Είναι σημαντικό το να έχει κανείς υπόψιν του όλα αυτά τα δεδομένα και στη συνέχεια, επιλέγει το μέτρο που μπορεί να αντιστοιχηθεί, με δεδομένο ότι μιλάμε για μία μυθοπλασία. Η έρευνα είχε γίνει και μάλιστα εκτεταμένη και στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα σημεία. Και ειδικότερα, επειδή είχαμε να κάνουμε για παράδειγμα με μία διμοιρία, το αίτημα είναι να υπάρχει η πληροφορία στο back round και από εκεί και πέρα το πώς αυτή η πληροφορία θα υπεισέλθει στο αποτέλεσμα, είναι μια άλλη ιστορία. Από την άλλη, είναι μία πραγματικότητα γνωστή σε όλους και είναι εντυπωσιακό, το ότι αυτό το κύμα δεν καταλαγιάζει και οι αιτίες που το προκαλούν, παραμένουν και ίσως και να οξύνονται”.

“Με τον καιρό, ενώ είναι πολύ μεγάλο και σοβαρό ζήτημα και δυστυχώς πέφτει στον τόπο μας όλο αυτό, παρότι είναι ευρωπαϊκό θέμα, είναι διεθνές. Συμβαίνει να είμαστε πάνω σε αυτό το αρχαίο σύνορο και γι’ αυτό γίνεται πολύ πιο έντονο. Αλλά ο καιρός που συμβαίνει αυτό είναι αρκετός πια κι αυτό ίσως να αμβλύνει τη σημασία του, ενώ είναι και παραμένει σοβαρό και κυρίως γιατί δεν υπήρξαν πολύ σοβαροί τρόποι, για να αντιμετωπιστεί το θέμα σε μία βάση ισορροπημένη και ανθρώπινη, για όλες τις πλευρές”.

Η συμπαραγωγή που φέρνει την ισορροπία αισθητικού και καλλιτεχνικού αποτελέσματος

“Τα γυρίσματα έγιναν στην Κεντρική Μακεδονία, όπου έχει όλα τα χαρακτηριστικά της βόρειας ελληνικής επαρχίας. Είχαμε πολύ καλή σχέση με τον κόσμο εκεί και πολύ καλή συνεργασία και αποδοχή και πολύ σημαντική βοήθεια. Γιατί στο σημείο όπου γίνονται τα γυρίσματα είναι μέτωπο, είναι μάχη, είναι πολύ μεγάλες οι δυσκολίες και αν δεν υπάρχει τοπική συνέργεια, τα πράγματα γίνονται ανέφικτα. Από τα μικρά έως τα μεγάλα πράγματα, ήταν η βοήθεια πολύ σημαντική”.

“Η ταινία γίνεται με την υποστήριξη του προγράμματος Media της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αφορά το αρχικό στάδιο της ταινίας. Και από εκεί και πέρα, υπάρχουν partners που συμμετέχουν και στηρίζουν την παραγωγή, όπως το Eurimages, που είναι το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο οργανισμός 47 χωρών της Ευρώπης που επιλέγει με διαδικασίες πολύ αξιόπιστες κάποια projects και τα υποστηρίζει, το INDR και το ARTE. Από την Ελληνική πλευρά το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, η ΝΕΡΙΤ  και η NOVA. Και η Περιφερειακή ενότητα Σερρών. Είναι μία συμπαραγωγή Ελλάδας, Γερμανίας και Τουρκίας και με αυτόν τον τρόπο αφενός επιμερίζεται το κόστος σε όλες τις πλευρές, αλλά επιτρέπεται και η καλύτερη διανομή της ταινίας σε όλα τα στάδια, με αυτές τις συνέργειες, γιατί δύσκολα αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Η ταινία βγαίνει τώρα στην Ελλάδα, θα βγει στην Κεντρική Ευρώπη, Γερμανία, Γαλλία, στις Κάτω Χώρες και σε άλλες και στην Τουρκία και στην Κύπρο. Είναι πολλά τα οφέλη, αλλά είναι και πολύ δύσκολο πράγμα, γιατί οι απαιτήσεις είναι πολύ μεγάλες σε όλα τα επίπεδα, γιατί τα standards τεχνικά και αισθητικά είναι πολύ υψηλά. Προσπαθώ πάντα να ενεργώ σε ένα τέτοιο πλαίσιο, συνεργασίας και συνεργειών σε ένα τέτοιο επίπεδο, σε συμπαραγωγές με διανομή στο εξωτερικό, με μία επιδίωξη έργο να απαντάει σε μία ανάγκη και του κόσμου, να επικοινωνεί με το κοινό, αλλά ταυτόχρονα να κατοχυρώνει και ένα επίπεδο αισθητικό και καλλιτεχνικό. Αυτή η ισορροπία με ενδιαφέρει”.

Εκεί που συλλαμβάνεται η πιο μαγική στιγμή

“Μένω σε στιγμές που έχει δημιουργηθεί κάτι μαγικό, στον παλμό που δημιουργείται και στην ένταση και την αίσθηση της στιγμής και στο πώς επικοινωνείται αυτό και κάτι συμβαίνει με μία δύναμη, με μία ευαισθησία, με μία αλήθεια και το βλέπουμε μπροστά μας. Δημιουργείται μπροστά μας και το βλέπουμε εκείνη την ώρα κι όταν έχει όλα αυτά τα στοιχεία, είναι μία πολύ δυνατή στιγμή. Θυμάμαι όταν έχει συμβεί αυτό και συνέβη αρκετές φορές, με τους ηθοποιούς, με το φως… ότι έγινε κάτι σημαντικό και ήμασταν εκεί και το πήραμε. Είναι οι στιγμές που προηγούνται της στιγμής του φινάλε της ταινίας, που συμβαίνει και εκεί που σκεφτόμασταν να κάνουμε τη σκηνή με εφέ, πέφτουν οι κεραυνοί κι όλο αυτό ανασαίνει. Κι όταν συνυπάρχουν για μία στιγμή όλα αυτά τα πολλά στοιχεία, το αισθάνεσαι ως μαγικό. Μία απλή εικόνα είναι, πολύ φορτισμένη όμως, πολύ έντονη. Κι είναι και ένα ακόμα θέμα. Είναι και οι χώροι πάρα πολύ δυνατοί. Έχουν τρομερή δύναμη από μόνοι τους και τους αναζήτησα έτσι, με τρομερή επιμονή, γιατί είναι κάτι παραπάνω από τους χώρους στους οποίους εκτυλίσσεται η δράση. Είναι ρόλος. Είναι φορτισμένοι με ένταση, με νόημα, οι ίδιοι οι χώροι και γι’αυτό υπάρχει μία αδιόρατη δύναμη, που παράγεται από το ίδιο το τοπίο”, λέει ο κ. Καρκανεβάτος.

“Δεν υπάρχει τέλος. Κι αυτό είναι αγάπη”

Μήνυμα της ταινίας είναι η αλήθεια της, όπως την αντιλαμβάνεται και βιώνει καθένας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι εκεί όπου υπάρχει αγάπη, δεν υπάρχει τέλος.

“Γενικά, δεν υπάρχει μία επιδίωξη να διατυπωθεί ένα μήνυμα, σαν μεθοδολογία, σαν τρόπος δουλειάς. Δεν είναι μονοσήμαντα τα πράγματα, δεν είναι ένα περιορισμένο από εδώ ως εκεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παράγεται κάτι ασαφές. Όμως, παράγονται πολλά διαφορετικά πράγματα, που παράλληλα κινούνται και κινούνται σε επίπεδο νοήματος, αισθήματος, αίσθησης… όλα αυτά τα ποτάμια ρέουν ταυτόχρονα και κάποια στιγμή κυριαρχεί το ένα, κάποια στιγμή το άλλο, κάποια συναντιούνται όλα μαζί και παράγουν μία αίσθηση και αυτό χαράζει ένα ίχνος, συνεγείρει τον θεατή και τον βάζει σε μία κατάσταση αίσθησης, που κατά τη γνώμη μου είναι ένας ασφαλής δρόμος, για να επικοινωνηθούν πιο σύνθετα και λεπτά πράγματα. Και ακριβώς επειδή δεν πιστεύω ότι μπορεί να διατυπώσει κανείς τα πράγματα μονόπλευρα, είναι όλα τα ενδιάμεσα χρώματα, όλα όμως κι αυτό σημαίνει ότι είναι μία παλέτα πολύ πλατιά. Και η αλήθεια δεν είναι προνόμιο κανενός, είναι μοιρασμένη σε όλες τις πλευρές, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, όπως την αναγνωρίζει, την πιστεύει, την εκλαμβάνεται ο καθένας και όπως είναι. Διαμορφώνεται η αλήθεια από όλες τις μεριές. Κι αυτό παράγει μία ροή, ένα σύμπαν, έναν κόσμο, που περιέχει πολλές εκδοχές, πολλά στοιχεία, που έχουν φυσικά έναν πυρήνα, έναν άξονα, ένα κέντρο, που είναι η αγάπη στην περίπτωσή μας. Μία φράση που συνέχει τα πράγματα… είναι ότι η αγάπη είναι το αίτιο, η αιτία, ο τρόπος και δεν υπάρχει τέλος. Αυτό έχει να κάνει και με το πώς αρθρώνεται η ιστορία, γιατί υπάρχει τέλος, αλλά με έναν τρόπο παράξενο ανοίγεται και στο μέλλον… Δεν υπάρχει τέλος, υπάρχει μία υπέρβαση, με τον αρχαίο αυτό μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Και αυτό είναι αγάπη…”, λέει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης.

Η ταινία του Πάνου Καρκανεβάτου “Όχθες” θα βγει στους κινηματογράφους την Πέμπτη 5 Μαρτίου.

Πρωταγωνιστούν οι Ανδρέας Κωνσταντίνου, Ελενα Μαυρίδου, Levent Uzumcu, Γιάννης Καλατζόπουλος, Εκτoρας Καλούδης, Ταξιάρχης Χάνος, Θανάσης Ταταύλαλης, Σίμος Τσακίρης, Κίμωνας Κουρής, Εφη Δρόσου, Τίμος Παπαδόπουλος, Ελένη Θυμιοπούλου, Erik Schaffler και Anke Carmela Roder.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την παραγωγή και τους συντελεστές στην επίσημη ιστοσελίδα της ταινίας και στη σελίδα στο facebook.

Δείτε το trailer της ταινίας: