Πολύχρωμο σχολείο: Ένα ελληνικό σχολείο ενάντια στην ομοφοβία και το ρατσισμό

Η Μαρία Πατεράκη, υπεύθυνη Επικοινωνίας του Πολύχρωμου Σχολείου, απάντησε στα ερωτήματα που της τέθηκαν με αφορμή την Ημέρα Μνήμης Διεμφυλικών (20 Νοεμβρίου).

Το Πολύχρωμο Σχολείο είναι μια εθελοντική, μη κερδοσκοπική συλλογικότητα που δημιουργήθηκε το 2009 με το αρχικό όνομα «Ομοφοβία και Τρανσφοβία στην Εκπαίδευση». Σκοπός του Πολύχρωμου Σχολείου είναι η εξάλειψη των διακρίσεων γύρω από ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, έκφρασης φύλου και χαρακτηριστικών φύλου στο ελληνικό εκπαιδευτικό πλαίσιο.

Μέσα στη δεκαετία, κατά την οποία έχει δημιουργηθεί το Πολύχρωμο Σχολείο, αυξήθηκε η ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και αναδείχθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει. Πολλές δημόσιες συζητήσεις ανοίχτηκαν με αφορμή νόμους που ψηφίστηκαν, όπως το Σύμφωνο Συμβίωσης και η Νομική Αναγνώριση Ταυτότητας Φύλου, η αναδοχή και την εισαγωγή του άξονα των έμφυλων ταυτοτήτων της Θεματικής Εβδομάδας στα Γυμνάσια.

Παράλληλα, η ενεργή παρουσία ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεων, ακτιβιστών αλλά και η δημιουργία και δραστηριότητα μικρότερων ΛΟΑΤΚΙ+ ομάδων (π.χ. σε σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης) βοήθησαν πολύ στην ορατότητα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Υπήρξαν όμως και δυσάρεστα γεγονότα που στάθηκαν αφορμή να συζητηθούν ζητήματα που αφορούν ζητήματα σεξουαλικότητας, έκφρασης φύλου και ισότητας.

Ο βασανισμός του Βαγγέλη Γιακουμάκη, οι δυσκολίες που βίωσε ο σύντροφος του ηθοποιού Μηνά Χατζησάββα όταν αυτός έφυγε από τη ζωή, η αυτοκτονία του 15χρονου Νικόλα στην Αργυρούπολη και η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Αυτά τα γεγονότα απασχόλησαν την κοινή γνώμη και έστω με αυτόν τον σκληρό τρόπο αποτέλεσαν τροφή για σκέψη.

Όλες αυτές οι ζυμώσεις φέρνουν τελικά την ελληνική κοινωνία κάποια βήματα πιο μπροστά ως προς τον βαθμό κατανόησης, ενσυναίσθησης και σεβασμού των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων.

Ως προς τις κυβερνητικές αποφάσεις των τελευταίων χρόνων, σχετικά με τα δικαιώματα της κοινότητας και αν αυτές είναι επαρκείς για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των μελών της Μαρία Πατεράκη υποστήριξε:

Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως τα νομοθετικά βήματα που έγιναν από το 2015 και μετά κατοχυρώνουν ως προς κάποιο βαθμό ορισμένα δικαιώματα που άλλοι πολίτες άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολαμβάνουν ήδη εδώ και αρκετά χρόνια. Η πλήρης ισότητα θα έρθει με το δικαίωμα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στον πολιτικό γάμο και στην τεκνοθεσία, αλλά και με την βελτίωση όσων νόμων υπάρχουν αυτή τη στιγμή και δημιουργούν αποκλεισμούς για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου και χαρακτηριστικών φύλου (π.χ. αποκλεισμός από την αιμοδοσία ατόμων που έχουν σχέσεις με άτομα του ίδιου φύλου).

Εξίσου σημαντικό να προχωρήσουν νομοθετήματα που αφορούν την προστασία των διαφυλικών άτομων (ίντερσεξ) από μη αναγκαίες ιατρικές πράξεις κανονικοποίησής τους. Η γνώση των ζητημάτων που αντιμετωπίζουν τα ίντερσεξ άτομα έχει αρχίσει να διαδίδεται μέσω των οργανώσεων και των ακτιβιστών τα τελευταία λίγα χρόνια. Γι αυτό, έχει νόημα να εξηγήσουμε και στους αναγνώστες σας τι σημαίνει η ίντερσεξ κατάσταση και ποιες είναι οι σοβαρότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ίντερσεξ άνθρωποι. Η ταξινόμηση, ιατρικά, του βιολογικού φύλου προκύπτει από τα βιολογικά χαρακτηριστικά. Τέτοια είναι το ορμονικό προφίλ, τα εσωτερικά και εξωτερικά γεννητικά όργανα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, γνωρίζουμε πως υπάρχουν άνθρωποι που έχουν γεννηθεί με βιολογικά χαρακτηριστικά και από τα δύο φύλα. Όταν κατά την κύηση διαπιστωθεί κάποια εμφανής ίντερσεξ κατάσταση, σε πολλές περιπτώσεις, οι γιατροί προτρέπουν τους γονείς να διακόψουν την κύηση. Η προτροπή αυτή δεν έχει να κάνει με πιθανά προβλήματα υγείας που μπορεί να συνυπάρχουν στο έμβρυο. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, αν γεννηθεί το παιδί, οι γονείς πιέζονται να συναινέσουν ώστε να γίνουν χειρουργικές επεμβάσεις στο μωρό προκειμένου να κανονικοποιηθεί. Από τα βιώματα των ίδιων των ίντερσεξ ανθρώπων γνωρίζουμε ότι αυτές οι ιατρικές παρεμβάσεις μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην σωματική άρα και στην ψυχική υγεία των ανθρώπων μελλοντικά. Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης τα ιατρικά πρωτόκολλα έχουν αλλάξει προστατεύοντας έτσι τα ίντερσεξ άτομα από τέτοιες παρεμβάσεις.

Ωστόσο, είμαστε αρκετά μακριά από άλλες χώρες και αυτό επιβεβαιώνεται με κάθε καταδίκη της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για υποθέσεις που αφορούν αποκλεισμούς των ΛΟΑΤΚΙ+ από δικαιώματα που απολαμβάνουν οι μη ΛΟΑΤΚΙ+ πολίτες.

Ποιοι μπορούν να ζητήσουν πληροφορίες, ενημέρωση, βοήθεια από το Πολύχρωμο Σχολείο;

Εκπαιδευτικοί, γονείς, σύλλογοι εκπαιδευτικών, σύλλογοι γονέων, φορείς και οργανώσεις που ασχολούνται με την εκπαίδευση, έφηβοι και έφηβες ΛΟΑΤΚΙ+ και μη, άτομα που ασχολούνται επαγγελματικά με την ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων, κοινωνικοί λειτουργοί. Είναι σημαντικό να τονίσω ότι το Πολύχρωμο Σχολείο δεν παρέχει υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης και συμβουλευτικής, για την ώρα. Όμως όταν φτάνουν σχετικά αιτήματα παραπέμπουμε τα άτομα σε κατάλληλες δομές που υπάρχουν για τον σκοπό αυτό. Αυτό που μέχρι σήμερα κάνουμε σαν συλλογικότητα είναι να παρέχουμε την καλύτερη δυνατή πληροφορία μέσω του υλικού που δημιουργούμε και μεταφράζουμε.

Από την εμπειρία σας στις περιπτώσεις που σας ζήτησαν βοήθεια, καθοδήγηση, πόσο εύκολο είναι για έναν νέο άνθρωπο το coming out στην μέση ελληνική οικογένεια του 2019;

Το coming out είναι ξεχωριστή εμπειρία για το κάθε άτομο και οι περιπτώσεις ποικίλουν. Με το Πολύχρωμο Σχολείο έχουν επικοινωνήσει άτομα που δεν αντιμετώπισαν προβλήματα στην οικογένεια, αλλά στο σχολικό περιβάλλον. Σε άλλες περιπτώσεις, ενημερωθήκαμε πως υπήρξε σωματική βία και απειλές για εγκατάλειψη του νεαρού ατόμου από τον γονέα. Κατά κύριο λόγο, αυτό που επικοινωνείται σε μας είναι ζητήματα που δεν αφορούν τόσο την οικογένεια όσο το τι βιώματα έχει το ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο μέσα στο σχολικό περιβάλλον.

Τί συμβουλεύετε τα νέα παιδιά που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την αποδοχή τους από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον;

Η αναζήτηση στήριξης και βοήθειας από ειδικούς είναι μια σωστή επιλογή για ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο που προσπαθεί να διαχειριστεί συγκρούσεις και δυναμικές που γεννά η μη αποδοχή της ταυτότητάς του από το ευρύτερο περιβάλλον. Έχει σημασία, όμως, πόσο σοβαρά προβλήματα αντιμετωπίζει. Αν κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα, η ζωή του, αν δέχεται καθημερινή σωματική και ψυχολογική βία ή αν βιώνει αμφισβήτηση, αν υποτιμώνται τα συναισθήματά του ή οι προβληματισμοί του. Όλα αυτά δεν είναι ίδιες περιπτώσεις και χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης. Τα καλά νέα είναι ότι η σημερινή ελληνική πραγματικότητα παρέχει κάποιες επιλογές για πολλές διαφορετικές περιπτώσεις. Η γραμμή «Δίπλα σου – 11528» παρέχει δωρεάν υποστήριξη σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα που αντιμετωπίζουν και τέτοιες προκλήσεις. Ο Συνήγορος του Παιδιού είναι θεσμός που έχει κληθεί να αντιμετωπίσει σοβαρά περιστατικά ακραίας βίας κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η Colour Youth είναι μια οργάνωση που απευθύνεται σε νεαρά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και ασχολείται με ζητήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν.

Σχετικά με το πώς είναι τα πράγματα στο σχολικό χώρο και αν παρατηρούνται σημαντικά προβλήματα μεταξύ μαθητών (εκφοβισμός, λεκτική ή σωματική κακοποίηση) προς τα ΛΟΑΚΤΙ+ παιδιά δήλωσε:

Η σχολική κοινότητα δεν αποτελεί φιλόξενο περιβάλλον για τα ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρά άτομα. Ξέρουμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπαιδευτικών δεν έχει λάβει ποτέ καμία επιμόρφωση σχετικά με τα ΛΟΑΤΚΙ+ θέματα. Επομένως, δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει σωστά και μη κακοποιητικά τα θέματα αυτά με τα παιδιά. Πολύ περισσότερο δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει θέματα ομοτρανσφοβικού εκφοβισμού γιατί δε μπορεί καν να τα αναγνωρίσει ως τέτοια. Το Πολύχρωμο Σχολείο επιμένει να ζητά από την κάθε διοίκηση του Υπουργείου Παιδείας να αποστείλει στα σχολεία κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση των ΛΟΑΤΚΙ+ θεμάτων εντός του σχολείου, αλλά αυτό δεν έχει επιτευχθεί μέχρι ώρας. Οι κατευθυντήριες γραμμές είναι προϊόν συνεργασίας πολλών οργανώσεων που ασχολούνται με τα ανθρώπινα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Το Πολύχρωμο Σχολείο για πολλά χρόνια κατέγραφε περιστατικά ομοτρασφοβικού εκφοβισμού και ο αριθμός αυτών ξεπερνά τα 700.

Πόσο ομοφοβικό-τρανσφοβικό θεωρείτε ότι είναι το Ελληνικό Σχολείο του σήμερα από την πλευρά των δασκάλων και καθηγητών, τόσο στην ίση αντιμετώπιση προς τους μαθητές, όσο και στην αποδοχή και το σεβασμό προς τους ΛΟΑΚΤΙ+ καθηγητές;

Θυμάμαι, κατά τη διάρκεια μιας επιμορφωτικής διημερίδας, μια συνάδελφος με δάκρυα στα μάτια είπε πως εκείνες τις δύο μέρες συνειδητοποίησε πόσο κακό μπορούμε να κάνουμε στα παιδιά άθελά μας. Οι εκπαιδευτικοί είμαστε άνθρωποι που κουβαλάμε τις προσωπικές μας προκαταλήψεις, φοβίες και άμυνες. Αν δεν μας δοθούν τα εργαλεία και η έγκυρη επιστημονική πληροφόρηση είναι πολύ πιθανό να μεταφέρουμε την ομοτρανσφοβία μας στα παιδιά. Όχι επίτηδες και ούτε για να τα πληγώσουμε. Απλώς γιατί πιστεύουμε ότι αυτό που ξέρουμε είναι το σωστό. Η άγνοια, λοιπόν, οι προκαταλήψεις, η φοβία να μην μπλέξουμε, η άρνηση να επιμορφωθούμε κάνουν σήμερα τα ελληνικά σχολεία χώρους όπου τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δεν νιώθουν ασφαλή και αποδεκτά. Οι ΛΟΑΤΚΙ+ εκπαιδευτικοί, ακριβώς επειδή φοβούνται ότι θα συκοφαντηθούν, θα γίνουν αντικείμενο χυδαίου κουτσομπολιού είτε από συναδέλφους είτε από την ευρύτερη σχολική κοινότητα, κατά πλειονότητα, δεν νιώθουν ενδυναμωμένοι να εκφράσουν την ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητά τους. Από τη στιγμή που ΛΟΑΤΚΙ+ νέα άτομα και ΛΟΑΤΚΙ+ εκπαιδευτικοί δε νιώθουν ασφαλείς, το ελληνικό σχολείο θα παραμένει ομοτρανσφοβικό.

Ποιες είναι οι μελλοντικές σας δράσεις, τα μελλοντικά σας σχέδια;

Θέλουμε να παραμένουμε δραστήρια οργάνωση σε ό,τι αφορά την παραγωγή υλικού, την συμμετοχή και την υλοποίηση προγραμμάτων που στοχεύουν στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών και να συνεχίσουμε να επικοινωνούμε σε φορείς και θεσμούς την ανάγκη που υπάρχει να προστατευθούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ νεαρά άτομα εντός της σχολικής κοινότητας.