Βόλφγκανγκ Μπελτράκι: Ο άνθρωπος που έκανε την πλαστογραφία τέχνη

Αύγουστος του 2010 και η είδηση πως πλαστά έργα τέχνης έχουν διοχετευθεί στην παγκόσμια αγορά σκορπάει έντονη ανησυχία σε επιχειρηματίες, επενδυτικά ταμεία αλλά και πολλούς διάσημους που σπεύδουν να τα ξεφορτωθούν. Πίσω από το σκάνδαλο βρίσκεται ο Βόλφγκανγκ Φίσερ, ευρέως γνωστός ως Βόλφγκανγκ Μπελτράκι, ο οποίος για 36 ολόκληρα χρόνια πλαστογραφούσε έργα μεγάλων καλλιτεχνών, όπως, μεταξύ άλλων, του Πάμπλο Πικάσο, Μαξ Ερνστ και Φερνάν Λεζέ.

Από πολλούς έχει χαρακτηριστεί ως “ο πλαστογράφος του αιώνα” καθότι η τεράστια απάτη με τα περίπου 250 πλαστά έργα του- μερικά από τα οποία δεν έχουν ακόμα εντοπιστεί- του απέφερε τουλάχιστον 35 εκατομμύρια ευρώ. Συνένοχος στο έγκλημα η γυναίκα του, Έλεν Μπελτράκι. Σαν άλλοι Μπόνι και Κλάιντ, κατάφεραν να ξεγελάσουν ειδικούς, οίκους δημοπρασιών, εμπόρους έργων τέχνης και μεγάλους συλλέκτες.

Αυτό που προκαλεί, όμως, ιδιαίτερα στην περίπτωση του Μπελτράκι είναι η ιδιοφυής τακτική που ακολούθησε προκειμένου να εξαπατήσει τους πάντες. Διάβαζε κριτικούς καταλόγους, δηλαδή τους καταλόγους του συνολικού έργου ενός καλλιτέχνη, με σκοπό να εντοπίσει ποιοι πίνακες ήταν εξαφανισμένοι και δεν είχαν φωτογραφηθεί ποτέ ώστε να τους αναπαράγει με τις ίδιες διαστάσεις και τον ίδιο τίτλο. Για να εφαρμόσει τη μέθοδο του, έφθασε την τεχνική του στα άκρα. Προσπαθούσε να μπει στο πετσί του ζωγράφου που μιμούνταν. Δεν παρατηρούσε μόνο τα έργα των ζωγράφων αλλά άκουγε την ίδια μουσική που άκουγαν, επισκεπτόταν τα μέρη όπου βρίσκονταν για να αφουγκραστεί την ατμόσφαιρα. Κανένας άλλος πλαστογράφος δεν ήταν τόσο εφευρετικός. Φρόντιζε να διαλέγει προσεκτικά τα χρώματα και συνέλεγε παλιούς καμβάδες. Έξυνε τη μπογιά από τον καμβά και ζωγράφιζε πάνω του άλλο πίνακα. Από το πλάτος της πινελιάς μέχρι την ποσότητα της μπογιάς ο πλαστογράφος επέδειξε φοβερή ακρίβεια. Ακόμα και η μορφή της υπογραφής του άλλαζε κάθε φορά.

Η επανεμφάνιση κάποιων πινάκων έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την αγορά που έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’αυτές τις “ανακαλύψεις”. Τα πλαστά του Μπελτράκι πουλούσαν τρελά, ειδικά το 2000. Κάθε φορά που χρειαζόταν χρήματα, ζωγράφιζε ένα πλαστό πίνακα και τα εισέπραττε.

Η αρχή του τέλους για τον ιδιοφυή πλαστογράφο ήρθε όταν ένα έργο του Κάμπεντονκ με τίτλο “Ο κόκκινος πίνακας με άλογα”, πουλήθηκε για 2,8 εκ ευρώ, τιμή ρεκόρ για Κάμπεντονκ. Η διευθύντρια της γκαλερί στη Γενεύη, Σοφία Κομάροβα, επέβλεψε τη συναλλαγή και επειδή της δημιουργήθηκαν υποψίες, έστειλε τον πίνακα στον πολύ έμπειρο ερευνητή έργων τέχνης, Νίκολα Ίστο. Το πόρισμα; Η κόλλα ήταν πρόσφατη και δεν αντιστοιχούσε στην ημερομηνία του πίνακα, όπως και τα δείγματα μπογιάς αποδείκνυαν ότι ο πίνακας ήταν πλαστός.

Όλοι οι πίνακες της συγκεκριμένης συλλογής πέρασαν από έλεγχο και η γνησιότητα τους αμφισβητήθηκε. Η αστυνομία ξεκίνησε έρευνα και στις 25 Αυγούστου του 2010, οι σύζυγοι Μπελτράκι συνελήφθησαν. Την 1η Σεπτεμβρίου του 2011 ξεκίνησε η δίκη στην Κολωνία, οπότε και ο Βόλφγκανγκ Μπελτράκι παραδέχθηκε ότι είχε ζωγραφίσει 14 πίνακες. Το δικαστήριο τον καταδίκασε σε έξι χρόνια κάθειρξη και τη σύζυγό του σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση. Τα ΜΜΕ κάλυψαν την δίκη με μεγάλο ενδιαφέρον και, μάλιστα, η εικόνα των “χίπιδων” Μπελτράκι έγινε ιδιαίτερα αγαπητή και δημοφιλής στην κοινή γνώμη. Εξέτισε την ποινή του στις φυλακές της Κολωνίας αλλά αποφυλακίστηκε νωρίτερα, τον Ιανουάριο του 2015. Έκτοτε, εκθέτει έργα με τη δική του υπογραφή, εκμεταλλευόμενος τη μεγάλη δημοσιότητα που έλαβε από την πολύκροτη υπόθεση πλαστογραφίας, χωρίς να διστάζει ακόμη και να προκαλεί με δηλώσεις του, όπως  για παράδειγμα “είμαι ο καλύτερος πλαστογράφος που υπήρξε ποτέ”, οι οποίες εντείνουν την οργή των ανθρώπων που εξαπάτησε.

Το News 24/7, θέλοντας να γνωρίσει τον άνθρωπο του οποίου η πολυτάραχη ζωή και δράση  ενέπνευσε ακόμα και σεναριογράφους της μεγάλης οθόνης, συνομίλησε με τον  Βόλφγκανγκ Μπελτράκι. Ο ίδιος, με αρκετές δόσεις έπαρσης και φιλαρέσκειας, απάντησε με ευθύτητα στις ερωτήσεις που του θέσαμε, υπογραμμίζοντας ότι δεν αντέγραψε ποτέ έργα άλλων ζωγράφων, αντιθέτως, δημιούργησε καινούργια με τον γραφικό τους χαρακτήρα.

Το ταλέντο σας είναι αδιαμφισβήτητο. Γιατί, λοιπόν, προτιμήσατε να δημιουργείτε πλαστούς και όχι αυθεντικούς πρωτότυπους πίνακες;

Με εντυπωσιάζουν διαφορετικοί ζωγράφοι. Δεν έχω αντιγράψει ποτέ έργα άλλων ζωγράφων, αντιθέτως δημιούργησα με τον καλλιτεχνικό γραφικό τους χαρακτήρα καινούρια έργα. Η ενασχόληση με άλλες εποχές και άλλο ύφος ζωγραφικής ήταν πάντα μια μεγάλη ευχαρίστηση για μένα. Δεν υπήρχε τίποτα πιο εντυπωσιακό από την εξερεύνηση ενός καλλιτέχνη. Έχουν δημιουργηθεί εξαίσιοι πίνακες, οι οποίοι σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελούν γνήσια αριστουργήματα. Οι λανθασμένες υπογραφές κάτω από τα έργα ήταν πλαστογραφημένες, όμως, μια τέτοια εγκληματική πράξη δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα έργα είναι μοναδικά.

Είμαι άνθρωπος χωρίς φόβο

Αισθανθήκατε ποτέ φόβο ότι θα αποκαλυφθεί η απάτη και θα σας ανακαλύψουν;

Είχα κάνει πολλές συζητήσεις  με έναν ψυχολόγο στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Από τις αναλύσεις προέκυψε ότι είμαι ένας άνθρωπος χωρίς φόβο. Αυτή είναι ίσως μια αιτία των πράξεων μου.

Πώς σας αντιμετώπισε η αγορά έργων τέχνης μετά την αποκάλυψη της πλαστογραφίας και, ιδίως, μετά την αποφυλάκιση σας;

Ο σύνδεσμος των Γερμανών ιδιοκτητών γκαλερί είχε απαγορεύσει στα μέλη του να εκθέτουν έργα μου, τα γερμανικά μουσεία με έβαλαν στη μαύρη λίστα και μερικά γερμανικά περιοδικά δεν επέτρεπαν στους δημοσιογράφους τους να μιλούν για την τέχνη μου. Ωστόσο, είμαι πετυχημένος καλλιτέχνης. Εκθέτω διεθνώς τα έργα μου, τα οποία πωλούνται σε υψηλές τιμές και οι εκθέσεις μου έχουν πάντα επιτυχία.

Ποια είναι η άποψη σας για την αγορά έργων τέχνης;

Η αγορά της τέχνης, όπως λέει και το όνομα είναι μια αγορά όπως όλες, όπου σκοπός είναι η πώληση και το χρήμα. Πάνω σε αυτό δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερο ή το αρνητικό. Υποκριτικό θα είναι όταν κανείς λειτουργεί έτσι.

Πώς διαμορφώθηκε το προσωπικό καλλιτεχνικό σας στυλ, δεδομένου ότι είχατε συνηθίσει στο να αντιγράφετε το πινέλο άλλων ζωγράφων;

Κάποιος δημιούργησε για το δικό μου είδος ζωγραφικής τον όρο Ελεύθερη Μέθοδος ζωγραφικής.

Αναπτύσσω το είδος αυτό της ζωγραφικής με τη δική μου καλλιτεχνική ικανότητα, την μελέτη του έργου, την προσωπικότητα και την αποδοχή του ζωγράφου μέσω του δικού του χαρακτήρα (γραφικού ή σχεδιαστικού). Πάνω σε αυτά θέλω να συναντήσω την δική μου αντίληψη. Η δική μου καλλιτεχνική εμπειρία μέσω της εντατικής μελέτης οδηγεί στο να διεισδύω στο έργο και να καταφέρνω να ζωγραφίζω με τον δικό του καλλιτεχνικό γραφικό χαρακτήρα ένα καινούριο πίνακα. Κατά την διάρκεια αυτής της συνεχούς πρόσληψης στοιχείων υπάρχει μια σύνδεση, την οποία μπορεί κανείς να ονομάσει μυστική ένωση, από το οποίο δημιουργείται ένας πίνακας.

Ψευδαίσθηση το καινούργιο στην τέχνη

Ζωγράφιζα πάντα ότι ήθελα. Σήμερα κάνω το ίδιο, όταν το νόημα του πίνακα απαιτεί, ζωγραφίζω επίσης με τον γραφικό χαρακτήρα άλλου συγγραφέα. Η ικανότητα μου είναι ανεξάντλητη και έχω την επιλογή να εκφράζομαι σε άλλες καλλιτεχνικές γλώσσες. Κάποιες φορές η επιρροή ενός παλιού ζωγράφου είναι μεγαλύτερη ενώ κάποιες άλλες σχεδόν ανύπαρκτη. Το να πιστεύει κανείς ότι στην τέχνη υπάρχει πάντα κάτι καινούριο είναι ψευδαίσθηση, κάθε έργο βασίζεται σε έργα παλαιότερων καλλιτεχνών. Σήμερα έχω την ελευθερία να ξεπερνώ τα όρια της προηγούμενης μου ζωγραφικής, για παράδειγμα μπορώ να ζωγραφίζω συγχρόνως  με διαφορετικούς (καλλιτεχνικούς) γραφικούς χαρακτήρες ή να αφήνω το έργο ενός ζωγράφου να μεταβαίνει στο έργο ενός άλλου, τότε δημιουργείται κάτι καινούριο. Εάν μου φαίνεται αναγκαίο, κάνω γνωστό μόνο τον δικό μου γραφικό χαρακτήρα.

Ο καλλιτεχνικός γραφικός χαρακτήρας είναι, όπως και ο γραφικός χαρακτήρας ενός ανθρώπου, από πολλές επιρροές σχεδιασμένος, αλλά έχει και πολλές διαστάσεις. Είναι πολύπλοκο να ζωγραφίζει κανείς με τον γραφικό χαρακτήρα ενός παλαιότερου ζωγράφου, γιατί το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής γραφής καθορίζεται από την κίνηση και την εποχή μέσα από τα οποία θα δημιουργηθεί ένας πίνακας.

Από αυτό προκύπτει ότι η σύγκριση οδηγεί στην μέθοδο της υποκριτικής. Μόνο που αυτό δεν ισχύει καθώς δεν παριστάνω τον ζωγράφο, είμαι ζωγράφος. Με τις ασυνείδητες όσο και συνειδητές μου εμπειρίες ψάχνω με την έρευνα ενός έργου και της ζωής ενός ζωγράφου, την πρόσβαση στα συναισθηματικά επίπεδα, τα οποία χρειάζομαι για να ζωγραφίσω με τον δικό του καλλιτεχνικό  τρόπο.

Η τέχνη μου αναγνωρίστηκε μόνο μέσω των μυστικών μου πράξεων

Σήμερα, μετά από τα όσα συνέβησαν, θα αλλάζατε κάτι; Έχετε μετανιώσει για κάποιες από τις πράξεις σας;

Δημιουργώ από τον πλούτο της τέχνης. Στη διάθεση μου υπάρχουν αμέτρητοι κόσμοι μεγάλων Ευρωπαίων καλλιτεχνών. Κανένας ειδικός δεν θα είχε αναγνωρίσει την τέχνη μου εάν είχα προσπαθήσει μέσω του ονόματός μου να βρω αναγνώριση. Η τέχνη μου αναγνωρίστηκε, και μάλιστα πήρε τίτλο ευγενείας, μόνο μέσω των μυστικών μου πράξεων.

Αρνούμαι να ζωγραφίζω με ένα αναγνωρίσιμο ύφος, να παραποιώ τους πίνακές μου, να αναπτύσσω συνεπή σχέδια περιορίζοντας τις καλλιτεχνικές μου δυνατότητες, να προσαρμόζομαι ανάλογα με το ρεύμα, να αφήνομαι στην καλλιτεχνική μου ελευθερία, να χύνω το αίμα μου στον πίνακα, να παράγω μια αύρα, να είμαι μυστηριωδώς υποβλητικός, να εμφανίζομαι αρχαϊκά μεγαλειώδης, να παίζω επαναστατικά, να υπαγορεύω την τέχνη, να μην παρουσιάζω θεωρίες, να μην μου επιτρέπεται να αντλώ από τον κόσμο των εικαστικών τεχνών, να πρεσβεύω έναν ανύπαρκτο μύθο, να δημιουργώ τέχνη μιας υψηλής ηθικής, οι καλλιτέχνες να κερδίζουν κάτι το θεϊκό, να μου υπαγορεύουν την τέχνη, να τελώ την τέχνη σαν θρήσκευμα, να ακολουθώ τους υπαινιγμούς των πραγματογνωμόνων, να ακολουθώ το δόγμα της ακαθόριστης τέχνης, να εγκαταλείψω την ποικιλότητά μου…

Η ζωή είναι το μεγαλύτερο έργο που μπορούμε να δημιουργήσουμε. Όποιος όμως το αντιλαμβάνεται σαν παιχνίδι, δεν έχει ορίσει την μοναδικότητα.

Έχω τη δύναμη να διαχωρίζω τα πολλά Εγώ. Το Εγώ είναι η εσωτερική δύναμη που μας οδηγεί. Το Εγώ βοηθά κάποιον να δημιουργεί μέχρι την τελευταία ανάσα. Το Εγώ με κάνει να αντέχω και έτσι είμαι o εαυτός μου