Πέντε μύθοι για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντώνται στην «αιώνια πόλη» προκειμένου να συζητήσουν για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, εξήντα ακριβώς χρόνια μετά την υπογραφή των συνθηκών της Ρώμης, που έβαλαν τα θεμέλια για τη δημιουργία του, το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης τίθεται εν αμφιβόλω. Χτυπημένη από μία οικονομική, ανθρωπιστική και πολιτική κρίση που την κάνουν να μοιάζει πιο «γηραιά» από ποτέ,  είναι αβέβαιο το κατά πόσο θα συνεχίσει να ισορροπεί πάνω σε βάσεις που έχουν ροκανιστεί σχεδόν σε όλα τα επίπεδα. Η αλληλεγγύη, η συμμετοχή των πολιτών, η ελεύθερη διακίνησή τους τίθεται υπό αμφισβήτηση και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πόσο ακόμα θα συρρικνωθούν.

Πόσες τελικά από τις αρχές πάνω στις οποίες χτίστηκε η ΕΕ συνεχίζουν να είναι δομικοί λίθοι της λειτουργίας της; Με τη βοήθεια δύο νέων πολιτικών επιστημόνων, του Αλέξανδρου Αλεξανδρόπουλου από το LSE και του Γιώργου Βασσάλου από το Πανεπιστήμιο Lille, προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε πώς φτάσαμε ως εδώ, καταρρίπτοντας κάποιους από τους πολύ συχνούς μύθους που αναπαράγονται ως ευρωπαϊκές αξίες.

Η ΕΕ στηρίχτηκε στην αλληλεγγύη #NOT

ΣΤΗΡΙΧΤΗΚΕ ΣΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ-ΓΑΛΛΙΑΣ

Από τις απαρχές της δημιουργίας της ΕΕ, ο σκοπός ήταν κυρίως ο συντονισμός της οικονομικής πολιτικής δύο μεγάλων χωρών, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η δημιουργία της Ευρωζώνης ήταν η κορυφαία στιγμή που ουσιαστικά απογείωσε τις Γερμανικές εξαγωγές και τις έκανε πάρα πολύ ανταγωνιστικές λόγω και της απουσίας δασμών. Την ίδια στιγμή ο αγροτικός τομέας της Γαλλίας και οι μεγάλες επιχειρήσεις τροφίμων έγιναν ασυναγώνιστες. Με την δημιουργία της ΕΕ λοιπόν, η μεν Γερμανία στηρίζει τη βιομήχανια της, τις εξαγωγές και τις τράπεζές της και η δε Γαλλία την αγροτική της ανάπτυξη. Ο αγροτικός και βιομηχανικός τομέας των μικρότερων χωρών φυσικά δεν μπορούσε να ακολουθήσει. Οι χώρες οδηγήθηκαν στην έλλειψη αυτάρκειας, κάτι που τελικά ήταν καταστροφικό, γιατί βασίστηκαν στις ιδιαίτερα πλέον ακριβές εισαγωγές προϊόντων.

Η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων γίνεται πραγματικότητα καθώς βλέπουμε τους μικρότερους να αποκλείονται και τη Γερμανία να αποκτά όλο και περισσότερα δικαιώματα

«Η Γερμανία και η Γαλλία δρούσαν με βάση το οικονομικό τους συμφέρον από την δημιουργία της Ένωσης» λέει στο
News247 ο
Αλέξανδρος Αλεξανδρόπουλος, Διδάσκων Πολιτικών Επιστημών στο LSE, σημειώνοντας ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ, οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται κυρίως με βάσει το τι συμφέρει Παρίσι και Βερολίνο. «Από το 1992 ακόμη, όλα τα κράτη-μέλη δεν είχαν την ίδια βαρύτητα στις αποφάσεις. Άλλωστε οι δύο χώρες, πάντα, πριν από όλες τις Συνόδους, είχαν διμερείς συναντήσεις με σκοπό να συντονίσουν τις ενέργειές τους. Ο όρος η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων δεν είναι πλέον ταμπού, σήμερα στη Ρώμη πολλές συζητήσεις έχουν να κάνουν με αυτό το σχέδιο. Κάποτε ήταν ένα σενάριο, τώρα όμως γίνεται πραγματικότητα καθώς βλέπουμε τους μικρότερους να αποκλείονται και τη Γερμανία να αποκτά όλο και περισσότερα δικαιώματα χωρίς ιδιαίτερη διαβούλευση».

Η ΕΕ βοηθάει τις οικονομικά αδύναμες χώρες #NOT

ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ

Σήμερα οι περισσότερες χώρες βρίσκονται σε χειρότερη θέση από ότι ήταν πριν την ένταξή τους στην ΕΕ. Με εξαίρεση τα χρηματηστηριακά κέντρα της Φρανκφούρτης και του Λονδίνου, στην υπόλοιπη Ευρώπη τα επίπεδα φτώχειας αυξήθηκαν και οι ανισότητες μεγιστοποιήθηκαν, ακόμη και η Γαλλία αντιμετωπίζει τεράστιο πρόβλημα ανισοτήτων. «Φυσικά η φτώχεια στην Ευρώπη σήμερα είναι βούτυρο στο ψωμί των ακραίων φωνών και οδηγεί την Ευρώπη σε αποσταθεροποίηση» επισημαίνει ο κύριος Αλεξανδρόπουλος.

Με τις γερμανικές εξαγωγές να είναι τόσο ανταγωνιστικές, οι χώρες της περιφέρειας εξαναγκάστηκαν σε δανεισμό για να χρηματοδοτήσουν το εμπορικό τους έλλειμμα

Οι πιο αδύναμες χώρες πήραν σε πολλές περιπτώσεις χρηματοδοτικά πακέτα ή ευρωπαϊκά πακέτα για έργα υποδομών, όπως π.χ. τα Ντελόρ, τα οποία σίγουρα δεν διαχειρίστηκαν με τον καλύτερο τρόπο. Σύμφωνα ωστόσο με τον κύριο Αλεξανδρόπουλο, η κακοδιαχείριση δεν ήταν τόσο μεγάλη ώστε να επηρεάσει το τελικό αποτέλεσμα, που ήταν ότι ο ανταγωνισμός λειτουργούσε υπέρ της Γαλλίας και της Γερμανίας σε κάθε περίπτωση:

«Αυξήθηκαν δραματικά οι εισαγωγές των μικρότερων χωρών και φυσικά αυξήθηκε και ο δανεισμός τους, για να μπορέσουν να ακολουθήσουν το νέο νόμισμα και να κάνουν εισαγωγές. Όλες οι χώρες απέκτησαν κρίση χρέους γιατί εξαναγκάστηκαν σε δανεισμό εφόσον δεν είχαν πλέον εθνικό νόμισμα, δηλαδή δικό τους εργαλείο για να χρησιμοποιήσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι χώρες της περιφέρειας βρίσκονται σε κρίση δημόσιου χρέους: χωρίς το εθνικό νόμισμα και με τις γερμανικές εξαγωγές να είναι τόσο ανταγωνιστικές, οι χώρες αυτές εξαναγκάστηκαν σε δανεισμό για να χρηματοδοτήσουν το εμπορικό τους έλλειμμα».

Η ΕΕ δίνει βάση στη συμμετοχή των πολιτών #NOT

ΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ

Σύμφωνα με το άρθρο 9 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πολίτες της επωφελούνται ίσης προσοχής από τους θεσμούς, τα όργανα και τους οργανισμούς της. Αυτό όμως στην πράξη δεν ισχύει, όπως επισημαίνει ο Γιώργος Βασσάλος, Διδάσκων Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Lille: «Πρώτα από όλα, μόνο το ένα όργανο από τα τρία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εκλέγεται από τους πολίτες και μάλιστα είναι το πιο αδύναμο όργανο. Το Ευρωκοινοβούλιο ως γνωστόν, δεν προτείνει, ούτε εγκρίνει νομοθεσίες, μόνο τροποποιεί νομοθεσίες μαζί με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ακόμη όμως και αυτό τελικά γίνεται μέσα από διαπραγματεύσεις και διαβουλεύσεις τις οποίες ο πολίτης δεν μπορεί να παρακολουθήσει και για τις οποίες δεν μπορεί να ενημερωθεί. Είναι πάρα πολύ αδύναμη η πρόσβαση του στην πληροφόρηση σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες και τις αποφάσεις» εξηγεί ο καθηγητής.

Μεγάλες εταιρείες και όχι ενώσεις πολιτών συμμετέχουν στα 2/3 των συναντήσεων με τους Επιτρόπους

 Έτσι, κατά τον κύριο Βασσάλο, κάθε προσπάθεια, προς την ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών πέφτει στο κενό: «Για παράδειγμα ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, όταν εκλέχτηκε, δεσμεύτηκε να δημοσιεύει όλες τις εξωθεσμικές συναντήσεις μεταξύ των Επιτρόπων, των συμβούλων τους και των γενικών διευθυντών της Κομισιόν. Όντως κατάφερε να εφαρμόσει αυτό που είπε και η σύνθεση των συναντήσεων δημοσιεύεται πλέον. Αν όμως δει κανείς με προσοχή τελικά ποιοι συμμετέχουν σε αυτές τις συναντήσεις θα παρατηρήσει πως πρόκειται μόνο για εκπροσώπους οικονομικών συμφερόντων. Μεγάλες εταιρείες συμμετέχουν στα 2/3 των συναντήσεων με τους Επιτρόπους και όχι φυσικά ενώσεις πολιτών, συνδικάτα, οργανώσεις ή οποιασδήποτε μορφής εκπρόσωποι των πολιτών. Επίσης, περίπου 70% των μελών των expert groups που βρίσκονται εκεί ως εκπρόσωποι συμφερόντων, εκπροσωπούν συμφέροντα εταιρειών, συμβουλευτικών, δικηγορικών γραφείων, ομοσπονδιών εταιρειών και άλλων εταιρικών οργανώσεων ενώ τα συνδικάτα έχουν το 9% και κάποιες ΜΚΟ το 20%. Αυτό φυσικά έχει ρίζες αρκετά ισχυρές, στη δεκαετία του 1980 ακόμα, όταν οι μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στην ΕΕ είχαν το αρχικό συμφέρον της ενοποιήσης της ευρωπαϊκής αγοράς. Έτσι αναπτύχθηκε μία σχέση αλληλεγγύης ανάμεσα στην Κομισιόν και τις εταιρείες και πλέον υπάρχει μία δομική προτίμηση στις συναντήσεις αυτές να συμμετέχουν συγκεκριμένες εταιρείες, κάτι σαν θεσμική συνήθεια».

Η ΕΕ παίζει βασικό ρόλο στη διατήρηση της ειρήνης #NOT

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΕ ΣΥΓΚΡΟΥΣΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

Το πρώτο κύτταρο της δημιουργίας της ΕΕ μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο ήταν η διατήρηση της ειρήνης, κυρίως μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας. Ο κύριος Βασσάλος όμως εκφράζει την άποψη πως «αν το δούμε ιστορικά, μάλλον τελικά ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν εγγυητής της ειρήνης και όχι η δημιουργία της ΕΕ, γιατί μετά το τέλος του ξεκίνησαν οι συγκρούσεις, όπως π.χ. ο πόλεμος στη Γιουκοσλαβία».

Αν το δούμε ιστορικά, μάλλον τελικά ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν εγγυητής της ειρήνης και όχι η δημιουργία της ΕΕ

«Η ΕΕ στήριξε ανοιχτά την ανεξαρτητοποίηση και αναγνώριση της Κροατίας και της Σλοβενίας, παρόλο που υποτίθεται πως τα σύνορα δεν αμφισβητούνταν πλέον μετά τον Β’ Παγκόσμιο. Μετά ήρθε  το Κόσοβο και μετά η Ουκρανία. Στο θέμα της Ουκρανίας η ΕΕ υιοθέτησε την πιο συγκρουσιακή άποψη που έθετε την Ουκρανία μπροστά στο δίλημμά του να επιλέξει ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία, κάτι που ήταν πάρα πολύ δύσκολο λόγω της σύνθεσης του πληθυσμού της αλλά και πολλών άλλων παραγόντων. Το αποτέλεσμα ήταν φυσικά να οδηγηθεί η χώρα σε ένοπλη σύγκρουση. Η ΕΕ έχει φυσικά στηρίξει κι άλλες επιθετικές πολιτικές σε άλλα μέρη του κόσμου, όπου έχει εμπλακεί χωρίς δισταγμό σε συγκρούσεις».

Στην ΕΕ ισχύει η ελεύθερη διακίνηση πολιτών #NOT

ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ 8 ΧΩΡΩΝ ΕΙΝΑΙ ΚΛΕΙΣΤΑ

Η αρχή της ελεύθερης διακίνησης των πολιτών τίθεται σε αμφισβήτηση εν μέσω προσφυγικής κρίσης. Οκτώ χώρες της ΕΕ που θέλησαν να αποφύγουν τις προσφυγικές ροές έκαναν πρακτικά αναστολή της συνθήκης Σένγκεν για τις συνοριακές γραμμές τους που ήταν δίοδοι προσφύγων με αποτέλεσμα στα σύνορα αυτά να μην γίνονται έλεγχοι μόνο στους πρόσφυγες αλλά σε όλους. «Η αιχμή του δόρατος της νομιμοποίησης της ΕΕ ήταν αυτή η συνθήκη, η οποία σήμερα είναι υπό αμφισβήτηση» υπογραμμίζει ο Γιώργος Βασσάλος, θίγοντας παράλληλα το θέμα της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας που έχουν μπει μεν στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά όχι στη Σένγκεν. «Έτσι, φαίνεται ότι η ΕΕ έχει δύο μέτρα και δύο σταθμά σε αυτό το θέμα. Η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων στηρίζεται συνεχώς, όμως στην ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων μπαίνουν συνεχώς όλο και περισσότεροι περιορισμοί», καταλήγει ο καθηγητής.

Η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων στηρίζεται συνεχώς, όμως στην ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων μπαίνουν συνεχώς όλο και περισσότεροι περιορισμοί.

*Cover Photo: AP Images / Michel Euler