Τούρκος Διεθνολόγος: Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει διαίρεση των υδάτων της Αν. Μεσογείου χωρίς την εμπλοκή της

“Μία βραδεία κλιμάκωση της έντασης στην Μεσόγειο”, αναμένει ο καθηγητής στο Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Καντίρ Χας της Κωνσταντινούπολης, Μουσταφά Αϊντίν, όπως αναφέρει στο News 24/7, μιλώντας για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όπώς εξηγεί οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών αποτελούν τον απόλυτο τρόπο για τη λύση των προβλημάτων και των εντάσεων.

O κ. Αϊντίν αναφέρεται στα ζητήματα της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας και τις σχετικές διαφορές Ελλάδας και Τουρκίας, τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και το ενδεχόμενο απόπειρας επίλυσης των διαφορών αυτών στην Χάγη. 

Θα θέλατε να μας σχολιάσετε και την πρόσφατη υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για ΑΟΖ;

“Πρόκειται για μία ακόμη επιπλοκή στη σχέση. Όπως αναμενόταν, η Τουρκία την κήρυξε “άκυρη” και προχώρησε στην αποστολή του ερευνητικού της πλοίου σε περιοχές που δηλώθηκαν ως υφαλοκρηπίδα Ελλάδας-Αιγύπτου. Αυτά τα δύο γεγονότα, η υπογραφή της συμφωνίας και η απάντηση της Τουρκίας, λήγουν ουσιαστικά το βραχύβιο μορατόριουμ που επετεύχθη στην περιοχή με πρωτοβουλία της Γερμανίας. Οι προσδοκίες μου από αυτή την εξέλιξη είναι μία βραδεία κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή, καθώς η Τουρκία θα συνεχίσει να δείχνει μέσω των ενεργειών της ότι δεν αναγνωρίζει τη διαίρεση των υδάτων της Ανατολικής Μεσογείου χωρίς να εμπλέκουν την ίδια. Το επίπεδο της έντασης θα εξαρτηθεί από το πώς η Ελλάδα και/ή η Αίγυπτος θα απαντήσουν στις κινήσεις της Τουρκίας”.

Η Ελλάδα ισχυρίζεται ότι δεν θα συζητήσει τίποτα άλλο πέρα από το ζήτημα της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Ποια είναι η γνώμη σας;

“Η διαχρονική θέση της Ελλάδας ότι δεν υπάρχει πρόβλημα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία στο Αιγαίο εκτός από τον προσδιορισμό της “υφαλοκρηπίδας” από τις δύο χώρες και αυτό το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί μόνο μέσω του διαιτητικού Διεθνούς Δικαστηρίου. Πιστεύω ότι αυτό, ούτε αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα, όπου προφανώς υπάρχουν πολλά προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών, αλλά ούτε και δημιουργεί χώρο ώστε να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Το γεγονός ότι και οι δύο χώρες συμμετείχαν πρόσφατα σε εκτεταμένες συζητήσεις μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών, σε μία προσπάθεια προσέγγισης της θέσης τους σε πληθώρα ζητημάτων, δείχνει ξεκάθαρα ότι υπάρχουν πρόσθετα προβλήματα μεταξύ των δύο χωρών, πέρα από τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο. Συνεπώς, πιστεύω ότι για να γίνει ένα βήμα μπροστά πρέπει πρώτα να αναγνωρίζουμε την ύπαρξη όλων των προβληματικών ζητημάτων, παρά να αποδεχόμαστε εναλλακτικές λύσεις όπως οι διαπραγματεύσεις και επιτέλους να συμμετέχουμε σε συζητήσεις με ανοιχτό  μυαλό και με στόχο την αναζήτηση λύσεων. Εκτός αυτού, για να φτάσουν οι χώρες στο Διεθνές Δικαστήριο για οποιοδήποτε θέμα, πρέπει πρώτα να συμφωνήσουν για τις παραμέτρους του προβλήματος που θα αναφέρουν σε αυτό. Άρα, από τη δική μου οπτική, οι συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο χωρών αποτελούν τον απόλυτο τρόπο για τη λύση των προβλημάτων και των εντάσεων.

Επιτρέψτε μου επίσης σε αυτό το σημείο να αναφέρω ότι έχουν ήδη πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής 63 διερευνητικές συζητήσεις μεταξύ των δύο κρατών. Η πληροφόρησή μου, η οποία προέρχεται από ανθρώπους που έχουν συμμετάσχει σε αυτές τις συζητήσεις και γνωρίζουν το περιεχόμενό τους και από τις δύο πλευρές, είναι ότι οι εμπλεκόμενοι είχαν λίγο-πολύ ολοκληρώσει τις συζητήσεις και τις συστάσεις τους προς τους πολιτικούς τους ηγέτες και πλέον είναι θέμα των πολιτικών ηγετών να φτάσουν σε μία τελική απόφαση για συμφωνία μεταξύ των δύο κρατών. Ωστόσο, δυστυχώς, συνεχίζουν να αποφεύγουν τη λήψη τέτοιας απόφαση για εγχώριους πολιτικούς λόγους, καθώς, αναπόφευκτα, κάθε απόφαση θα συνεπαγόταν και συμβιβασμούς από τις δύο πλευρές”.

Τι ζητήματα πιστεύετε ότι θα θέσει η Τουρκία σε έναν πιθανό διμερή διάλογο;

“Τα θέματα που θα μπορούσε η Τουρκία να θέσει είναι γνωστά στους Έλληνες διπλωμάτες και υπεύθυνους, αφού αυτά τίθενται συνεχώς εδώ και δεκάδες χρόνια σε κάθε συζήτηση των δύο χωρών. Υπό τις δεδομένες συνθήκες, θεωρώ ότι προτεραιότητα θα είναι ο προσδιορισμός της επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, η επέκταση των αντίστοιχων εναέριων ζωνών στο Αιγαίο καθώς και οι τρόποι διαμοιρασμού της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ σε Αιγαίο και Μεσόγειο. Φυσικά, ενδεχόμενες εκτεταμένες συζητήσεις ή διαπραγματεύσεις θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν το καθεστώς αποστρατικοποίησης των ελληνικών νησιών του βορείου Αιγαίου και οποιαδήποτε δευτερεύοντα ζητήματα που ενδεχομένως θα θίξουν οι δύο πλευρές. Πιστεύω ότι κάθε θέμα θα πρέπει να συζητηθεί ξεχωριστά, ώστε κάθε λύση να μην επηρεάζει άλλα ζητήματα. Έτσι, για παράδειγμα, οι δύο χώρες θα πρέπει να διαχωρίσουν το θέμα του Αιγαίου από αυτό της Μεσογείου, να αφήσουν τα “συμφωνούμε ότι διαφωνούμε” στο θέμα του Αιγαίου και να αποφύγουν ενδεχόμενες προκλήσεις βασισμένες στο Πρωτόκολλο της Βέρνης του 1976, αλλά και να ασχοληθούν αποκλειστικά με το θέμα της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Για να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις θα πρέπει να συμφωνήσουν από την αρχή ότι κάθε συμφωνία στη Μεσόγειο δεν θα επηρέαζες τις θέσεις των δύο χωρών στο Αιγαίο αλλά και τις θέσεις τους σε ό,τι έχει να κάνει με την Κύπρο”.

Πιστεύετε ότι η θα έπρεπε και η Ευρωπαϊκή Ένωση να συμμετάσχει σε ένα πιθανό διάλογο; Η Ελλάδα χαρακτηρίζει τα ζητήματα ως Ευρω-Τουρκικά…

“Κάτι τέτοιο δεν θα γινόταν αποδεκτό από την Τουρκία αφού θα δημιουργούσε ανισορροπία στις διαπραγματεύσεις. Η Τουρκία ήταν πάντα της άποψης ότι οι διμερείς διάλογο θα πρέπει πάντα να γίνονται μεταξύ των δύο πεμπλεκόμενων χωρών χωρίς την παρέμβαση άλλων δυνάμεων. Αυτή η οπτική επίσης συνάδει με το γεγονός ότι τα περισσότερα από τα προβλήματα των δύο χωρών προηγούνται της δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και νομικά η ΕΕ δεν μπορεί αν συμμετέχει στις διαπραγματεύσεις, όπως για παράδειγμα στη διαμάχη για υφαλοκρηπίδα ως τρίτο μέλος, αφού δεν έχει ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα αυτή καθαυτή αλλά έχουν τα μέλη της. Άρα, είναι θέμα των μεμονωμένων μελών της διαπραγματευτούν για τις ηπειρωτικές τους υφαλοκρηπίδες.

Φυσικά, αυτό δεν εμποδίζει τρίτα μέλη να προσφέρουν τα ωραία τους γραφεία ή να έχουν βοηθητικό ρόλο όπως έγινε πολλές φορές στο παρελθόν. Βέβαια, αυτός ο ρόλος για την ΕΕ ανάμεσα σε Τουρκία και Ελλάδα είναι πολύ διαφορετικός, αφού ορίζει τα προβλήματα ως προβλήματα Τουρκίας-Ευρωπαϊκής Ένωσης και διαπραγματεύεται την επίλυσή τους. Εκτός αυτού, η τουρκική κυβέρνηση δεν βλέπει την ΕΕ ως έναν “ειλικρινή διαμεσολαβητή” μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας αφού κάποια μέλη της έχουν δηλώσει σύγκρουση συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο”.

Είναι πιθανό για τις δύο χώρες να προσφύγουν στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης της Χάγης για την επίλυση των διαφορών τους;

“Είναι πιθανό και ίσως να είναι η προτιμώμενη επιλογή που τελικά θα καθορίσει την έκταση των ηπειρωτικών υφαλοκρηπίδων. Ωστόσο, πριν παραπέμψουν οποιοδήποτε πρόβλημα στο Δικαστήριο, οι δύο χώρες θα πρέπει να διαπραγματευτούν διμερώς και να συμφωνήσουν στους κανόνες που θα θέσει το Δικαστήριο στην ερώτηση/πρόβλημα που θα παραπεμφθεί από τις δύο χώρες. Αυτή είναι η διαδικασία του Δικαστηρίου. Όπως γνωρίζω, η θέση της Τουρκίας είναι ότι “αφήστε μας να διαπραγματευτούμε καλή τη πίστει για να λύσουμε το πρόβλημα των δύο χωρών και θα μπορούσαμε τότε να παραπέμψουμε μερικά συγκεκριμένα προβλήματα στο Δικαστήριο, αν μπορούσε να σημειωθεί πρόοδος σε άλλα”. Αυτή η θέση βασίζεται στην κατανόηση ότι υπάρχουν αρκετά αλληλένδετα προβλήματα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τα οποία απαιτούν διαφορετικές προσεγγίσεις και νομικές ρυθμίσεις ώστε να αντιμετωπιστούν. Άρα, θα ήταν καλύτερο αν οι δύο χώρες μπορούσαν να λύσουν διμερώς μερικά έστω από τα βασικά τους προβλήματα μέσω διαπραγματεύσεων. Αυτό θα επέτρεπε στο Δικαστήριο να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα του παραπέμφθηκε”.

Θεωρείτε ότι τίθεται θέμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάνης;

“Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν κάποιοι στην Τουρκία που ίσως επιθυμούν την αναθεώρηση των τουρκικών συνόρων στη Μέση Ανατολή (δηλαδή με τη Συρία και το Ιράν), καθώς δεν αντιστοιχούν στην τουρκικό εθνικό όρκο του 1920 που καθόριζε τα σύνορα για το νέο τουρκικό κράτος, ποτέ δεν υπήρξε κάποια συζήτηση ή πρόταση στην Τουρκία για αναθεώρηση της Συνθήκη της Λωζάνης αναφορικά με την Ελλάδα. Γνωρίζω ότι ο ελληνικός Τύπος κάποια στιγμή στο παρελθόν ανέφερε κάποια σχόλια του Ερντογάν ως επιθυμία του να αμφισβητήσει τη Συνθήκη της Λωζάνης, αλλά νομίζω ότι ήταν μία παρερμηνεία της ομιλίας του”.