ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΑΡΗΣ ΣΤΟ NEWS 24/7: “ΔΙΑΦΩΝΩ ΜΕ ΤΗΝ ΑΤΕΚΜΗΡΙΩΤΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΟΤΙ ΟΛΑ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΜΙΑ ΧΑΡΑ. ΠΕΡΙΜΕΝΕΤΕ!”

Του έχουν λείψει οι βόλτες με φίλους, οι βραδινές έξοδοι για φαγητό, το να μπορέσει ένα πρωί να καθίσει μόνος του σε ένα παγκάκι της Φωκίωνος Νέγρη πολύ απλά γιατί θέλει να περάσει χωρίς παρέα λίγο χρόνο παρατηρώντας τον κόσμο να περνά από μπροστά του και όχι γιατί δεν μπορεί να κάνει και πολλά άλλα πράγματα αν αποφασίσει να βγει με προσοχή από το σπίτι του για να περπατήσει στη γειτονιά του. Στον Πέτρο Μάρκαρη, καταξιωμένο σεναριογράφο, θεατρικό συγγραφέα, μεταφραστή (τελευταία του δουλειά ήταν η μετάφραση του «Φάουστ» του Γκαίτε) και έναν από τους καλύτερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας της Ευρώπης, ο οποίος διανύει το 85ο έτος της ζωής του παραμένοντας ακμαίος και παραγωγικός (το τελευταίο του βιβλίο, «Ο φόνος είναι χρήμα», κυκλοφόρησε το 2020, ενώ σύντομα θα εκδοθεί η συλλογή διηγημάτων «Η τέχνη του τρόμου») έχουν λείψει δηλαδή, μεταξύ άλλων, πράγματα απλά και καθημερινά, πράγματα που θεωρούσε δεδομένα, πράγματα που τον τελευταίο χρόνο έχουν λείψει σε όλους μασ, λιγότερο ή περισσότερο μικρότερους του.

Έχει όμως κατά νου και μερικά μείζονος σημασίας ζητήματα που τον τελευταίο καιρό απασχολούν, ή θα έπρεπε να ασχολούν, κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενο και υπαρξιακά ανήσυχο πολίτη της διπλανής, όπως συνηθίζουμε να λέμε δυστυχώς υποτιμητικά μερικές φορές, πόρτας, ζητήματα που σχολιάζει με οξύνοια και σαφήνεια στο NEWS 24/7.

Είναι η ανεμπόδιστη διάδοση θεωριών συνωμοσίας σε βάρος της κοινής λογικής και της επιστημονικής αλήθειας.

Η επίμονη ανειλικρίνεια των πολιτικών απέναντι στο λαό ακόμη και εν μέσω πανδημίας.

Η εργαλειοποίηση μιας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης στο βωμό μιας κατώτερης των περιστάσεων κομματικής ρητορικής.

Η φενάκη της αποϊδεολογικοποίησης ως αντίδοτο στη συγκρουσιακή διάθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.

Η καταστολή ως κύριο μέσο επίδειξης των ικανοτήτων επιβολής ενός κρατικού μηχανισμού που τελεί υπό σύγχυση.

Ο κίνδυνος να αποκτήσει το ένστικτο της εθνικής ταυτότητας τις νοσηρές, εγκληματικές διαστάσεις του εθνικισμού.

Η σοβαροφάνεια ως ψευδεπίγραφα βαθυστόχαστος τρόπος σκέψης.

Και η ατεκμηρίωτη, υπερφίαλη αισιοδοξία για την επόμενη, της πανδημίας, μέρα, σε μια χώρα που δεν έχει μεν καταφέρει λίγα τις τελευταίες πολλές δεκαετίες, έχει δε όμως περάσει πολλά, και, συνεχίζει να προσπαθεί να βρει το δρόμο της σε ένα κόσμο που, όπως γράφει στο τελευταίο του μυθιστόρημα, τώρα πια είναι μια παράσταση σκηνοθετημένη από το χρηματοπιστωτικό σύστημα με ηθοποιούς επί σκηνής τους πολιτικούς. «Το αγωνιστικό πνεύμα που εξακολουθεί να υπάρχει μέσα στην ελληνική κοινωνία είναι ένα εποικοδομητικό και αισιόδοξο φαινόμενο» σημειώνει ο συγγραφέας, όμως «το να υποστηρίζεις και να αγωνίζεσαι για την ελευθερία, δεν σημαίνει ότι αγωνίζεσαι για μια ελευθερία χωρίς κανόνες. Ελευθερία χωρίς κανόνες είναι μιας άλλης μορφής δικτατορία».

Κύριε Μάρκαρη, συναντιόμαστε ένα χρόνο μετά την επιβολή του πρώτου lockdown στην Ελλάδα με σκοπό την ανάσχεση του πρώτου, όπως αποδείχτηκε, κύματος της πανδημίας. Πώς κρίνετε τους χειρισμούς της πολιτείας μέχρι σήμερα;

Όταν ήρθε στην Ελλάδα όλη αυτή η ιστορία της πανδημίας, παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε τότε την κατάσταση η κυβέρνηση, δηλαδή ήρεμα και ψύχραιμα, είπα μπράβο. Τώρα πια λέω το εξής: τα ευρήματα τελείωσαν, δεν έχουν να βρουν τίποτα άλλο και φαίνεται ότι δεν ξέρουν τι να κάνουν από πολλές απόψεις. Όπως για παράδειγμα όσον αφορά όλους αυτούς τους ανθρώπους που είναι χωρίς δουλειά και δεν είναι δυνατόν να ζουν με 500 ευρώ το μήνα. Επιπλέον για μένα είναι μεγάλο λάθος αφενός το μέγεθος της επιτροπής των ειδικών -δεν έχει νόημα να αποτελείται από 20 άτομα- αφετέρου το ότι βγαίνει το κάθε μέλος της επιτροπής και λέει ό,τι πιστεύει, ο ένας το μακρύ του, ο άλλος το κοντό του. Όταν είσαι σε μια επιτροπή, δημόσια οφείλεις να λες την άποψη της επιτροπής. Αν θέλεις να εκφράσεις τη δική σου άποψη, τότε φύγε από την επιτροπή και πες ό,τι νομίζεις. Ξέρετε τι έλεγε ο γέρος Παπανδρέου; Έλεγε ότι όταν δεν θέλουμε να επιλύσουμε ένα πρόβλημα, συγκροτούμε μίαν επιτροπή. Εκεί έχουμε καταντήσει σήμερα! Ο πολίτης που ακούει δεν είναι γιατρός, χημικός, επιστήμονας. Ένας απλός άνθρωπος είναι. Θα χάσει τον έλεγχο όταν κάθε επόμενη είδηση ανατρέπει την προηγούμενη. Το να βγαίνουν σε μία εκπομπή τρεις διαφορετικές απόψεις, τον τρελαίνει. Αυτή η τρέλα οδηγεί σε μία αντίδραση και για την αξιοπιστία επί του κινδύνου. Ο πολίτης δηλαδή μπορεί να σκεφτεί: έλα καημένε, εσύ στο τέλος του μήνα θα έχεις μισθό στην τράπεζα, με ρωτάς εμένα;

Εσείς εμβολιαστήκατε;

Ναι, έκανα και τις δύο δόσεις με Pfizer. Δεν είχα ούτε αντιδράσεις, ούτε παρενέργειες. Μου είπαν, μάλιστα, οι άνθρωποι εκεί ότι συνήθως οι παρενέργειες εμφανίζονται σε νεότερες ηλικίες από τη δική μου, κάτι που οφείλεται στο ότι είναι πιο επιθετική η ενεργοποίηση των αντισωμάτων. Θεωρώ ότι οι άνθρωποι που κάνουν τη συγκεκριμένη δουλειά, την κάνουν εξαιρετικά. Ένας φίλος από τη Γερμανία μου έλεγε: μη μιλάτε εσείς για την οργάνωση του εμβολιασμού, ελάτε να δείτε το χαμό που γίνεται εδώ.

Είχατε αγωνία όταν πήγατε να κάνετε το εμβόλιο;

Καμία αγωνία, καμία ανησυχία. Για να είμαι ειλικρινής όμως δεν ξέρω αν θα ήμουν εξίσου ήρεμος μετά τις ειδήσεις για το εμβόλιο της AstraZeneca. Εμβολιάστηκα πριν από καιρό και, όπως σας είπα, με Pfizer.

Ξέρετε τι έλεγε ο γέρος Παπανδρέου; Έλεγε ότι όταν δεν θέλουμε να επιλύσουμε ένα πρόβλημα, συγκροτούμε μίαν επιτροπή. Εκεί έχουμε καταντήσει σήμερα! Ο πολίτης που ακούει δεν είναι γιατρός, χημικός, επιστήμονας. Ένας απλός άνθρωπος είναι. Θα χάσει τον έλεγχο όταν κάθε επόμενη είδηση ανατρέπει την προηγούμενη. Το να βγαίνουν σε μία εκπομπή τρεις διαφορετικές απόψεις, τον τρελαίνει.

Πέρα από το προφανές αβάσταχτο κόστος των χιλιάδων ζωών που έχουν χαθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα εξαιτίας, ποια είναι κατά τη γνώμη σας η πιο δύσκολα διαχειρίσιμη απώλειά μας;

Τόσο τώρα αλλά και μετά, δυσβάσταχτες είναι και θα είναι οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας. Διαφωνώ με την ατεκμηρίωτη αισιοδοξία που εκπέμπεται από ορισμένους, ότι όλα θα γίνουν μια χαρά. Περιμένετε! Μην ανοίγετε τον δίαυλο των προσδοκιών όταν δεν ξέρετε τι θα έρθει! Οι πολιτικοί δεν καταλαβαίνουν ότι είναι καλύτερα ο κόσμος να περιμένει λίγα και να έρθουν περισσότερα, παρά να περιμένει πολλά και να απογοητευτεί άλλη μία φορά. Φοβάμαι ότι ούτε σύντομη θα είναι ούτε εύκολα θα ξεπεραστεί η οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει μετά την πανδημία.

Η οποία πανδημία ελπίζει κανείς επιτέλους να ανασχεθεί, αν και αυτό δεν σημαίνει ότι ο κορονοϊός θα εξαφανιστεί. Όπως τονίζουν όλοι οι σοβαροί επιστήμονες, ήρθε για να μείνει και το διακύβευμα είναι αν θα ελεγχθεί και μετατραπεί σε άλλο ένα από τα εποχικά νοσήματα που ταλαιπωρούν την ανθρωπότητα.

Προφανώς! Τα ιοσικά συστήματα δεν εξαφανίζονται. Πάρτε για παράδειγμα τη γρίπη. Κάθε χρόνο εμβολιάζομαι. Ο κορονοϊός λοιπόν δεν θα φύγει. Μπορεί τα εμβόλια να γίνονται διαρκώς πιο αποτελεσματικά και στοχευμένα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα τον εξαφανίσουν. Είχα κάποτε μία πεθερά που ήταν πολύ γνωστή εργαστηριακή γιατρός. Σε ανύποπτο χρόνο και λόγω γρίπης μου είπε: Άκουσε να δεις Πέτρο μου, εμείς οι γιατροί επί πάρα πολλά χρόνια ήμασταν ήσυχοι για έναν πολύ απλό λόγο. Τα μικρόβια έτρωγαν τους ιούς. Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε η αντιβίωση και εξοντώσαμε τα μικρόβια, οι ιοί έμειναν μόνοι και ξεσαλώνουν. Σας πληροφορώ ότι κάθε μέρα τη σκέφτομαι, πόσο δίκιο είχε.

Κατά τη γνώμη σας λοιπόν, και δεδομένου ότι έχουμε να κάνουμε μία παγκόσμια υγειονομική συνθήκη που ως προς την αφετηρία της τουλάχιστον δεν έχει ιδεολογικό πρόσημο, οι πολιτικοί στην Ελλάδα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν με ανειλικρίνεια τους πολίτες;

Σε αυτή την ιστορία, όσον αφορά το πολιτικό σύστημα, δύο πράγματα είναι όχι μόνο απορριπτέα αλλά και επικίνδυνα. 1) Η γρήγορη δημιουργία προσδοκιών και η απόσυρση τους. Τη μία λένε ότι θα ανοίξουν τα μαγαζιά, την άλλη λένε ότι δεν θα ανοίξουν. Τη μία λένε ότι θα μειωθούν τα κρούσματα, την άλλη λένε ότι δεν θα μειωθούν. Αυτή η σπουδή του καθησυχασμού είναι λάθος. Γιατί κάθε φορά είναι και μια νέα απογοήτευση για τον απλό πολίτη, που δεν ξέρει κανείς αν θα είναι διαχειρίσιμη. 2) Το άλλο μεγάλο πρόβλημα ιδιαίτερα στην Ελλάδα, αν και τώρα τελευταία το βλέπω και σε άλλες χώρες, είναι αυτή η αντιπαραγωγική και κόντρα σε κάθε λογική σύγκρουση κυβέρνησης-αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση λέει ότι τα κάνει όλα σωστά, η αντιπολίτευση την κατηγορεί ότι τα κάνει όλα λάθος. Βλέπω ένα σύστημα που είναι πολύ κατώτερο των περιστάσεων. Είναι απαράδεκτο όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης να λένε ότι η κυβέρνηση τα κάνει όλα λάθος, χωρίς να λένε τι θα έκαναν αν ήταν στη θέση της. Είναι επίσης απαράδεκτο η κυβέρνηση να λέει ότι τα κάνει όλα σωστά, διότι είναι κάτι εκ των πραγμάτων αδύνατο. Σε αυτή την ιστορία άλλωστε ο άγνωστος παράγων, το άγνωστο Χ, είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο.

Θα αποκομίσουμε κάποιο κέρδος από όλη αυτή την περιπέτεια; Θα βγούμε σοφότεροι; Θα κερδίσει η επιστήμη ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη του κόσμου; Ή θα επικρατήσουν οι θεωρίες συνωμοσίας και τα fake news;

Θεωρώ ότι ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων που βρίσκονται αντιμέτωποι με την εξαιρετικά επικίνδυνη εικόνα και κατάσταση της πανδημίας, θα βγουν όχι σοφότεροι, αλλά με περισσότερη προσωπική πείρα και περισσότερη ψυχραιμία ως προς τη διαχείριση προβλημάτων. Από εκεί και πέρα θεωρώ ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος αυτών οι οποίοι βγαίνουν και φωνάζουν κατά των εμβολίων και ασπάζονται θεωρίες συνωμοσίας, θα μπουν σε μια τρομερά δύσκολη κατάσταση στο άμεσο μέλλον χωρίς εφόδια για να την αντιμετωπίσουν, γιατί τόσο καιρό δεν έχουν συνειδητοποιήσει τίποτα. Δηλαδή ο εύκολος τρόπος διαφυγής από την πραγματικότητα με το σκεπτικό ότι δεν υπάρχει πανδημία και όλα είναι κατασκευές, θα έχει τρομερές επιπτώσεις όταν έρθει η ώρα της συνειδητοποίησης του τι άφησε πίσω της η ιστορία. Τότε, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι θα είναι απροετοίμαστοι. Γιατί θα έχουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους ενός πράγματος στο οποίο δεν πίστευαν.

Ακόμη και σήμερα, ένα χρόνο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, διακινείται το αφήγημα της επιστροφής στην πρότερη κανονικότητα, αντί για την ανάγκη αναζήτησης μιας νέας κανονικότητας την επόμενη μέρα. Θα ρισκάρετε μια πρόβλεψη για το πώς θα είναι;

Επιστροφή στην κανονικότητα που ξέραμε μέχρι σήμερα δεν μπορεί να υπάρξει, τελείωσε. Δυστυχώς πολλοί το υποστηρίζουν. Από που κι ως που; Τι είναι αυτά; Ότι θα έρθει η ώρα της διαχείρισης μιας νέας κανονικότητας, ναι, θα έρθει. Είναι κάτι που θα το δούμε όταν έρθει. Υπάρχει όμως και ένα άλλο θέμα. Προχθές ένας φίλος μου έστειλε μια συζήτηση που έγινε σε ένα γερμανικό ραδιοφωνικό σταθμό σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας μετά από 40 χρόνια. Μα είμαστε με τα καλά μας; Εδώ δεν ξέρουμε αύριο τι θα κάνουμε! Εγώ που είμαι πολύ μεγαλύτερος σας γνώρισα μια Ελλάδα φτωχή αλλά με χιούμορ, με εξαιρετικούς σατιρικούς με μια απίστευτη διορατικότητα ως προς την ειρωνική και ευτράπελη πλευρά της πραγματικότητας. Σήμερα ζούμε μια πραγματικότητα της σοβαροφάνειας. Αυτό με τρελαίνει. Βγαίνει ο άλλος, κάθεται μπροστά στην οθόνη και σκέφτεται ότι όσο πιο μαύρα σου τα παρουσιάσει όλα, τόσο πιο τρανή θα είναι η απόδειξη ότι σκέφτεται βαθυστόχαστα. Μαυρίλα όμως δεν σημαίνει βαθυστόχαστη σκέψη. Ζούμε την υποκατάσταση της σοβαρότητας με τη σοβαροφάνεια. Αυτό όχι μόνο με ενοχλεί ως άνθρωπο που σκέφτεται, αλλά το θεωρώ και πολύ επικίνδυνο. Δεν είναι καλό για το μέλλον.

Με ποια έννοια;

Η σοβαροφάνεια πολλές φορές οδηγεί σε σκέψεις, προτάσεις, λύσεις οι οποίες δεν έχουν τύχει μιας διεξοδικής επεξεργασίας. Διότι προέχει η προβολή, όχι η σκέψη.

Κάποιοι λένε ότι σε αυτή τη νέα κανονικότητα που αναζητούμε, θα επικρατεί ένα διονυσιακό κλίμα όπως στο μεσοπόλεμο, ότι όλοι θα πίνουμε συνέχεια γλυκό κρασί και θα κάνουμε άφθονο σεξ.

Καλά, καλά… Όλοι αυτοί που τα λένε αυτά, δεν μας λένε κάτι σημαντικό: πώς θα ζουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Βρήκαν κιόλας τις ανάσες του Διονύσου, αλλά δεν βρήκαν την πηγή του εισοδήματος. Λυπάμαι.

Υπάρχει και μια άλλη, λιγότερο αισιόδοξη, μερίδα ανθρώπων που πιστεύει ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της μονιμοποίησης της τωρινής, στο όνομα της πανδημίας, καταπάτησης συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Συμμερίζεστε την ανησυχία τους;

Πράγματι, είναι κάτι που συζητιέται σε πολλές χώρες. Επειδή όμως πρόλαβα τους αγώνες κατά ανελεύθερων καθεστώτων, σας λέω ότι ακόμα και να επιχειρηθεί κάτι τέτοιο, δεν αμφιβάλλω ότι θα υπάρξουν αντιστάσεις και αντανακλαστικά του πληθυσμού. Το αν θα πετύχουν είναι άλλο θέμα. Ο κόσμος αντιδρά ακόμα και σήμερα που είναι ειδική η συνθήκη. Και θα συνεχίσει να αντιδρά. Η Ιστορία αυτό έχει δείξει. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι αντιδράσεις καταλήγουν σε νίκες. Αλλά τουλάχιστον υπάρχουν αντιδράσεις.

Θα ήθελα το σχόλιο σας σχετικά με τα πρόσφατα περιστατικά αστυνομικής βίας που έχουν απασχολήσει την κοινωνία το τελευταίο διάστημα, με τον Συνήγορο του Πολίτη, μάλιστα, να δηλώνει επίσημα ότι οι καταγγελίες έχουν αυξηθεί κατά 75%.

Ο κινητήριος μοχλός και η πρόφαση της καταπίεσης που βιώνουμε ξεκινά από έναν κίνδυνο τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Αυτή είναι η λογική της εξουσίας. Συνεπώς σήμερα η πρόφαση, το επιχείρημα, αν θέλετε, που έχουμε μπροστά μας είναι ο συγχρωτισμός που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Δεν σημαίνει όμως ντε και καλά ότι η αντιμετώπιση πρέπει να γίνει με βία. Δεν σημαίνει όμως επίσης ότι το έναυσμα για να γεννηθεί αυτή η βία είναι ο σωστός τρόπος για να αντιμετωπίσεις τα πράγματα. Δηλαδή όταν τη συγκεκριμένη στιγμή υπάρχει αυτός ο υγειονομικός χαμός, το να κάνεις συγκεντρώσεις δεν είναι σωστό. Λυπάμαι, δεν είναι. Αλλά η βίαιη διάλυση των συγκεντρώσεων είναι επίσης μεγάλο λάθος. Το σχοινί τραβιέται και από τις δύο πλευρές. Όμως αυτός που πρέπει να κρατά σωστά το σχοινί, είναι το επίσημο κράτος. Δεν υπάρχει συζήτηση επ’ αυτού. Δεν μπορείς να πεις ότι επειδή κάποιοι μαζεύονται κάπου, εγώ πρέπει να τους φερθώ με αυτόν τον τρόπο. Πρέπει να βρεις άλλο τρόπο να τους αντιμετωπίσεις. Συμβαίνει όμως και στο εξωτερικό. Πρώτη φορά στη Γερμανία υπάρχουν σχεδόν κάθε μέρα τραυματίες από συγκρούσεις με αστυνομικούς. Από τη μία όλο αυτό έχει να κάνει με το ότι ο κόσμος έχει υπερβεί τα όρια του και από την άλλη με τη διάθεση του κράτους να δείξει πώς μπορεί να επιβάλλει την τάξη. Είναι ένα είδος προβολής των ικανοτήτων του κράτους. Είναι μέγα λάθος. Δεν ηρεμείς τον κόσμο με την καταστολή. Αντίθετα δημιουργείς μια κόντρα.

Δυστυχώς οι περίοδοι έντονης κρίσης δημιουργούν αντιδράσεις ή συμφέροντα τα οποία επιδιώκουν να διαμορφώσουν τα πράγματα όχι με βάση αυτό που ισχύει, αλλά με βάση το τι μας βολεύει. Με συμφέρει να πω ότι δεν υπάρχει πανδημία και ζούμε μια νέα δικτατορία; Το λέω.

Ζούμε στην εποχή που ο πολίτης έχει πρόσβαση σε γνώσεις και πληροφορίες από κάθε γωνιά του πλανήτη, την ίδια στιγμή όμως θεριεύουν οι θεωρίες συνωμοσίας και τα fake news. Θα επικρατήσει στο τέλος η λογική ή θα παγιωθεί μια κατάσταση που όλα θα είναι στον αέρα και ο καθένας θα πιστεύει ό,τι θέλει;

Η διαδικτυακή πραγματικότητα των fake news, της ανεξέλεγκτης και επιπόλαιης χρήσης του δημοσίου λόγου μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα δεν θα πάψει. Όπως λέω στους φίλους μου, είναι πολύ δύσκολο να λύσεις ένα πρόβλημα όταν και οι δύο πλευρές έχουν δίκιο. Αυτό βρίσκει εφαρμογή και στην πανδημία. Έχει δίκιο το κράτος όταν λέει να μείνουν κλειστά τα μαγαζιά. Έχει δίκιο ο πολίτης που πεινάει και θέλει να ανοίξει το μαγαζί του. Από τη μία λοιπόν είναι εξαιρετικά επικίνδυνα τα fake news, από την άλλη είναι εξίσου επικίνδυνο να ανοίξει μια πόρτα λογοκρισίας. Απαιτείται όμως θέσπιση κανόνων. Διότι είναι ένα θέμα το να μη επιβάλλεις λογοκρισία, είναι άλλο το να θεσπίσεις κανόνες. Δυστυχώς όσο επικίνδυνη είναι η λογοκρισία, άλλο τόσο επικίνδυνη είναι η μη θέσπιση κανόνων. Το να υποστηρίζεις και να αγωνίζεσαι για την ελευθερία, δεν σημαίνει ότι αγωνίζεσαι για μια ελευθερία χωρίς κανόνες. Ελευθερία χωρίς κανόνες είναι μιας άλλης μορφής δικτατορία. Είναι ασυδοσία.

Αναφερόμενος σε θιασώτες θεωριών συνωμοσίας ο Μπαράκ Ομπάμα έχει πει το εξής: Ο καθένας μας έχει δικαίωμα να έχει τη δική του γνώμη. Αλλά κανείς δεν έχει δικαίωμα να έχει τα δικά του γεγονότα.

Ακριβώς! Δυστυχώς οι περίοδοι έντονης κρίσης δημιουργούν αντιδράσεις ή συμφέροντα τα οποία επιδιώκουν να διαμορφώσουν τα πράγματα όχι με βάση αυτό που ισχύει, αλλά με βάση το τι μας βολεύει. Με συμφέρει να πω ότι δεν υπάρχει πανδημία και ζούμε μια νέα δικτατορία; Το λέω. Είναι κάτι που μέσω των κοινωνικών δικτύων έχει επεκταθεί πάρα πολύ.

Νωρίτερα αναφερθήκατε στην παθογένεια των τυφλών συγκρούσεων στο πολιτικό μας σύστημα. Μπορεί όμως να είναι η λύση του προβλήματος, όπως διακινείται από συγκεκριμένους κύκλους, η αποϊδεολογικοποίηση της πολιτικής ζωής;

Όχι. Δυστυχώς όταν κάτι πάει στραβά, οι άνθρωποι δεν θέλουν να βρουν τι πάει στραβά, αλλά να καταργήσουν όλο το φαινόμενο. Είναι στη φύση μας και είναι λάθος. Διότι ας μη γελιόμαστε στην εποχή που είχαν πραγματικά μία ιδιαίτερη σημασία οι ιδεολογικοί αγώνες, η συμβολή τους ήταν τεράστια στο να οδηγηθούμε στη θεσμική δημοκρατία που έχουμε σήμερα. Οπότε ας μη λέμε ό,τι θέλουμε. Η εξαφάνιση του ιδεολογικού υπόβαθρου είναι που οδήγησε στη γενική κατάρρευση του πολιτικού λόγου. Εν πάση περιπτώσει, όση οξύτητα και αν είχε παλιότερα, και πριν από τη δικτατορία, η πολιτική σύγκρουση Δεξιάς-Αριστεράς, η σύγκριση με το σημερινό επίπεδο της πολιτικής σύγκρουσης το κάνει να φανεί παιδαριώδες.

Οφείλεται αυτό στο ότι έχει περάσει ίσως ανεπιστρεπτί, όπως λέγεται, η εποχή των μεγάλων ηγετικών πολιτικών προσωπικοτήτων;

Δεν αντιλέγω ότι ζούμε σε μία εποχή ηγετών-μετριοτήτων. Αυτό όμως έχει να κάνει πάρα πολύ και με το γεγονός μιας τρομερής ανατροπής. Περάσαμε από μία μακρόχρονη πορεία πολιτικών συγκρούσεων και επικράτησης πολιτικών ιδεολογιών, σε μία περίοδο απόλυτης επικράτησης ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το γράφω και στο τελευταίο μου μυθιστόρημα. Ο κόσμος τώρα πια είναι μια παράσταση σκηνοθετημένη από το χρηματοπιστωτικό σύστημα με ηθοποιούς επί σκηνής τους πολιτικούς. Τεράστιο πρόβλημα που δεν είναι εύκολο να ξεριζωθεί. Διότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν κάνει διακρίσεις, για παράδειγμα, μεταξύ Αμερικής και Κίνας.

Θα λέγατε ότι στην Ελλάδα έχουμε μια ροπή προς τον συντηρητισμό ή την πρόοδο;

Αυτό που εκτιμώ πολύ είναι ότι όσο κι αν είμαστε ένας λαός που του πήρε πολλά χρόνια για να χτίσει μία θεσμική δημοκρατία, άλλο τόσο είναι γεγονός ότι επί μισό αιώνα και βάλε είμαστε ένας λαός που δεν παραιτήθηκε λεπτό από το προσπαθεί. Προσωπικά, όσο κι αν με ενοχλεί που ο καθένας για ψύλλου πήδημα βγαίνει στους δρόμους, το προτιμώ από το να σκύβει το κεφάλι. Είναι πολύ λίγοι οι λαοί στον κόσμο που λένε «όχι ρε γαμώτο, δεν θα τους περάσει».

Άρα είναι και λίγοι οι λαοί που όταν περάσει τελικά κάτι που δεν θέλουν, θα απογοητευτούν τόσο πολύ όσοι εμείς;

Ναι! Είναι σίγουρο! Αλλά αυτό το αγωνιστικό πνεύμα που εξακολουθεί να υπάρχει μέσα στην ελληνική κοινωνία είναι ένα εποικοδομητικό και αισιόδοξο φαινόμενο. Ό,τι πάει να επιβάλλει η εξουσία, για να το πω απλά, δεν γίνεται αμέσως αποδεκτό στην Ελλάδα. Το «όχι ρε γαμώτο» που λέμε εδώ, στη Γερμανία γίνεται «ε, τι να κάνουμε ρε γαμώτο, έτσι αποφάσισαν».

Πρόσφατα ο Νίκος Αλιβιζάτος δήλωσε στο NEWS 24/7 ότι στο εξωτερικό η Ελλάδα θεωρείται αριστερή χώρα. Συμφωνείτε;

Νομίζω ότι έξω η Ελλάδα θεωρείται μια χώρα που δεν δέχεται ποτέ αυτό που είναι απαραίτητο και πρέπει να γίνει. Εξ ου και θεωρούν ότι όλα όσα δημιουργούνται εδώ είναι άμεσα συνδεδεμένα με αυτό το «ατίθασο πνεύμα» του Έλληνα. Εκείνο που δεν μπορούν όμως καταλάβουν οι Ευρωπαίοι είναι ότι σε μια περιοχή σαν τα Βαλκάνια, η οποία κυριαρχήθηκε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα από μία οθωμανική αυτοκρατορία πλήρως καθυστερημένη σε σχέση με την εξέλιξη της Ευρώπης, οι βαλκανικοί λαοί δεν γνώρισαν ούτε τη γαλλική επανάσταση, ούτε τον διαφωτισμό, άρα αυτό που αναπτύχθηκε δεν ήταν η λογική, ο διάλογος, η στοιχειοθέτηση θεωριών, αλλά ένα γενικότερο πνεύμα αντίδρασης και αντίστασης. Σε αυτό παίζει ρόλο και το ότι όλες οι χώρες που δημιουργήθηκαν μετά την οθωμανική αυτοκρατορία, συμπεριλαμβανομένης και της σημερινής σύγχρονης Τουρκίας, είναι κράτη-έθνη. Το έθνος έπαιξε και παίζει καθοριστικό ρόλο.

Θετικό ή αρνητικό;

Σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό έχει παίξει αρνητικό. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Κωνσταντινούπολη, σε ένα κράτος επιθετικού εθνικισμού. Δείτε πώς είναι σήμερα η κατάσταση εκεί. Δείτε τους Σέρβους. Τα ίδιο κάνουν. Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει η θετική πτυχή της εξασφάλισης μιας ταυτότητας μέσω του έθνους, από την άλλη υπάρχει η αρνητική πλευρά της διεκδίκησης εθνικής υπεροχής.

«Στην Ελλάδα ο συμβιβασμός είναι στην καλύτερη περίπτωση ήττα, στη χειρότερη προδοσία. Και αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον εθνικισμό, την απόλυτη έννοια απόρριψης των συμβιβασμών.»

Με αφορμή και την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, υπάρχει κατά τη γνώμη σας ένα όριο πάνω από το οποίο αυτό που αποκαλούμε εθνική υπερηφάνεια αποκτά αρνητική χροιά;

Ας είμαστε ειλικρινείς. Αυτό που πέτυχε η Ελλάδα σε 200 χρόνια δεν είναι λίγο. Έγινε η πιο προηγμένη χώρα των Βαλκανίων, απέκτησε ευρωπαϊκή υπόσταση, μπόρεσε και πριν και πετά τον Β’ Παγκόσμιο να εγκαταστήσει προοπτική μέσα στη χώρα και σιγά σιγά έχτισε μια θεσμική δημοκρατία η οποία συγκρινόμενη με τις άλλες χώρες της γειτονιάς μας είναι πολύ πιο προηγμένη. Εκείνο που δεν μπόρεσε να πετύχει η Ελλάδα είναι μια ροή στη μέση οδό. Η Ελλάδα είναι -και σε αυτό έχει παίξει μεγάλο ρόλο η έννοια του έθνους- ή του ύψους ή του βάθους. Θα αναφερθώ στο πολύ επίκαιρο παράδειγμα των πανεπιστημίων. Είναι τα πανεπιστήμια ξέφραγο αμπέλι; Ας πούμε ότι είναι. Η λύση είναι να τα κάνουμε στρατώνες; Η μέση οδός θα ήταν να πούμε στα πανεπιστήμια να δημιουργήσουν ένα σώμα επιτήρησης του πανεπιστημιακού χώρου, όπως γίνεται σε όλη την Ευρώπη. Όμως όχι, θέλουν να στείλουν την αστυνομία. Η μέση οδός δεν γίνεται αποδεκτή γιατί είναι η οδός του διαλόγου, των αμοιβαίων υποχωρήσεων και των συμβιβασμών. Στην Ελλάδα ο συμβιβασμός είναι στην καλύτερη περίπτωση ήττα, στη χειρότερη προδοσία. Και αυτό είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον εθνικισμό, την απόλυτη έννοια απόρριψης των συμβιβασμών. Παρ’ όλα αυτά η δημοκρατία που έχουμε σήμερα είναι η καλύτερη που είχαμε ποτέ. Δεν σηκώνει συζήτηση αυτό. Κάνουμε πισωγυρίσματα και λάθη, όμως κάποια στιγμή καταφέρνουμε και βρίσκουμε το σωστό δρόμο, που μας πάει έστω ένα βήμα παραπέρα. Δεν είναι εύκολο. Η Ελλάδα πέρασε πολύ δύσκολα για να φτάσει εδώ που έφτασε. Πρέπει να το αναγνωρίσουμε αυτό.

Πώς πιστεύετε ότι θα αποτυπωθεί λογοτεχνικά η τρέχουσα συνθήκη της πανδημίας;

Θα σας μιλήσω για μένα τον ίδιο. Αυτή τη στιγμή έχω γράψει τέσσερα διηγήματα για την πανδημία. Και τώρα γράφω ένα μυθιστόρημα που εκτυλίσσεται μέσα στην πανδημία. Ένα από τα δικά μου χαρακτηριστικά είναι ότι με ενδιαφέρει να βλέπω τα πράγματα τη στιγμή που συμβαίνουν. Δεν μου αρέσει να περνάνε και να τα αξιολογώ μετά, χάνω το ενδιαφέρον μου. Η ιστορία που γράφω τώρα μου κάνει πολύ καλό. Είναι για μένα μια διαφυγή.

Θα λέγατε ότι ο χώρος του βιβλίου άντεξε τις πιέσεις εξαιτίας της πανδημίας;

Το βιβλίο πράγματι άντεξε σε πολλές χώρες. Το ζήτημα που με ανησυχεί είναι αν θα αντέξουν τα μικρά βιβλιοπωλεία. Δεν είμαι αισιόδοξος. Μέσω του e-shopping ο κόσμος αγόρασε βιβλία. Αλλά η σχέση του αναγνώστη με το βιβλίο διαμορφώνεται από την επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο και το ξεφύλλισμα. Έτσι ανακαλύπτεις. Στα e-shop αυτό δεν μπορεί να γίνει. Είναι πρόβλημα ιδιαίτερα για τους νέους συγγραφείς. Τα βιβλία του Μάρκαρη θα τα παραγγείλει κάποιος online γιατί με ξέρει ήδη. Πώς θα μάθει όμως ο αναγνώστης έναν νέο συγγραφέα; Ο Ελβετός εκδότης μου έλεγε κάποτε: κύριε Μάρκαρη το βιβλίο θα κινδυνεύει όταν φύγουν οι μικροί βιβλιοπώλες.

Η καθημερινότητα ενός συγγραφέα, εξ ορισμού μοναχική, πόσο διαφορετική γίνεται εν μέσω πανδημίας; Μήπως υπό αυτή την έννοια, τουλάχιστον σε ψυχολογικό επίπεδο, οι συγγραφείς είναι σήμερα προνομιούχοι;

Σε νέους συγγραφείς πάντα λέω: το πρώτο πράγμα που πρέπει να μάθετε να αγαπάτε είναι η μοναξιά σας. Αν δεν την αγαπήσετε, καήκατε, να κάνετε άλλη δουλειά. Αν ένας ηθοποιός ή ένας σκηνοθέτης δεν πάει στο γύρισμα, θα έχει πρόβλημα. Τον συγγραφέα κανείς δεν τον αναγκάζει να κάτσει να γράψει. Μπορεί κάλλιστα να πάει να πιει καφέ ή μπύρες. Για τον συγγραφέα λοιπόν έχει μεγάλη σημασία η αυτοπειθαρχία. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι το ωράριο. Μπορεί να σε βολεύει έξι το βράδυ ή πέντε το πρωί. Πρέπει όμως να έχεις μια ώρα συγκεκριμένη που θα ξεκινήσεις δουλειά.

Τι γίνεται όμως τις κακές μέρες που κοιτάτε άπραγος τη λευκή σελίδα μπροστά σας;

Ο Γερμανός Χάινριχ Μπελ έλεγε να κοιτάτε τη γραφομηχανή και ενδιάμεσα να ρίχνετε καμιά ματιά στις εφημερίδες ώσπου να έρθει η έμπνευση, αλλά να μη σηκώνεστε από το γραφείο. Έτσι κάνω. Δεν σημαίνει ότι κάθε φορά που κάθομαι να γράψω έχω έμπνευση και πατάω πυρετωδώς τα πλήκτρα του υπολογιστή.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο στερεότυπο γύρω από την αστυνομική λογοτεχνία;

Στο ιπποτικό μυθιστόρημα ο ιππότης πήγαινε από πόλη σε πόλη και από χωριό σε χωριό για να πολεμήσει το κακό. Έτσι και στην αστυνομική λογοτεχνία ο ντετέκτιβ πηγαίνει από βιβλίο σε βιβλίο για να πολεμήσει το κακό.

Αν ο Πέτρος Μάρκαρης του «Ο φόνος είναι χρήμα» συναντούσε τον Πέτρο Μάρκαρη του «Ο Τσε Αυτοκτόνησε» ή της «Άμυνα Ζώνης», θα συμπαθούσε ο ένας τον άλλο; Και τι συμβουλές θα ανταλλάζαν;

Θα του έλεγα εγώ: Γνωρίζεις τον αστυνόμο Χαρίτο; Τι λες ρε παιδί μου! Έλα να πιούμε ένα καφέ! Θεωρώ ότι ο Μάρκαρης του «Τσε» και ο Μάρκαρης του σήμερα θα είχαν πολλά να πουν γιατί είναι διαφορετικοί άνθρωποι ή μάλλον διαφορετικοί συγγραφείς. Άλλαξα πολύ. Δεν είμαι πια ο συγγραφέας του τρίτου μυθιστορήματος μου. Είμαι αλλού. Ευτυχώς δηλαδή.

Αναγνωρίζετε όμως τις λογοτεχνικές αρετές των πρότερων συγγραφικών εαυτών σας;

Όταν παραδώσω στον εκδότη ένα μυθιστόρημα μου, δεν υπάρχει μετά περίπτωση να το ξαναδιαβάσω, σε καμία γλώσσα, ποτέ. Ξέρετε γιατί; Θα χτυπιέμαι για πράγματα που δεν μπορώ να αλλάξω. Γιατί να υποφέρω έτσι;

 

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις