William Rhodes στο NEWS 247: Απομείωση του ελληνικού χρέους τώρα και όχι το 2018

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ: Δέσποινα Συριοπούλου

Απομείωση του ελληνικού χρέους «εδώ και τώρα» -και όχι το 2018- διαμηνύει ο William Rhodes, πρώην ηγετικό στέλεχος της Citigroup και της Citibank και νυν πρόεδρος-διευθύνων σύμβουλος της William R. Rhodes Global Advisors. Ο Αμερικανός πρώην τραπεζίτης με εμπειρία πάνω από μισό αιώνα, μιλώντας στο news247.gr επισημαίνει πως η Γερμανία πρέπει να συμφωνήσει στην άμεση απομείωση του χρέους της Ελλάδας, την στιγμή που οι Γάλλοι και άλλες χώρες, όπως αντίστοιχα και το ΔΝΤ έχουν συμφωνήσει, με αντάλλαγμα την υπόσχεση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης για μεταρρυθμίσεις που αυτή τη φορά θα εφαρμοστούν.

Στα κτήρια γύρω από το κέντρο Ροκφέλερ στο κεντρικό Μανχάταν ο William Rhodes περνάει πολλές ώρες την ημέρα στο γραφείο του. Τίτλοι σπουδών, διεθνείς αναγνωρίσεις, αποκόμματα από δημοσιεύματα, κυρίως για την εποχή ο “Mr. Fix-it” αποφάσισε να αποχωρήσει από τον όμιλο της Citigroup αποτελούν ελάχιστες από τις αποδείξεις μιας πολύ ενδιαφέρουσας πορείας.

Με εμπειρία που ξεπερνά τα 50 και πλέον χρόνια στον τραπεζικό κλάδο, ο W. Rhodes ήταν βασικός πρωταγωνιστής στις διαπραγματεύσεις και τις όποιες συμφωνίες έγιναν στη διάρκεια της τη δεκαετία του ’80 για την αναδιάρθρωση του χρέους χωρών κυρίως της Λατινικής Αμερικής (Περού, Αργεντινή, Μεξικό, Τζαμάικα, Βραζιλία, και Ουρουγουάη), αλλά και αλλού, γεγονός που τον τοποθέτησε πολύ ψηλά στην πυραμίδα της παγκόσμιας οικονομικής διπλωματίας. Στο ενεργητικό του έχει συμβάλει και καταγράψει αναδιαρθρώσεις χρέους που κυμαίνονται συνολικά μεταξύ 500 και 700 δις. δολαρίων. Ο William Rhodes διαπραγματεύθηκε με πολλούς ηγέτες. Μεταξύ αυτών ήταν ο Γιασέφ Αραφάτ, ο νεοεκλεγείς τότε ηγέτης της της Νικαράγουα, Ντανιέλ Ορτέγκα, ο Λεχ Βαλέσα, ο Φιντέλ Κάστρο. Ο τελευταίος μάλιστα αναγκάστηκε να του στείλει ένα κουτί πούρα Cohibas, επειδή έχασε το στοίχημα με τον Rhodes ότι θα αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις με τον Ντανιέλ Ορτέγκα. Χρειάστηκαν έξι χρόνια αλλά η συμφωνία έκλεισε με επιτυχία και ο Κάστρο έστειλε το κουτί με τα Cohibas στον Rhodes. Η συμφωνία ωστόσο δεν τηρήθηκε.

Η εμπειρία αυτών των 50 χρόνων του κορυφαίου Αμερικανού τραπεζίτη περικλείεται στο βιβλίο του “Banker to the world”, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύγγραμμα, μεταφρασμένο σε 8 γλώσσες (όχι ωστόσο στα ελληνικά) όπου ο Bill Rhodes σε μια φράση στις πρώτες σελίδες του  βιβλίο καταθέτει το απόσταγμα της εμπειρίας του: «Σε μια κρίση ο χρόνος είναι εναντίον σου. Οι κίνδυνοι από μια κρίση που διαχέεται είναι πάντοτε παρόντες. Το κλειδί για να συγκρατήσεις και στη συνέχεια να διαχειριστείς τις κρίσεις έγκειται στην υπομονή στις διαπραγματεύσεις, στην επιμονή, στην κατανόηση της κουλτούρας και των πιέσεων των διαπραγματευτών, να ηγείσαι την κατάλληλη στιγμή, να δράττεσαι των ευκαιριών και να γνωρίζεις ακριβώς πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να κλείσεις τη συμφωνία».   

Για τον Αμερικανό τραπεζίτη, ο πρώην επικεφαλής του Federal Reserve, Paul Volcker, γράφει “Όσο εξελίσσεται η κρίση, με λίγη τύχη, ο κατάλληλος άνθρωπος εμφανίζεται την κατάλληλη στιγμή”, ενώ ο οικονομολόγος Martin Feldstein από το πανεπιστήμιο Harvard υποστηρίζει ότι «ο Rhodes επηρέασε τις αμερικανικές και εξωτερικές πολιτικές στο εμπόριο, στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και στην επίλυση προβλημάτων εξωτερικού χρέους».

O William Rhodes γνωρίζει πολύ καλά την Ελλάδα, ταξιδεύει συχνά, έχει σχέσεις με Έλληνες τραπεζίτες, αλλά την εικόνα που έχει η χώρα θέλει να την σχηματίσει μόνος τους μιλώντας με τους απλούς ανθρώπους και ακούγοντας τα προβλήματά τους. Θεωρεί ότι οι Έλληνες είναι δουλευταράδες, παρά τα όσα τους καταλογίζουν. Και μπορούν να ξεχωρίσουν στο κατάλληλο περιβάλλον. Μέσα από την συζήτηση, ο Αμερικανός τραπεζίτης έδειχνε τον θαυμασμό του για τη χώρα, την ιστορία της και τον πολιτισμό της. Άλλωστε έχει και έναν λόγο παραπάνω. Οι σπουδές του είναι στην κλασική αρχαιολογία, άσχετα αν τελικά η επιτυχημένη πορεία του ήταν σε έναν κλάδο τελείως διαφορετικό. 

Για την Ελλάδα, ο κ. Rhodes επισημαίνει ότι η Ελλάδα πρέπει να βελτιώσει μια σειρά από τομείς, διορθώνοντας τα κακώς κείμενα παράλληλα. Να διορθώσει το συνταξιοδοτικό και το σύστημα υγείας, να εξαλειφθεί η γραφειοκρατία, και η διαφθορά, φαινόμενο με το οποίο, όπως λέει χαρακτηριστικά, συνδέονται οι ελληνικές κυβερνήσεις. Επίσης, οι τράπεζες οφείλουν να διαγράψουν χρέη, ώστε να ξεκινήσουν να δανείζουν ξανά, διότι, «ο οικονομικός ιστός της χώρας έχει οικοδομηθεί γύρω από το τραπεζικό σύστημα». Η Ελλάδα, για τον κ. Rhodes πρέπει να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την προσέλκυση επενδύσεων, όχι μόνο για τους ξένους, αλλά και για τους ίδιους τους Έλληνες, δημιουργώντας ένα περιβάλλον, τέτοιο που θα τους ενθαρρύνει να φέρουν τα χρήματά τους από το εξωτερικό και να επενδύσουν στη χώρα. Τέλος κάνει λόγο για την ανάγκη αντιμετώπισης της υψηλής ανεργίας, ιδίως των νέων, το Brain drain, τονίζοντας πως η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα την ανάπτυξη. Διαπιστώνει ότι οι πολίτες πίστεψαν στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία έδωσε πολλές υποσχέσεις, στις οποίες όμως δεν κατάφερε να ανταποκριθεί.      

Κατά τα άλλα, ο William Rhodes μίλησε για τις αυριανές αμερικανικές εκλογές, αποφεύγοντας να πει ποιος από τους υποψηφίους μπορεί να ανταπεξέλθει των προκλήσεων που υπάρχουν και καλούνται να αντιμετωπιστούν, αφ’ης στιγμής ο νέος πρόεδρος εγκατασταθεί στον Λευκό Οίκο. Εκείνο που ωστόσο ανέλυσε διεξοδικά ήταν τα θέματα που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Μίλησε επίσης για το σύνδρομο εξέγερσης της μεσαίας τάξης, καθώς και για την Ευρώπη και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Στο σημείο που αναφέρθηκε για την Ευρωζώνη, ο William Rhodes υποστηρίζει ότι «επείγει μια ηγεσία οικονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη που θα δίνει έμφαση στην ανάπτυξη, και όχι στη λιτότητα», την ώρα που θεωρεί ότι είναι απαραίτητη η τραπεζική ένωση.  

Τι βλέπετε να γίνεται με τις αυριανές εκλογές;

Είναι αλήθεια ότι ήταν μια πολύ επώδυνη και διχαστική προεκλογική εκστρατεία. Θα έλεγα η πιο δύσκολη που θυμάμαι. Μέχρι την ανακοίνωση την προηγούμενη Παρασκευή από τον Διευθυντή του FBI Comey, σχετικά με το σκάνδαλο με τα e-mails, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις έδειχναν την Χίλαρι Κλίντον νικήτρια. Έκτοτε οι δύο υποψήφιοι είναι πολύ κοντά. Δεν είναι πράγματι σαφές ποιος θα είναι ο νικητής. Αλλά νομίζω ότι αυτό που είναι σαφές είναι τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια.

Τι πρέπει να γίνει; Και ιδιαίτερα ως προς την αμερικανική οικονομία;

Μια σειρά γνωστών οικονομολόγων, κυρίως ο Larry Summers, εδώ και καιρό περιγράφουν την οικονομική μας κατάσταση ως κατάσταση στασιμότητας. Η ανάπτυξη είναι ισχνή, τα αποθεματικά είναι σχετικά υψηλά, οι επενδύσεις είναι αδύναμες και οι καταναλωτικές δαπάνες είναι κάτω από ό, τι χρειάζεται.

Περιμένω ότι είναι πιθανό το ΑΕΠ να ανέλθει περίπου στο 2% φέτος, κάτι που αποτελεί περίπου τον μέσο ετήσιο όρο από τότε που εξήλθαμε από τη Μεγάλη Ύφεση. Μπορεί να υπάρχει διακύμανση στους τριμηνιαίους δείκτες του ΑΕΠ, αλλά η γραμμή τάσης σε ετήσια βάση είναι χαμηλή συγκρινόμενη ιστορικά. Θεωρώ ότι είναι δύσκολο αυτή τη στιγμή να δούμε την ανάπτυξη να κινείται σε υψηλότερα ποσοστά για του χρόνου. Η νομισματική πολιτική του Federal Reserve, μετά από χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης και πολύ χαμηλών επιτοκίων που διόγκωσε τον ισολογισμό από 800 δις δολάρια σε 4,5 τρις, δεν δείχνει ενδιαφέρον για τη συνέχειά της. Η Fed πρέπει να φέρει τον ισολογισμό της σε καλύτερη κατάσταση. Κατά πάσα πιθανότητα θα αυξήσει τα επιτόκια ελαφρά το Δεκέμβριο και, αν δοθεί η ευκαιρία, στη συνέχεια μια περαιτέρω μέτρια αύξηση είναι πιθανή το 2017.

Αναφορικά με την οικονομία μας, προκειμένου να εξέλθουμε από την βραδεία ανάπτυξη, θα πρέπει να δούμε να αναλαμβάνει δράση ο Λευκός Οίκος, το Κογκρέσο, ο ιδιωτικός τομέας, συμπεριλαμβανομένου του χρηματοοικονομικού. Πρέπει να ξεκλειδώσουμε τα μεγάλα αποθεματικά που πολλοί Αμερικανοί έχασαν -η εμπιστοσύνη τους στην οικονομία πρέπει να μεγαλώσει, θα μεγαλώσει όμως, δεδομένης της επώδυνης προεδρικής προεκλογικής εκστρατείας;

Όσο ο Αμερικανός καταναλωτής παραμένει διστακτικός να βγει και να ξοδέψει, και οι επιχειρήσεις διστάζουν να επενδύσουν -ειδικά όσο η προοπτική εξαγωγών δεν είναι ενθαρρυντική, θα έχουμε βραδεία ανάπτυξη.

Χρειαζόμαστε το Κογκρέσο να θεσπίσει φορολογικές μεταρρυθμίσεις που να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις επιχειρήσεων. Χρειαζόμαστε το Κογκρέσο να προωθήσει σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές. Χρειαζόμαστε το Κογκρέσο να πιέσει για εμπορικές συμφωνίες που ενισχύουν τον ιστό της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας μας – με διασφαλίσεις για τους Αμερικανούς εργαζόμενους. Και για την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ, θα πρέπει η κυβέρνηση να είναι πιο δυναμική, όταν πρόκειται για την εφαρμογή των διεθνών εμπορικών συμφωνιών και πιέζει σκληρά όταν οι ξένοι  εμπορικοί εταίροι μας, παραβιάζουν τις συμφωνίες αυτές.

Ωστόσο, το ερώτημα για τη νέα κυβέρνηση είναι ότι τόσο η Χίλαρι Κλίντον όσο και ο Donald Trump έχουν δηλώσει δημοσίως εναντίον όλων των νέων εμπορικών συμφωνιών.

Επιπλέον, χρειαζόμαστε κάποιες σοβαρές μεταρρυθμίσεις στο κανονιστικό πλαίσιο για μια σειρά από τομείς της οικονομίας, προκειμένου να εξορθολογήσουμε τους υπερβολικά πολύπλοκους κανονισμούς ώστε να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να λειτουργούν με μεγαλύτερη ευελιξία και με χαμηλότερο κόστος συμμόρφωσης. Μετά από αυτή την ταραγμένη εκλογική περίοδο, ανησυχώ ότι το 2017 θα δούμε και πάλι ένα είδος  αδιεξόδου στο Κογκρέσο που θα μπλοκάρει πολλές από αυτές τις ουσιαστικές ενέργειες της οικονομικής πολιτικής.

Ποιος υποψήφιος μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά όλες αυτές τις προκλήσεις;

Νομίζω ότι πρέπει να δούμε ποια θα είναι πραγματικά η πολιτική που θα ακολουθήσουν. Εδώ, έχουμε ένα σωρό πράγματα σε αδιέξοδο. Χρειαζόμαστε, χωρίς αμφιβολία, σημαντικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις, θα πρέπει οι επιχειρήσεις να φέρουν πίσω τα κεφάλαιά τους από το εξωτερικό, χρειαζόμαστε μεγάλες μεταρρυθμίσεις στο κανονιστικό πλαίσιο, γιατί οι κανονισμοί που υπάρχουν είναι υπερβολικά περίπλοκοι, χρειαζόμαστε μεγάλες δαπάνες για τις υποδομές εδώ στις ΗΠΑ. Το ερώτημα είναι πώς θα πληρωθούν όλα αυτά. Και επίσης έχουμε ένα μεγάλο πρόβλημα με το συνταξιοδοτικό μας και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, το σύστημα υγείας μας. Για όλα αυτά πρέπει να γίνουν ενέργειες. Τίποτα δεν έχει γίνει τα τελευταία χρόνια από τα δύο κόμματα. Και το ερώτημα είναι αν ο νέος πρόεδρος θα τα αντιμετωπίσει και αν θα κάνει ό, τι είναι απαραίτητο. Αυτό είναι βασικό, διότι η αμερικανική οικονομία είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο και η ανάπτυξη της επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία.

Έχετε μιλήσει για το «Σύνδρομο της εξέγερσης της μεσαίας τάξης». Τι είναι και πώς συνδέεται με την προεκλογική εκστρατεία;     

Το σύνδρομο εξέγερσης της μεσαίας τάξης παρατηρείται σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών σε όλο τον ανεπτυγμένο βιομηχανικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών. Εν μέρει καθοδηγείται από τις αντιλήψεις περί αύξησης των εισοδηματικών ανισοτήτων. Η βαθιά απογοήτευση τόσων ανθρώπων σε τόσες πολλές ανεπτυγμένες χώρες για την οικονομική τους κατάσταση και τις προοπτικές τους έχει ανοίξει την πόρτα σε έναν συνδυασμό λαϊκισμού, εθνικισμού και  προστατευτισμού. Αυτές οι ισχυρές θεωρίες εκδηλώνονται σήμερα κυρίως σε σχέση με τη μετανάστευση και το ελεύθερο εμπόριο.

Ο Donald Trump έδειξε να επωφελείται από αυτό το σύνδρομο εξέγερσης της μεσαίας τάξης, όπως αντίστοιχα και εξέχοντες πολιτικοί στην άκρα δεξιά και άκρα αριστερά από την Ισπανία μέχρι την Ελλάδα, από την Ουγγαρία και την Πολωνία στη Γαλλία, ακόμα και στη Γερμανία. Η απόφαση για το Brexit οδηγήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τις ανησυχίες για την μετανάστευση. Ο φόβος της μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική ρίχνει λάδι στη φωτιά του λαϊκισμού και του εθνικισμού.

Μία από αυτές τις συνέπειες για τις κορυφαίες βιομηχανικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, καθώς και για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν το υψηλό επίπεδο της ανεργίας.  Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες οικονομίες, όπως και των ΗΠΑ τα έχουν πάει καλύτερα από άλλες στο άνοιγμα νέων θέσεων εργασίας. Μια σοβαρή ανησυχία, ωστόσο, είναι η διατήρηση των πολύ υψηλών επιπέδων ανεργίας των νέων, ιδίως στη Γαλλία και τη νότια Ευρώπη. Για πολλούς άλλους, οι υποτονικοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης έχουν στην καλύτερη περίπτωση αποδώσει χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας και συνεχή εργασιακή ανασφάλεια, και ως συνέπεια έχει αυξηθεί η δημόσια στήριξη για εθνικιστικές, λαϊκιστικές ατζέντες και αυτές του προστατευτισμού στην άκρα δεξιά και αριστερά.

Ας πάμε στην Ευρώπη και φυσικά στην Ελλάδα. Πώς βλέπετε την κατάσταση εκεί;

Η κατάσταση στην Δυτική Ευρώπη αποτελεί ακόμα έναν λόγο ανησυχίας για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας.

Η Βρετανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση τσακώνονται για το Brexit, και μην αμφιβάλετε ότι αυτό συνεπάγεται κόστος για τα επίπεδα των επενδύσεων και για την οικονομική ανάπτυξη. Η ήπειρος πασχίζει να βρει δίκαιες και αξιοπρεπείς πολιτικές για τις εισροές των ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή, το Αφγανιστάν και την Αφρική. Τα προβλήματα στην πολιτική για το εν λόγω θέμα έχουν πλήξει την συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σημαντικό βαθμό. Και αυτό είναι ιδιαίτερα ατυχές, διότι η συνοχή είναι απαραίτητη για να διαμορφώσει μια εποικοδομητική διαπραγματευτική στρατηγική για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ.

Επιπλέον, επείγει μια ηγεσία οικονομικής πολιτικής στην Ευρωζώνη που θα δίνει έμφαση στην ανάπτυξη, και όχι στη λιτότητα. Άλλωστε, τα επίπεδα ανεργίας παραμένουν σε απαράδεκτα υψηλά – ιδίως της ανεργίας στους νέους – ιδιαίτερα στη Γαλλία και στη νότια Ευρώπη,  κυριαρχούν τα αρνητικά επιτόκια, αλλά δεν έχουν ελεγχθεί οι επιπτώσεις τους, οι απειλές για αποπληθωρισμό είναι συνεχείς, και η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη εξακολουθεί να υφίσταται.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), υπό την άξια ηγεσία του Mario Draghi, έχει κάνει το μέγιστο δυνατό για να προσθέσει ρευστότητα και να επιδιώξει μέσω των stress tests να επιβλέπει την υγεία του τραπεζικού συστήματος. Όμως, έχει να μοιραστεί την εξουσία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η πολιτική παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Η βιωσιμότητα των τραπεζών είναι καίριας σημασίας για τις ευρωπαϊκές προοπτικές ανάπτυξης: οι τράπεζες αντιπροσωπεύουν περίπου το 70% του συνόλου της πίστωσης που παράγεται στην Ευρωζώνη, με τις αγορές κεφαλαίων να έχουν  τα υπόλοιπα..

Η Ευρωπαϊκή τραπεζική Αρχή άργησε πολύ, σε αντίθεση με την Fed, στην αντιμετώπιση των βασικών θεμάτων κεφαλαίων, επισφαλών δανείων και αναδιάρθρωσης των τραπεζών και τώρα η Ευρωζώνη πληρώνει ένα τίμημα. Η πολιτική έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία καθυστερήσεων για την οριστικοποίηση της τραπεζικής ένωσης. Ως αποτέλεσμα, τα συστήματα εξυγίανσης των τραπεζών απέχουν πολύ από το να είναι ισχυρά, και σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως φάνηκε στην Ιταλία,  μόλις που υπάρχουν. Επιπλέον, δεν έχει υπάρξει καμία πρόοδος σχετικά με την καθιέρωση ενός εναρμονισμένου σύστημα ασφάλισης των καταθέσεων στην Ευρωζώνη.

Η ΕΚΤ και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Υπουργών Οικονομικών έχουν επίσης λόγους να φοβούνται νέες κρίσεις. Για παράδειγμα, η Πορτογαλία εξακολουθεί να έχει σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης. Η Ιταλία έχει δει σοβαρές τραπεζικές δυσκολίες και τον Δεκέμβριο θα έχει το κρίσιμης σημασίας συνταγματικό δημοψήφισμα.

Και έπειτα υπάρχει και η Ελλάδα πάλι. Η χώρα βρίσκεται στον έβδομο χρόνο αυτού που πρέπει να ονομάζεται πλέον κατάθλιψη. Υπόκεινται στους όρους του δανείου του ΔΝΤ και των εταίρων της στην Ευρωζώνης που δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Το χρέος της είναι στο 175% του ΑΕΠ και αυξάνεται. Χωρίς νέα ελάφρυνση χρέους, η Ελλάδα θα υποχωρήσει σε σοβαρή κρίση,  δοκιμάζοντας για μια ακόμη φορά την Ευρωζώνη.

Η Ελλάδα τι βήματα πρέπει να κάνει; Την επισκεφθήκατε πρόσφατα…

Αυτό που είναι απαραίτητο είναι η κυβέρνηση πρέπει να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο οικονομικό σχέδιο προκειμένου να εφαρμόσει πραγματικά τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Πρέπει να βεβαιωθείτε ότι το τραπεζικό σύστημα είναι ασφαλές με επαρκή κεφάλαια. Είναι πολύ σημαντικό, διότι η Ελλάδα εξαρτάται πολύ από το τραπεζικό σύστημα για την παροχή πίστωσης. Και, επίσης, το τραπεζικό σύστημα θα πρέπει να καθαριστεί έτσι ώστε να μπορεί να δανείζει, επειδή ο οικονομικός ιστός της Ελλάδα είναι χτισμένος γύρω από το τραπεζικό σύστημα. Επίσης, η Ευρωζώνη πρέπει να ολοκληρώσει την Τραπεζική Ένωση τόσο για την εξυγίανση όσο και για την ασφάλιση των καταθέσεων.

Νομίζω ότι θα πρέπει να έχετε ελάφρυνση του χρέους, χωρίς να πρέπει να περιμένετε μέχρι το 2018. Θα πρέπει να γίνει τώρα, με βάση τη συμφωνία της κυβέρνησης να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις. Και το ΔΝΤ το υποστηρίζει. Πήρε πολύ καιρό, αλλά τώρα το υποστηρίζει. Η ελάφρυνση του χρέους είναι αναγκαία και δεν θα πρέπει να καθυστερείται από τους Γερμανούς, διότι ουσιαστικά οι Γάλλοι έχουν συμφωνήσει, και οι άλλες χώρες επίσης. Και αυτό πρέπει να γίνει αμέσως.

Έτυχε να είμαι σε διακοπές στην Αθήνα, -περνάω πολύ χρόνο στη χώρα σας-, επειδή το υπόβαθρό μου είναι κλασικές σπουδές και αρχαιολογία. Ήμουν εκεί όταν οι συνταγματάρχες ανατράπησαν, και άκουσα τον Καραμανλή να λέει ότι η Ελλάδα πρέπει να είναι μέρος της Ευρώπης. Και αυτό ήταν το πιο σημαντικό πράγμα για την Ελλάδα. Και δεν έχω συναντήσει κανέναν στην Ελλάδα που να μη θέλει να είναι μέρος της Ευρώπης. Αλλά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να υπάρξει πρόοδος και να βγείτε από αυτή την τρομερή κρίση. Η Ευρώπη πρέπει να δώσει στην Ελλάδα την ελάφρυνση του χρέους προκειμένου να διασφαλίσει τη μελλοντική ανάπτυξη. Δεν θα πρέπει να αναβληθεί για το 2018 για να δουν τι ακριβώς κάνει η Ελλάδα. Η κυβέρνηση πρέπει να είναι αποφασιστική για το τι θέλει να κάνει, ώστε να μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις, διότι ο τουρισμός δεν είναι αρκετός.

Έχετε τους Κινέζους στο λιμάνι του Πειραιά, αλλά χρειάζεστε επενδύσεις όχι μόνο από το εξωτερικό. Θα πρέπει να επενδύσουν οι Έλληνες στο εσωτερικό, και αυτοί που πήγαν να χρήματά του έξω να τα φέρουν πίσω για επενδύσεις. Εκτός για τον τουρισμό, έχετε μεγάλες δυνατότητες να κάνετε περισσότερα στον τομέα της γεωργίας, της μεταποίησης, καθώς και το σύστημα των λιμανιών και η θέση της Ελλάδας. Είναι ένα είδος γέφυρας προς τη Μέση Ανατολή και την Ασία.

Και μετά έχετε το brain drain  στην Ελλάδα, μια τρομερή πραγματικότητα. Έχετε τόσο πολλούς νέους Έλληνες να εγκαταλείπουν τη χώρα. Μιλάω με τους ανθρώπους στην Ελλάδα που είναι τόσο απογοητευμένοι, επειδή τα παιδιά τους δεν μπορούν να βρουν μια αξιοπρεπή δουλειά. Έχουν ξοδέψει τόσα πολλά χρήματα για να την εκπαίδευσή τους, και βλέπουν τα παιδιά τους να ψάχνουν να φύγουν. Στην Αγγλία, στις ΗΠΑ, όπου είναι δυνατόν. Η Ελλάδα πάσχει από το brain drain που είναι τρομερό, γιατί αυτό είναι το μέλλον της χώρας.

Έπειτα υπάρχει η διαφθορά. Φαίνεται πως κάθε ελληνική κυβέρνηση συμμετέχει σε κάποια μορφή διαφθοράς. Πρέπει να καθαριστεί, παράλληλα με την τεράστια γραφειοκρατία. Υπάρχει ανάγκη μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, και το σύστημα υγείας πρέπει να αναδιοργανωθεί.

Έχετε περάσει από μια μεγάλη ύφεση. Επτά χρόνια αρνητικής ανάπτυξης και η Ελλάδα χρειάζεται απεγνωσμένα ανάπτυξη, και όχι περισσότερη λιτότητα.

Κάτι πρέπει κάτι να γίνει και με την ανεργία των νέων, η οποία είναι πολύ υψηλή, έχετε τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.

Επίσης, ένα άλλο ζήτημα είναι πώς η Ελλάδα χειρίζεται το συνεχιζόμενο κύμα μετανάστευσης. Σίγουρα η η χώρα είναι σε πολύ δύσκολη θέση, γιατί μεγάλο μέρος αυτού του μεταναστευτικού κύματος έχει έρθει περάσει μέσω Ελλάδας, η οποία δεν μπορεί να το χειριστεί, επειδή δεν έχει τους οικονομικούς πόρους. Και δεν υπάρχει συνοχή στην ΕΕ για έναν από κοινού χειρισμό του ζητήματος. Η Ανατολική Ευρώπη δεν θέλει να τους πάρει, έρχονται μέσω Ελλάδας -υπάρχουν 60.000 εγκλωβισμένοι στη χώρα, και δεν είναι σαφές ποιο είναι το επόμενο βήμα, γιατί ανά πάσα στιγμή η Τουρκία θα μπορούσε να αποφασίσει να μην προχωρήσει τη συνεργασία με την ΕΕ. Και έπειτα είναι οι πόλεμοι στο Ιράκ και τη Συρία που συνεχίζονται, ενώ επιδεινώνεται η κατάσταση στο Αφγανιστάν και οι άνθρωποι έρχονται και από εκεί.

Σε λίγες ημέρες ο πρόεδρος Ομπάμα επισκέπτεται την Ελλάδα. Περιμένετε οι ΗΠΑ να παίξουν κάποιο ρόλο;

Δεν ξέρω συγκεκριμένα τι πρόκειται να πει. Είμαι βέβαιος όμως ότι θα πει ότι η Ελλάδα και Ηνωμένες Πολιτείες έχουν στενή σχέση, ότι έχουμε πολλούς διάσημους ελληνο-αμερικανούς, όπως ο Jamie Dimon και ανθρώπους σαν και αυτόν.

Πώς βλέπετε τη σημερινή κυβέρνηση;

Νομίζω ότι δεν είναι καλό υπόσχεσαι και να μην μπορείς να ανταποκριθείς. Και βρήκα ότι πολλοί Έλληνες ψηφοφόροι δεν ενδιαφέρονται, μετακινήθηκαν από άλλα κόμματα, επειδή πίστευαν ότι η παρούσα κυβέρνηση επρόκειτο να εφαρμόσει αυτές τις μεταρρυθμίσεις, να καταφέρει την απομείωση του χρέους και είδαν ότι  δεν έγινε. Ένας αριθμός από αυτούς δηλώνουν ότι έχουν κουραστεί από τις εκλογές και τα δημοψηφίσματα.

Ένα από τα πράγματα που έμαθα όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι οι Έλληνες δουλεύουν σκληρά, αλλά πρέπει να έχετε ευκαιρίες για αξιοπρεπή απασχόληση. Όπου και να βάλεις τον Έλληνα, στην Ελλάδα ή αλλού, δουλεύει σκληρά και μπορεί να πετύχει. Αλλά όταν βλέπουν μια ατμόσφαιρα όπου δεν υπάρχει μέλλον ή πιθανότητα, θα φύγει. Και υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια  με όλα τα συστημικά κόμματα.

Οπότε πρέπει να γίνουν βήματα, όπως είπα, άμεση ανακούφιση του χρέους σε αντάλλαγμα με μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζονται σε σταθερή βάση. Και νομίζω ότι η κυβέρνηση πρέπει να  το «πουλήσει» αυτό εσωτερικά, έτσι ώστε οι ίδιοι οι Έλληνες να αισθάνονται άνετα να επενδύσουν στη χώρα τους και ένας αριθμός από αυτούς που έχουν στο εξωτερικό χρήματα για να τα φέρουν πίσω και να επενδύσουν. Καμία από τις προηγούμενες κυβερνήσεις δεν εφάρμοσε τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε ότι θα εφαρμόσει. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει η Ευρωζώνη και η ΕΕ να συμφωνήσουν σε αυτή την άμεση ανακούφιση του χρέους. Αν συμβεί αυτό, τότε οι άνθρωποι αισθάνονται πιο άνετα σχετικά να επενδύσουν στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Και νομίζω ότι θα επαναφέρουν την Ελλάδα πίσω, διότι η Ελλάδα έχει τόσα πολλά να προσφέρει, με την έννοια του λαού της, τα αξιοθέατα της, της γεωγραφικής της θέσης.