Άγγελος Τσιάρας: Θέλω απάντηση στο αν υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες

«Δεν θέλω να σκεφτώ την περίπτωση των ταξιδιών σε άλλους πλανήτες. Προτιμώ να συζητάμε για τον δικό μας πλανήτη. Θα μας συμβούλευα να τον προσέχουμε πολύ περισσότερο, γιατί δεύτερο σπίτι στο σύμπαν μπορεί να υπάρχει αλλά εμείς δεν πιστεύω ότι θα μπορέσουμε ποτέ να πάμε.»

O 28χρονος Άγγελος Τσιάρας από τη Δράμα είναι ο επικεφαλής ερευνητής,της Ομάδας Αστροφυσικής του Τμήματος Φυσικής και Αστρονομίας του University College του Λονδίνου (UCL) που βρίσκεται πίσω από την πρώτη επιτυχή ανάλυση και ανίχνευση υδρατμών στην ατμόσφαιρα μιας υπερ-Γης.

Πρόκειται για τον εξωπλανήτη K2-18b, παρόμοιο με τη Γη αλλά με οκτώ φορές μεγαλύτερη μάζα, ο οποίος βρίσκεται στη δυνητικά φιλόξενη για ζωή ζώνη του άστρου του, του ψυχρού ερυθρού νάνου Κ2-18, στον αστερισμό του Λέοντα, σε απόσταση 110 ετών φωτός από τον πλανήτη μας. Το νερό είτε βρίσκεται σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του, είτε μόνο στην ατμόσφαιρα του, κάτι που προς το παρόν είναι αδύνατο να προσδιοριστεί.

Το News 24/7 επικοινώνησε με τον πολλά υποσχόμενο Έλληνα αστροφυσικό, ο οποίος μίλησε για τη σπουδαία ανακάλυψη. τη μέθοδο που επέτρεψε στους επιστήμονες να αποκαλύψουν την παρουσία νερού στην ατμόσφαιρα του εξωπλανήτη καθώς και για το πόσο τα ευρήματά του αυξάνουν τις πιθανότητες ύπαρξης ζωής κάπου στον γαλαξία…

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Άγγελου Τσιάρα στο News 24/7:

Είναι η πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο που εντοπίστηκε νερό σε αέρια μορφή στην ατμόσφαιρα ενός πλανήτη με θερμοκρασία παρόμοια με της Γης. Μιλήστε μας για το τι σημαίνει αυτή η ανακάλυψη.

«Μέχρι στιγμής γνωρίζουμε περίπου 4.000 πλανήτες εκτός του ηλιακού μας συστήματος. Από αυτούς είναι πολύ λίγοι αυτοί, οι οποίοι έχουν την κατάλληλη θερμοκρασία για να έχουν ωκεανούς στην επιφάνειά τους, θερμοκρασία δηλαδή παρόμοια με αυτή της Γης. Παρόλα αυτά για αυτούς δεν ξέραμε τίποτα περισσότερο, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Δεν είναι δεδομένο ότι ένας πλανήτης με κατάλληλη θερμοκρασία έχει όντως και νερό. Ο Άρης για παράδειγμα έχει την κατάλληλη θερμοκρασία αλλά δεν έχει ωκεανούς. Έτσι λοιπόν ο συγκεκριμένος πλανήτης γίνεται σήμερα ο πρώτος που ξέρουμε ότι και θα μπορούσε να υποστηρίξει ωκεανούς στην επιφάνειά του και έχει νερό. Είναι ο καλύτερος υποψήφιος, αν θέλαμε δηλαδή σήμερα να ξεκινήσουμε σήμερα ένα ταξίδι προς κάπου θα πόνταρα και θα ποντάραμε σε αυτόν.»

Από αυτούς τους 4.000 εξωπλανήτες, τι ποσοστό έχει μελετηθεί;

«Αυτήν τη στιγμή έχουμε μελετήσει περίπου 50, έναν πολύ μικρό αριθμό δηλαδή, αλλά από αυτούς όλοι με εξαίρεση δύο πλέον, είναι αέριοι γίγαντες. Είναι δηλαδή πλανήτες, οι οποίοι αποτελούνται από αέρια όπως ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ποσειδώνας και ο Ουρανός. Δεν ανήκουν στην κατηγορία των μικρότερων πλανητών που έχουν μια γεώδη σύσταση και θα μπορούσαν να έχουν επιφάνεια. Ο K2-18b είναι ο δεύτερος που θα μπορούσε να έχει.

Ο πρώτος είναι ο άλλος μικρότερος πλανήτης (55 Cancri e) που είχαμε αναλύσει πάλι την ατμόσφαιρά του πριν από τρία χρόνια, εκείνος ήταν πολύ καυτός πλανήτης, δηλαδή είχε θερμοκρασία δύο χιλιάδων βαθμών Κελσίου, ενώ ο K2-18b έχει μια πολύ ευχάριστη θερμοκρασία που κυμαίνεται μεταξύ 0 και 50 βαθμούς Κελσίου.»

Η ύπαρξη του πλανήτη είναι γνωστή από το 2015, ωστόσο εσείς καταφέρατε να “δείτε” στην ατμόσφαιρά του. Πώς το καταφέρατε αυτό;

«Παρότι μπορεί να ακουστεί σαν απλή διαδικασία, είναι αρκετά περίπλοκη. Μια αναλογία που χρησιμοποιούμε συνήθως είναι η παρατήρηση μιας λάμπας, μπροστά από την οποία περνά ένα κουνούπι. Εμείς προσπαθούμε να δούμε τι χρώμα έχουν τα φτερά του κουνουπιού. Μελετάμε δηλαδή το φως του αστέρα, το οποίο περνάει μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη και έτσι εκείνη τη στιγμή η ατμόσφαιρα αφήνει ένα χαρακτηριστικό αποτύπωμα, απάνω στο φως. Αυτό το αποτύπωμα ψάχνουμε.

Οι παρατηρήσεις έγιναν με το διαστημικό τηλεσκόπιο Humble το 2016 και το 2017 και με την ομάδα μου έπρεπε να φτιάξουμε εξειδικευμένα προγράμματα για να αναλύσουμε αυτά τα δεδομένα. Το Humble φτιάχτηκε το 1990, δεν ήταν άρα προγραμματισμένο να κάνει τέτοιες μετρήσεις, οπότε τα δεδομένα του δεν είναι πάρα πολύ καλά. Χρειάζεται πολύ επεξεργασία μετά ώστε μετά να μπορέσουμε να βγάλουμε την πληροφορία από τα δεδομένα και αυτό κάναμε.»

Μετά την ανακάλυψη αυτή, ενισχύεται η εκτίμηση ότι μπορεί να υπάρχει ζωή στο σύμπαν, πέραν της ανθρώπινης.

«Ναι! Η απλή απάντηση είναι ναι. Αυτό είναι το ερώτημα, πάνω στο οποίο δουλεύουμε κι έχουμε ανοιχτούς ορίζοντες. Απλά είναι πάρα πολύ νωρίς ακόμα. Χρειαζόμαστε πάρα πολλά βήματα. Αυτό είναι ένα ακόμη βήμα στην κατανόηση του κατά πόσο υπάρχουν πλανήτες εκεί έξω με συνθήκες κατάλληλες για ζωή. Είναι ένα βήμα πριν μπορούμε να απαντήσουμε στο πόσο πιθανή είναι η ζωή γιατί αν βρούμε αρκετούς πλανήτες που έχουν τις κατάλληλες συνθήκες για την εμφάνιση ζωής, τότε οι πιθανότητες να υπάρχει ζωή αυξάνονται.

Ο K2-18b είναι απλά ο πρώτος. Είναι σημαντική ανακάλυψη γιατί μέχρι τώρα δεν ξέραμε ότι όντως υπάρχουν (πλανήτες που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή). Το φανταζόμασταν, το πιστεύαμε αλλά μέχρι την επιβεβαίωση, όλα αυτά είναι είτε φαντασία είτε επιστημονικές εκτιμήσεις. Η απόδειξη όμως έρχεται να μας δείξει ότι όντως τέτοιοι πλανήτες υπάρχουν. Είναι δουλειά μας πλέον να συνεχίσουμε να ψάχνουμε για παρόμοιους πλανήτες. Πιστεύω ότι θα βρούμε και άλλους – από τη στιγμή που υπάρχει ένας, γιατί να μην υπάρχουν και άλλοι;»

Εκτιμάτε ότι το πιθανότερο που θα μπορούσε να βρεθεί σε έμβια όντα είναι σε μορφή μικροοργανισμών;

«Δυστυχώς στους εξωπλανήτες δεν μπορούμε να βρούμε ζωή, γιατί για να βρεις ζωή πρέπει να πας εκεί και να κάνεις μετρήσεις. Αυτό είναι αδύνατο για τους εξωπλανήτες. Αυτό ίσως θα μπορούσε να γίνει για κάποια από τα παγωμένα φεγγάρια του Δία ή του Κρόνου, τα οποία ξέρουμε ότι έχουν ωκεανούς κάτω από την παγωμένη επιφάνειά τους. Εκεί ναι, θα μπορούσαμε να πάμε και να μετρήσουμε και να δούμε αν υπάρχουν μικρόβια.

Για τους εξωπλανήτες το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναζητήσουμε σημάδια ζωής. Αν για παράδειγμα σε κάποιο πλανήτη υπάρχει ένα αέριο που δεν θα έπρεπε να είναι εκεί, ανάμεσα στις πιθανές πηγές είναι και η ζωή γιατί η ζωή επηρεάζει τη σύσταση ενός πλανήτη, όπως ακριβώς έγινε και εδώ στη Γη.»

Ποιες είναι οι ιδανικές συνθήκες για να μπορεί ένας πλανήτης να φιλοξενήσει ζωή;

«Τα πιο απλά είναι να υπάρχει σωστή θερμοκρασία, να υπάρχει νερό, να υπάρχει μια ατμόσφαιρα, η οποία θα προστατεύει από τις επικίνδυνες θερμοκρασίες του αστέρα. Χρειαζόμαστε επίσης αυτό που λέμε οργανικά στοιχεία, τα στοιχεία που έχουν βάση τον άνθρακα και από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι και εμείς. Αν μιλάμε για ζωή, η οποία μοιάζει με εμάς, χρειαζόμαστε και οξυγόνο, αν και υπάρχουν άλλοι τύποι ζωής ακόμα και εδώ στη Γη που δεν αναπνέουν με οξυγόνο, επομένως δεν είναι τελείως απαραίτητο.

Επίσης χρειάζεται ένα σταθερό κλίμα γιατί η ζωή αναπτύσσεται με βάσει το κλίμα που υπάρχει. Εάν ένας πλανήτης υφίσταται πολύ έντονες μεταβολές – και ξέρουμε ότι υπάρχουν πλανήτες που τη μία είναι πολύ παγωμένοι, την άλλη πολύ θερμοί – εκεί δεν μπορεί να αναπτυχθεί ζωή.»

Μιλήστε μας για την πορεία σας. Αποφοιτήσατε από το ΑΠΘ στο τμήμα Φυσικής, συνεχίσατε με το διδακτορικό σας στο UCL και σήμερα είστε ένας από τους πιο υποσχόμενους αστροφυσικούς.

«Αυτό είναι δικό σας σχόλιο, τα υπόλοιπα θα φανούν. Ναι ξεκίνησα από το ΑΠΘ, πήρα το πτυχίο μου το 2014 και ήρθα κατευθείαν στο Λονδίνο, όπου πήρα μια υποτροφία για να ξεκινήσω το διδακτορικό μου πάνω στη μελέτη της ατμόσφαιρας εξωπλανητών. Είναι το μόνο πράγμα, το οποίο κάνω από τότε. Τελείωσα το διδακτορικό μου και συνεχίζω να δραστηριοποιούμαι σε αυτόν τον τομέα. Η ανακάλυψη για τον K2-18b ξεκίνησε πάνω από ενάμιση χρόνο πριν και ολοκληρώθηκε λίγους μήνες νωρίτερα.

Αυτή τη στιγμή ασχολούμαι με μια μελλοντική μη επανδρωμένη διαστημική αποστολή: Λέγεται Ariel, είναι μια αποστολή του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού, η οποία θα εκτοξευτεί το 2028 και έχει σκοπό να μελετήσει τις ατμόσφαιρες χιλίων εξωπλανητών. Η ομάδα μου στο UCL είναι επικεφαλής της ευρωπαϊκής αυτής προσπάθειας και εγώ εμπλέκομαι ενεργά στο κομμάτι της ανάλυσης δεδομένων.»

Εργάζεστε από την αρχή της καριέρας σας στο εξωτερικό. Υπό τις σημερινές συνθήκες, θα επιστρέφατε στην Ελλάδα, πιστεύετε είναι πρόσφορο το έδαφος;

«Τα τελευταία χρόνια έχω δει ότι υπάρχει μια σημαντική ανάπτυξη στον τομέα της έρευνας και πιστεύω ότι το έδαφος γίνεται όλο και πιο πρόσφορο. Προσωπικά θα ήθελα πάρα πολύ να γυρίσω στην Ελλάδα και είναι στο πλάνο, αλλά δεν γνωρίζω το πότε θα συμβεί αυτό. Το βασικό πρόβλημα για εμένα είναι ότι δεν υπάρχουν ομάδες που να ασχολούνται με το συγκεκριμένο αντικείμενο στην Ελλάδα και τη σήμερον ημέρα κανείς δεν μπορεί να ασχολείται με την επιστήμη μόνος του.

Οπότε θα πρέπει να είναι οι κατάλληλες συνθήκες ώστε να ξεκινήσει μια ερευνητική ομάδα πάνω στον τομέα έτσι ώστε να επιστρέψω και εγώ. Αλλά γενικά βλέπω ότι η έρευνα στην Ελλάδα ενεργοποιείται αρκετά και ελπίζω να συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς και στο μέλλον.»

Μια συμβουλή για τους νέους Έλληνες επιστήμονες.

«Θα ξεκινήσω λέγοντας ότι η επιτυχία δεν είναι ποτέ δεδομένη – δεν μπορείς να ξέρεις το τέλος μιας διαδρομής. Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις είναι να έχεις πίστη και να ακολουθείς αυτό που θέλεις. Η επιτυχία για εμένα είναι ότι έκανα κάτι που μου άρεσε. Η επιτυχία που αναγνωρίζουν οι άλλοι, όπως δηλαδή μια επιστημονική δημοσίευση, συνήθως έρχεται πολύ αργότερα και δεν είναι αυτός ο μόνος στόχος.

Ο στόχος για μένα είναι να ασχολείσαι με κάτι που σε ενδιαφέρει, να θέλεις να απαντήσεις σε ερωτήματα, τα οποία έχεις αναπάντητα και εσύ ο ίδιος μέσα σου. Στην προκειμένη περίπτωση, θέλω πάρα πολύ να απαντηθεί το ερώτημα κατά πόσο η Γη είναι ένας σπάνιος πλανήτης στο σύμπαν και κατά πόσο η ζωή είναι όντως στοιχείο του σύμπαντος ή απλά συμβαίνει μόνο εδώ. Αυτό είναι που με οδηγεί και θα συνεχίσει να με οδηγεί.»

Παρακολουθείτε ταινίες που εξελίσσονται στο διάστημα; Έχετε διαπιστώσει ανακρίβειες; Ποια θεωρείτε ότι είναι μια ταινία που είναι ορθή επιστημονικά;

«Αν οι ταινίες ήταν ορθές επιστημονικά δεν θα ήταν ταινίες γιατί με βάση τα τωρινά δεδομένα πολύ λίγα πράγματα μπορούμε να καταφέρουμε. Όμως σε κάθε ταινία θα βρείτε στοιχεία τα οποία έχουν πολύ μεγάλη ακρίβεια, όπως στο “Insterstellar”. Αν εξαιρέσουμε το ταξίδι μέσω σκουληκότρυπας, το οποίο δεν γίνεται, οι πλανήτες, οι οποίοι παρουσιάστηκαν στην ταινία, θα μπορούσαν όντως να υπάρχουν. Είναι πολύ καλά μελετημένοι οι πλανήτες, όπως ο παγωμένος πλανήτης που δείχνει ή ο πλανήτης καλυμμένος με νερό. Δεν αποκλείεται ακόμα και ο K2-18b να μοιάζει με τον καλυμμένο από νερό πλανήτη της ταινίας. Ακόμα και η προσομοίωση, η εικόνα της μαύρης τρύπας στο “Interstellar” ήταν πάρα πολύ ακριβής. Είδαμε και τη φωτογραφία της φέτος που όντως το επιβεβαιώνει.»