Χαρτογραφώντας την επίσκεψη Λαβρόφ

Μπορεί η εμβάθυνση της ρωσοελληνικής συνεργασίας να είναι στο προσκήνιο της επίσκεψης Λαβρόφ στην Αθήνα και να εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο του «αφιερωματικού έτους» Ελλάδας – Ρωσίας, στο οποίο περιλαμβάνονται 170 και πλέον διακρατικές εκδηλώσεις, ωστόσο, η αμοιβαία κατανόηση των διεθνών σχέσεων και ειδικότερα τα ενεργειακά, η Συρία και το Κυπριακό θα τεθούν στην ατζέντα των συνομιλιών μεταξύ του κ.Τσίπρα και του κ.Κοτζιά με τον Ρώσο υπουργό Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ.

Τόσο σε επίπεδο συμβολισμών όσο και επίπεδο ουσίας η επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Όχι μόνο για την χρονική περίοδο που γίνεται, αλλά και για το γεγονός ότι μπροστά μας έχουμε πολλά και κρίσιμα ανοιχτά θέματα.

Πώς όμως βλέπουν δύο εξέχουσες προσωπικότητες την επίσκεψη του Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα. Ποια θεωρούν ότι είναι τα κρίσιμα σημεία των συζητήσεων και τι τελικά μπορεί να αναμένει η Αθήνα από αυτή την επίσκεψη. Τόσο ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Άγγελος Μ. Συρίγος, όσο και ο Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Δρ. Θάνος Ντόκος, αξιολογούν ότι τα ενεργειακά θέματα στην ευρύτερη περιοχή, η κατάσταση στην Συρία και το Κυπριακό θα αποτελέσουν τον βασικό πυλώνα των συνομιλιών, ενώ αναλύουν τόσο τις σχέσεις εξάρτησης Ρωσίας – Τουρκίας όσο και το πώς βλέπουν ότι θα εξελιχθούν οι σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας μετά τις αμερικανικές εκλογές.

Στο επίκεντρο η Συρία, η Κύπρος και τα ενεργειακά

 

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Συρίγο  από την επίσκεψη Λαβρόφ «δεν πρέπει να περιμένουμε κάτι άμεσο και απτό. Είναι μια επίσκεψη, που εντάσσεται στα ευρύτερα γεωπολιτικά ενδιαφέροντα της Ρωσίας, με την Ελλάδα να εξακολουθεί να έχει ένα εξαιρετικό και πολύ καλό γεωπολιτικό οικόπεδο και είναι φυσιολογικό, να ενδιαφέρει την Ρωσία. Υπάρχουν γεγονότα που τρέχουν αυτή την περίοδο, με το πλέον σημαντικό αυτό της Κύπρου».

Όπως εξηγεί ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο, «τα συμφέροντα της Ρωσίας στην περιοχή της Συρίας, όπου έχει αναπτύξει εδώ και καιρό την πολιτική της, είναι ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα, ενώ υπάρχει και το θέμα του αγωγού, που θα μεταφέρει αέριο από την Ρωσία στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη. Το θέμα, λοιπόν, είναι πως εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η Ελλάδα δεν συναινέσουν, ο αγωγός θα σταματήσει στα ελληνοτουρκικά ή τα βουλγαροτουρκικά σύνορα και η προσπάθεια της Ρωσίας εντάσσεται, στο να βρει μια διέξοδο σε αυτό το ζήτημα. Θεωρώ, δηλαδή, ότι η Συρία και πώς επηρεάζεται το Κυπριακό καθώς και το θέμα του τουρκικού αγωγού είναι τα θέματα που θα κυριαρχήσουν στις συνομιλίες».

“Το να βρούμε έναν ώμο να κλάψουμε, δεν θα προσφέρει λύση στα προβλήματά μας”

Σύμφωνα με τον κ. Συρίγο και όσον αφορά την πιο ενεργή παρουσία της Ρωσίας στο Αιγαίο, κάτι τέτοιο δεν αναμένεται να συμβεί. «Η Ρωσία δεν έχει ανάγκη να μπει σε ένα παιχνίδι γεωπολιτικό στο οποίο έχουν το πάνω χέρι οι δυτικές δυνάμεις. Ήδη η παρέμβασή της έχει δημιουργήσει αρκετή αναστάτωση στο ΝΑΤΟ, το οποίο ζει σε ένα μεγάλο βαθμό ψυχροπολεμικές περιόδους και δεν πιστεύω, ότι θα θελήσει να κάνει κάτι άλλο διότι για την Ρωσία το παιχνίδι παίζεται στην περιοχή της Ουκρανίας και στην περιοχή της Συρίας. Απλά προσπαθεί να διατηρήσει τους διαύλους επικοινωνίας το οποίο είναι φυσιολογικό για κάθε μεγάλη δύναμη», υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Ωστόσο, και όπως συμπληρώνει ο κ. Συρίγος, το πρόβλημα με την Ελλάδα είναι ότι είμαστε διεθνώς, εντελώς απαξιωμένοι εδώ και χρόνια, λόγω της εσωτερικής μας κατάστασης.

«Τα οικονομικά μας προβλήματα αντανακλούν και στη διεθνή εικόνα μας. Δεν έχουμε κάτι να προφέρουμε ούτε στους Ρώσους ούτε στους Αμερικανούς. Δεν έχουν κάτι να «αγοράσουν» από εμάς, για να προσφέρουν στήριξη. Θεωρώ, λοιπόν, ότι και η επόμενη σημαντική επίσκεψη, αυτή του Μπάρακ Ομπάμα μάλλον θα του χρησιμεύσει για την υστεροφημία του και για να μπορέσει να περάσει ορισμένα μηνύματα στο τέλος της προεδρικής του περιόδου, ενώ θεωρώ επίσης ότι θα συνδεθεί και με το θέμα του Κυπριακού. Το να βρούμε έναν ώμο να κλάψουμε δεν θα μας προσφέρει λύση στα προβλήματά μας. Αλλά και γεωστρατηγικά έχουμε την λεγόμενη σταθερότητα και ο κίνδυνος είναι να μην την χάσουμε. Δεν φτάνει, δηλαδή, να έχεις ένα καλό οικόπεδο πρέπει να έχεις και πρόθεση, να έχεις θέληση να ασκήσεις εξουσία σε αυτό το οικόπεδο», σημειώνει με νόημα ο κ. Συρίγος.

Με την επίσκεψη Λαβρόφ ανοίγει ένα ενεργειακό παράθυρο και η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να μην μπει σε αυτή την συζήτηση

Από την δική του πλευρά ο κ. Θάνος Ντόκος επισημαίνει πως ακόμη και σε επίπεδο συμβολισμών το γεγονός ότι επισκέπτονται την Ελλάδα ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών και ο πρόεδρος των ΗΠΑ, έχουν ιδιαίτερη σημασία και είναι σημαντικές για το μέγεθος της χώρας μας. «Στην περίπτωση Λαβρόφ μιλάμε για μια λίγο – πολύ προγραμματισμένη επίσκεψη, καθώς διανύουμε το έτος Ελλάδας – Ρωσίας οπότε δεν είναι ούτε έκπληξη ούτε μια ξαφνική επίσκεψη. Ωστόσο, σημαντικό κομμάτι της ατζέντας των συνομιλιών -πέραν των τυπικών- θα αποτελέσει το ζήτημα της ενέργειας. Και αυτό καθώς έχουμε και πάλι στο τραπέζι τον αγωγό “turkish stream”, μετά την επαναπροσέγγιση των σχέσεων Ρωσίας – Τουρκίας και ουσιαστικά η Ρωσία ενδιαφέρεται για την συνέχιση του αγωγού μέσω του ελληνικού εδάφους», υπογραμμίζει ο Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Όπως  μάλιστα σημειώνει ο κ. Ντόκος «η Ρωσία καταλαβαίνει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, από τη μία πλευρά λόγω των Αμερικανικών πιέσεων και από την άλλη λόγω της Ευρώπης (διαμάχη ΕΕ – Gazprom), αλλά θέλει ταυτόχρονα να επενδύσει. Η Ελλάδα, λοιπόν, δεν έχει κανέναν λόγο να κλείσει την πόρτα και ενώ καταλαβαίνει προφανώς και εκείνη τις δυσκολίες που υπάρχουν, μπορεί να χτίσει συμμαχίες μέσα στην ΕΕ. Άρα, με την επίσκεψη Λαβρόφ, ανοίγει ένα παράθυρο και η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να μην μπει σε αυτή την συζήτηση. Παράλληλα, η Ρωσία δείχνει ότι επενδύει μακροπρόθεσμα στην παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο, με την υπόθεση της Συρίας να αποτελεί προτεραιότητα την ώρα που η ίδια έχει ξοδέψει χρήματα και διπλωματικό κεφάλαιο, για να παραμείνει στην Ανατολική Μεσόγειο. Άρα, στο πλαίσιο αυτό θέλει να έχει μια στενή σχέση με την Κύπρο και με την Ελλάδα και φυσικά με την Τουρκία».

Να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες

Για τον Διευθυντή του ΕΛΙΑΜΕΠ η Ελλάδα πρέπει να τονίζει σε όλους τους τόνους πως «διαθέτει μεγάλη αξιοπιστία και είναι σταθερή, παρά τα προβλήματά της. Κινείται σε ένα ευρωατλαντικό πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εκμεταλλεύεται οποιαδήποτε άλλη ευκαιρία, όσον αφορά τις μεγάλες δυνάμεις. Είτε αυτές οι ευκαιρίες προκύπτουν με την Ρωσία είτε με την Κίνα και αφορούν στην εξασφάλιση οικονομικών ή πολιτικών ανταλλαγμάτων. Αυτού του είδους το παιχνίδι το καταλαβαίνουν όλες οι μεγάλες δυνάμεις και το εφαρμόζουν. Άρα, σε ένα σταθερό πλαίσιο, ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, εκμεταλλευόμαστε οποιεσδήποτε ευκαιρίες μπορούν να μας παρουσιαστούν», προσθέτει ο κ. Ντόκος και συμπληρώνει ότι σε καμία περίπτωση «δεν είμαι υπέρ της ιδέας της στρατηγικής σύγκρισης με την Τουρκία. Το να προσπαθούμε, δηλαδή, να πείσουμε τη διεθνή γνώμη ότι είμαστε καλύτεροι σύμμαχοι από την Τουρκία. Η Τουρκία έχει τα δικά της προβλήματα και η Ελλάδα έχει έναν ρόλο να παίξει. Κι αν είμαστε προετοιμασμένοι με επιχειρήματα, οι όποιες πιέσεις που ενδεχομένως προκύψουν, θα είναι κατά κανόνα διαχειρίσιμες. Υπάρχουν αντίδοτα. Αυτό που πάντοτε η Ελλάδα δεν είχε, ήταν στρατηγικός σχεδιασμός και μια θεώρηση των πραγμάτων σε βάθος χρόνου και βεβαίως απουσίαζε μια πολυεπίπεδη διπλωματική κινητοποίηση, να δείχνουμε δηλαδή την γεωστρατηγική σημασία της χώρας συστηματικά και σε διάφορα επίπεδα».    

Οι σοβαρές χώρες μπορούν να συνεργάζονται σε συγκεκριμένους τομείς και να διαφωνούν σε κάποιους άλλους

Όσον αφορά τις σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας κατά τον κ. Ντόκο «τα κοινά συμφέροντα είναι σημαντικά και κυρίως αυτά της οικονομίας. Ήταν έκπληξη ότι ο Ερντογάν κλιμάκωσε τόσο έντονα την ρητορική του και κράτησε τόσο πολύ αυτήν την σύγκρουση. Είναι όμως δύο πολύ στενοί εταίροι και τους ενώνουν ενεργειακά και οικονομικά θέματα. Και ας μην ξεχνάμε, ότι η Τουρκία δεν συμμετείχε στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Αυτό δεν σημαίνει όμως, ότι δεν έχουν αντίθετες και εκ διαμέτρου διαφορετικές θέσεις η μία από την άλλη. Αλλά οι σοβαρές χώρες μπορούν να συνεργάζονται σε συγκεκριμένους τομείς και να διαφωνούν σε κάποιους άλλους», ενώ για τις σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας κατέληξε λέγοντας:

«Δεν υπάρχει πλέον κίνητρο από Ρωσικής πλευράς να επιχειρήσουν μια ουσιαστική βελτίωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ γιατί έχουμε έναν Αμερικανό πρόεδρο ο οποίος αποχωρεί. Οι Ρώσοι αναμένουν τον νέο πρόεδρο ώστε να δουν πως θα κινηθούν και αν τελικά υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση των σχέσεών τους. Η κ. Κλίντον δείχνει ότι θα είναι πιο σκληρή από τον πρόεδρο Ομπάμα απέναντι στη Ρωσία, οπότε αυτό μπορεί να σημαίνει μια αρχική επιδείνωση των σχέσεων. Αλλά από έναν πιο αποφασιστικό πρόεδρο μπορούν τελικά να προκύψουν και ευκαιρίες βελτίωσης των σχέσεων των δυο χωρών σε μια μακροπρόθεσμη διάσταση. Πάντως, σε πρώτο στάδιο, οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι θα έχουμε μια σκληρή στάση της Κλίντον απέναντι στη Ρωσία, ενώ για τον Τραμπ ομολογώ, ότι δυσκολεύομαι να κάνω οποιαδήποτε πρόβλεψη».

Ρωσία – Τουρκία και η απειλή που προτάσσει ο Ερντογάν στη Δύση

 

Σύμφωνα με τον κ. Συρίγο ο Ερντογάν είναι στην παραδοσιακή… γραμμή της Τουρκίας όταν «έπαιζαν» για πάρα πολλά χρόνια με τη Σοβιετική Ένωση επί ψυχρού πολέμου. «Ο Ερντογάν προσπαθεί να χρησιμοποιήσει ως απειλή τις καλές σχέσεις με τη Ρωσία, για να πιέσει τη Δύση να αποδεχθεί απαιτήσεις τους σε διάφορους άλλους τομείς. Το θέμα των καλών σχέσεων με την Ρωσία σχετίζεται με την παρουσία Τουρκικού στρατού μέσα στο έδαφος της Συρίας και είναι σαφές ότι από πλευράς Ρωσίας εκείνο που παίζει σημαντικό ρόλο, είναι, να μπορέσει να έχει τη δυνατότητα να κινηθεί στην περιοχή της Συρίας. Από την πλευρά της Τουρκίας βλέπουμε μια τρομερή ικανότητα του Ερντογάν, να υπαναχωρεί από θέσεις που υποτίθεται ότι ήταν «κόκκινες» γραμμές, λόγω του ότι αισθάνεται πως υπάρχει ένας πολύ μεγαλύτερος κίνδυνος αυτός του διαμελισμού της Τουρκίας», αναφέρει ο κ. Συρίγος ενώ τονίζει πως εάν εκλεγεί η κ. Κλίντον «οι σχέσεις Αμερικής – Ρωσίας θα μπουν  στο ψυγείο και θα πλησιάσουμε ψυχροπολεμικές περιόδους. Ήδη η εισβολή της Ρωσίας στο έδαφος της Κριμαίας στην Ουκρανία έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα και αρκετοί σύμμαχοι των ΗΠΑ στην Ευρώπη, τα κράτη για την ακρίβεια που συνορεύουν με την παλιά Σοβιετική Ένωση, αισθάνονται ότι απειλούνται ιδιαίτερα, ενώ ο Τραμπ από την άλλη μεριά αν και εμφανίζεται πιο ρεαλιστής, είναι εντελώς απρόβλεπτος. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος πολλές φορές έχει συλληφθεί να λέει ψέματα, να φάσκει και να αντιφάσκει και δεν μπορούμε να ξέρουμε μετά βεβαιότητας».