Στέφανος Τσιαλής: “Είμαι υπερήφανος για τις συμπράξεις της ΚΟΑ με θρυλικούς μουσικούς”

Τον είχα συναντήσει ξανά πέρυσι, υπό διαφορετικές συνθήκες, όταν έκανε ένα πρώτο απολογισμό της θητειας του ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (ΚΟΑ). Είχε καταφέρει κατά την τετραετία που είχε συμπληρώσει τόσο την αύξηση προσέλευσης του κοινού στις συναυλίες, μια αύξηση που στο σύνολο των δράσεων μας φτάνει το 60%.

Την Τρίτη, παρά τις αντίξοες συνθήκες της πανδημίας του κορονοϊού, κατά τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε για την παρουσίαση του νέου καλλιτεχνικού προγράμματος της ΚΟΑ, εμφανίστηκε αισιόδοξος, και με μια διάθεση… επανάστασης. Όπως φάνηκε από τις επιλογές του για το νέο πρόγραμμα, ο Στέφανος Τσιάλης δεν αφήνει τις δυσκολίες να σταθούν εμπόδιο στην παραγωγή του μουσικού έργου και της ανοδική πορείας της μεγάλης Ορχήστρας της χώρας, αντίθετα, προσαρμόζεται στη νέα πραγματικότητα και επιχειρεί να δώσει στο κοινό μια πληθώρα μουσικών επιλογών, δίνοντας μεταξύ άλλων έμφαση σε έξι σπουδαίους Έλληνες συνθέτες.

Λίγες ώρες μετά τη διαδικτυακή – λόγω των επιβεβλημένων μέτρων – παρουσίαση του καλλιτεχνικού προγράμματος της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών για το 2020-21, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ μιλά στο News 24/7 για τη νέα αυτή και πιο φιλόδοξη σεζόν των τελευταίων ετών, μία πραγματικά ηρωική προσπάθεια, εν μέσω της υγειονομικής κρίσης.

Κατά την περίοδο του lockdown, ακούστηκε συχνά ο χαρακτηρισμός ήρωες για το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό της χώρας καθώς και όλους αυτούς τους ανθρώπους, των οποίων η εργασία ανεστάλη. Τι συνειρμούς σας έφερε αυτό, δεδομένου ότι “Ήρωες” (Χθες, σήμερα, αύριο) είναι το σλόγκαν της διετούς επικοινωνιακής καμπάνιας της ΚΟΑ που κορυφώνεται το 2020-21;

«Αναμφίβολα, στο lockdown αναδείχθηκαν διάφορες ομάδες του εργαζόμενου πληθυσμού ως ήρωες: οι εργαζόμενες/οι στα ταμεία των σούπερ μάρκετ που όντως με κίνδυνο της ζωής τους εξυπηρετούσαν την τροφοδοσία του πληθυσμού, φυσικά όλο το προσωπικό των νοσοκομείων (γιατροί, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό), η αστυνομία που επωμίστηκε το βάρος της τήρησης δύσκολων μέτρων που περιόρισαν ιδιαίτερα τις προσωπικές μας ελευθερίες. Είχαμε πραγματικά πάρα πολλούς ήρωες, οι οποίοι ξεχώρισαν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο.»

Οι επαναστάσεις/εξεγέρσεις αποτελούν την κορύφωση της έντασης, τον πιο αποφασιστικό ίσως τρόπο διατύπωσης αιτημάτων. Ποιο το σκεπτικό πίσω από τον Κύκλο “Επαναστάσεις & Εξεγέρσεις” που εγκαινιάζετε τη φετινή χρονιά;

«Στην πρώτη συναυλία του Κύκλου (08.01.2021) η Ορχήστρα θα εκτελέσει την Πρώτη Συμφωνία του Σοστακόβιτς, η οποία είναι αφιερωμένη στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Η δεύτερη συναυλία είναι στις 12.02 και ξεκινά με την Εισαγωγή της δημοφιλούς όπερας του Τζουζέπε Βέρντι, Ναμπούκο, η οποία όπως γνωρίζουμε είχε ένα συμβολισμό άμεσα συνδεδεμένο με το Ρισορτζιμέντο, την εξέγερση και ενοποίηση της Ιταλίας το 1861. Συνεχίζω με την 16η Απριλίου, όπου θα έχουμε ένα αφιέρωμα σε μία Επανάσταση ελάχιστα γνωστή στην Ελλάδα, αλλά ιστορικά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, τη Μεξικανική Επανάσταση του 1910-11, με ηγέτη τον Εμίλιο Ζαπάτα. Στα γεγονότα αυτής της Επανάστασης είναι αφιερωμένο το πρώτο έργο της συναυλίας, η Συμφωνιέτα του Χοσέ Πάμπλο Μονκάγιο. Και η τέταρτη συναυλία θα είναι στις 4 Ιουνίου, με την ιδιαίτερα μεγαλοπρεπή και σχεδόν κινηματογραφικής πλοκής Ενδέκατη Συμφωνία του Σοστακόβιτς – εντάσσεται βέβαια και στον ομώνυμο Κύκλο – η οποία επίσημα αναφέρεται στην εξέγερση του 1905 στην Αγία Πετρούπολη, αλλά όπως γνωρίζουμε από μαρτυρίες του στενού περιβάλλοντος του Σοστακόβιτς, είναι πιθανότατα εμπνευσμένη και από την εξέγερση του ουγγρικού λαού εναντίον της σοβιετικής καταπίεσης το 1956. Το σκεπτικό πίσω από αυτόν τον Κύκλο είναι να αναδείξουμε και άλλες Επαναστάσεις και Εξεγέρσεις, εκτός του ελλαδικού χώρου.»

Είναι φανερό ότι φέτος δώσατε προτεραιότητα και στους συντελεστές των συναυλιών που ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας κατά την περυσινή καλλιτεχνική περίοδο. Ήταν για σας ηθικό το ζήτημα με την έννοια της υποχρέωσης τόσο απέναντι στο κοινό όσο και απέναντι στους μουσικούς ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος; Επαναλαμβάνετε και έργα;

«Ναι, είναι γεγονός ότι προσπαθήσαμε να προσκαλέσουμε για το 2020-21 όσους καλλιτέχνες επρόκειτο να συμμετάσχουν στις συναυλίες που ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας. Δεν το καταφέραμε με όλους και είμαστε σε διαπραγματεύσεις και για το 2021-22. Το βλέπω κι εγώ με συναυλίες μου εκτός Ελλάδας που ακυρώθηκαν – και ήταν πολλές – και μου έχουν ήδη δοθεί ημερομηνίες για το 2021- 22. Είναι ξεκάθαρη ηθική υποχρέωση της Ορχήστρας θεωρώ, είναι αυτονόητο ότι πρέπει να γίνει, γιατί μία Ορχήστρα μπορεί πολύ γρήγορα να δημιουργήσει κακή φήμη αν αθετεί τις υποχρεώσεις της. Δεν είναι όμως μία υποχρέωση βάσει συμβολαίου, όσο – επαναλαμβάνω – μία ηθική υποχρέωση. Άλλωστε, η σεζόν 2020- 21 είναι υβριδική, διότι ένα μέρος του προγράμματος και πολλοί από τους καλλιτέχνες που δεν εμφανίστηκαν λόγω του κορονοϊού θα έχουν την ευκαιρία να εμφανιστούν φέτος.»

Όλο το καλοκαίρι σχήματα της ΚΟΑ μαγνητοσκοπούν συναυλίες μουσικής δωματίου, ενώ εμφανίζονται και σε αρχαιολογικούς χώρους ή τοποθεσίες με ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον. Πιστεύετε ότι η επένδυση στη μουσική δωματίου, για την οποία έχετε μιλήσει πολλές φορές, αποδείχθηκε ζωτικής σημασίας εντός της ιδιαίτερης συγκυρίας που διαμορφώθηκε;

«Η επένδυση στη μουσική δωματίου αποδείχθηκε πράγματι ζωτικής σημασίας καθώς λόγω κορονοϊού ήταν αδύνατον να παίξουμε με μεγάλα σύνολα. Στις μαγνητοσκοπήσεις γνωρίζω ότι έχει γίνει εξαιρετική δουλειά από τα μουσικά μας σύνολα και τους μουσικούς, σε συνεργασία με την περιφέρεια Αττικής – μία σύμπραξη που θα ήθελα να εξάρω. Επίσης, όλες οι καλοκαιρινές μας συναυλίες θα πραγματοποιηθούν με μικρότερα σύνολα, ακόμη και η Εβδόμη Συμφωνία του Μπετόβεν στο Φεστιβάλ Αθηνών (08.08), διότι η χωρητικότητα της αίθουσας δοκιμών δεν μας επιτρέπει να έχουμε μία συμφωνική ορχήστρα 70-80 ατόμων.»

Μετά την παραγγελία της ΚΟΑ στον Φίλιππο Τσαλαχούρη την περσινή χρονιά, φέτος βλέπουμε άλλες πέντε παραγγελίες της Ορχήστρας σε Έλληνες συνθέτες για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. Πόσο μεγάλη πρόκληση είναι η δημιουργία μίας ατμόσφαιρας που επιτυγχάνει τη σύνδεση/έκφραση της ιστορικής αναφοράς μέσα από τη μουσική;

«Όντως, έχουμε συνολικά έξι συνθέτες στους οποίους έχουμε αναθέσει παραγγελία για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821: τον νικητή του Διαγωνισμού Σκαλκώτας, Ευριπίδη Μπέκο (20.11.2020), τον Δημήτρη Σκύλλα, του οποίου έργο ερμήνευσε πέρυσι η Συμφωνική Ορχήστρα του BBC (22.01.2021) τον Ελληνοκαναδό, διεθνούς φήμης Χρήστο Χατζή (12.02.2021), την παγκόσμιας ακτινοβολίας Κωνσταντία Γουρζή [περιμένουμε να δούμε αν έχει κλείσει] (24.03.2021), αλλά και συνθέτες που δραστηριοποιούνται κυρίως εντός συνόρων, όπως ο Χρήστος Σαμαράς.  Η δημιουργία μίας ατμόσφαιρας που επιτυγχάνει τη σύνδεση της ιστορικής αναφοράς μέσα από τη μουσική θεωρώ ότι είναι τεράστια πρόκληση, αλλά δεν θέτω ποτέ όρια στους συνθέτες σχετικά με τον τρόπο γραφής τους. Είναι μία πρακτική που ακολουθώ, το αφήνω στη διακριτική ευχέρεια κάθε συνθέτη. Δεν μου αρέσει να περιορίζω με αυτόν τον τρόπο τη δημιουργικότητά τους.»

Οι Έλληνες συνθέτες σήμερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ήρωες, δεδομένων των συνθηκών στη χώρα σήμερα – οικονομικών και όχι μόνο;

«Αναμφισβήτητα. Πιστεύω ότι σχεδόν κανείς δεν μπορεί να ζήσει απ’ αυτό που αγαπά, κάτι που ισχύει βέβαια σε όλο τον κόσμο για πολλούς συνθέτες. Όμως, εδώ η έλλειψη υποδομών και κρατικής οργάνωσης καθιστά κάτι τέτοιο ακόμη πιο δύσκολο.»

Η Ακαδημία Νέων Μουσικών μπαίνει στον πέμπτο χρόνο της, έχοντας αποχαιρετήσει ήδη τρεις σειρές αποφοίτων. Ποια η σημασία αυτής της πρωτοβουλίας για την εκπαίδευση των νέων μουσικών στη χώρα μας;

«Νομίζω ότι η Ακαδημία Νέων Μουσικών μπορεί πλέον να χαρακτηριστεί ως ένας πολύ επιτυχημένος θεσμός, ο οποίος έχει πλέον καθιερωθεί. Έχω παρακολουθήσει την πορεία πολλών παιδιών, αρκετά εξ αυτών ιδιαίτερα ταλαντούχα. Πολλοί απόφοιτοί μας σπουδάζουν ήδη στο εξωτερικό ή/και κατέχουν θέσεις σε ελληνικές Ορχήστρες. Πιστεύω ότι τα αποτελέσματα δικαιώνουν απόλυτα αυτή την πρωτοβουλία.»

Ποιο κενό πιστεύετε ότι καλύπτει η Ακαδημία;

«Η Ακαδημία καλύπτει το κενό της έλλειψης ορχηστρικής παιδείας στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι ενώ έχει σημειωθεί πρόοδος στη μουσική παιδεία στην Ελλάδα, υπάρχουν καλοί καθηγητές που μπορούν να δώσουν εφόδια στους μαθητές τους, δεν έχουμε ακόμα καθιερώσει την ορχηστρική παιδεία στην ανώτατη μουσική εκπαίδευση – τουλάχιστον όχι στο απαιτούμενο επίπεδο ώστε οι μουσικοί που θα πλαισιώσουν τις Ορχήστρες να είναι πλήρως καταρτισμένοι μουσικοί Ορχήστρας. Δεν το εγγυάται αυτό η παιδεία μας.»

Ποιο είναι για εσάς τα πιο σημαντικά σημεία του φετινού καλλιτεχνικού προγράμματος;

«Τα πιο σημαντικά σημεία είναι ασφαλώς το ότι τιμάμε την Ελληνική Επανάσταση, ένα εμβληματικό γεγονός και σημείο αναφοράς. Και βέβαια, είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος που καλλιτέχνες παγκοσμίου βεληνεκούς (Λεόνσκαγια, Λανγκ Λανγκ, Έσενμπαχ, Καβάκος, Τριφόνοφ, Χόουπ) θα είναι μαζί μας.»

Πρόσφατα κυκλοφόρησε από την παγκοσμίου φήμης NAXOS, το πρώτο CD της Ορχήστρας με έργα Σκαλκώτα, με την Κλασική Συμφωνία σε πρώτη παγκόσμια εμπορική εκτέλεση. Πόσο σημαντική είναι, κατά τη γνώμη σας, η δισκογραφική παρουσία μίας Ορχήστρας;

«Δεν νοείται κατά τη γνώμη μου Ορχήστρα που σέβεται τον εαυτό της χωρίς ηχογραφήσεις. Όπως, αντίστοιχα, χωρίς ένα καλό κανάλι στο YouTube. Αυτή είναι η πρόκληση, αλλά και η μεγάλη δυσκολία της εποχής μας, καθώς ένα click πιο πέρα βρίσκεται η Φιλαρμονική της Βιέννης. Δεν μπορεί κάποιος να επαναπαυθεί ούτε λεπτό. Βέβαια και η πίεση που αντιμετωπίζουν σήμερα οι μουσικοί είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με 30 χρόνια, αλλά η πίεση αυτή είναι πανταχού παρούσα. Σε όλη την κοινωνία, στον σύγχρονο τρόπο ζωής.»

Τι ελπίζετε και τι φοβάστε σχετικά με την «επόμενη μέρα» της Ορχήστρας (μετά το #ΜένουμεΑσφαλείς);

«Η επόμενη μέρα σίγουρα θα μας βρει κάπως αποσυντονισμένους, διότι η δουλειά μας απαιτεί συνεχή εγρήγορση και με την καλή έννοια ένταση και αυτό μετά την καραντίνα είναι ούτως ή άλλως μία πρόκληση. Το θέμα είναι πότε θα λήξει αυτή η πανδημία οριστικά, δηλαδή πότε θα έρθει αυτή η “επόμενη μέρα”, αν θα είναι μία “επόμενη περίοδος” ή μία εντελώς νέα εποχή, κάτι που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακόμη.»

Info: www.koa.gr

Facebook: Κρατική Ορχήστρα Αθηνών/ Athens State Orchestra

Instagram/Youtube: Athens State Orchestra