Η Ιζαμπέλ Ιπέρ ανεβαίνει στη σκηνή της Στέγης ως Βερενίκη

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ρομέο Καστελούτσι και ένα από τα πιο ριζοσπαστικά κείμενα της Δυτικής λογοτεχνίας. Η Βερενίκη του Ρακίνα μεταμορφώνεται από μια Ιζαμπέλ Ιπέρ όπως δεν την έχουμε ξαναδεί, με τους ανδρικούς ρόλους να στέκονται γύρω της ως βουβά πρόσωπα και τον θρήνο του χαμένου έρωτά της να αντηχεί μέσα μας και γύρω μας.

H Βερενίκη του Καστελούτσι, σε συμπαραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή από 26 έως 30 Μαρτίου και μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είναι πιο ζωντανό; Αυτό που ζούμε ή αυτό που φανταζόμαστε;

«Ο έρωτας είναι το Θέατρο της Σκληρότητας» λέει ο Καστελούτσι με αυτή την παράσταση, όπου μια λαβωμένη ηρωίδα απεκδύεται το βασιλικό πέπλο της και 14 άνδρες παίρνουν αποφάσεις ερήμην της. Η Βερενίκη παρουσιάζεται ως το ακίνητο και κεντρικό σημείο του χάους και ως η αρχή ενός τυφώνα που μας συμπαρασύρει.

Στην παράσταση αυτή όλοι οι άνδρες είναι βουβά πρόσωπα. Εκτός από δύο ηθοποιούς που περιοδεύουν με την Ιπέρ, δώδεκα ακόμη άνδρες εμφανίζονται στη σκηνή σε κάθε χώρα, που επιλέγονται μετά από open call. Στη Στέγη πάνω από 200 άτομα έστειλαν αιτήσεις συμμετοχής.

Η Βερενίκη είναι ένα μανιφέστο έρωτα και απώλειας, που συνορεύει με την αλήθεια και το όνειρο, την τρυφερότητα και την τρέλα. Ένα συγκλονιστικό σκηνικό σύμπαν σε δημιουργία του Καστελούτσι, με κοστούμια που μαγνητίζουν από τη διάσημη Ολλανδή σχεδιάστρια μόδας Iris van Herpen, ενώ η μουσική του Scott Gibbons συνθέτει μοναδικά τη μοναξιά και την εγκατάλειψη.

Τι αναφέρει ο Ρομέο Καστελούτσι για την παράσταση με την Ιζαμπέλ Ιπέρ

Ο Καστελούτσι σημειώνει: «Πραγματικά εισερχόμαστε στο αληθινό, στο σκοτάδι του σώματος, σε ό,τι παραμένει κρυμμένο από το δέρμα. Ένα θέατρο φτιαγμένο από αληθινά, ψεύτικα και φαντασιωμένα σώματα. Η παιδεία και η αγνότητα σηματοδοτούν τα όρια μιας ερωτικής νοσηρότητας που συνθλίβει τα σώματα: η βία είναι πλέον ενδοκρινική και τα φρένα είναι πιο ισχυρά από το γκάζι. Αυτή η ενέργεια δεν εκρήγνυται, καθώς συγκρατείται από ένα σώμα που δεν έχει πια λόγια. Για αυτό και η “Βερενίκη” είναι ίσως η πιο ακίνητη, στατική και ανησυχαστική “τραγωδία” που έχει συλληφθεί ποτέ. Κι όμως, μας φέρνει δάκρυα στα μάτια, γιατί στη “Βερενίκη” –θα μπορούσε να πει κανείς – “είμαι εγώ”».

Και συνεχίζει μιλώντας για την Ιζαμπέλ Ιπέρ: «Πάνω στη σκηνή, σαν απλανής αστέρας, η Ιζαμπέλ Ιπέρ υποδύεται τη Βερενίκη, στην ιδιάζουσα και οντολογική μοναξιά του θεατρικού χαρακτήρα και του ανθρώπου. Μόνο δύο άλλοι ηθοποιοί θα είναι παρόντες, που υποδύονται τον Τίτο και τον Αντίοχο, καθώς και λίγοι Ρωμαίοι συγκλητικοί. Όλα τα λόγια τους θα είναι ακατάληπτα και θολωμένα από τη φωνή της ίδιας της Βερενίκης.

Σχεδόν όλοι οι ήχοι της παράστασης –είτε ακούγονται είτε όχι– παράγονται από τη φωνή της Ιζαμπέλ Ιπέρ, μετά από επεξεργασία από τον καλλιτέχνη Scott Gibbons. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ είναι η συνεκδοχή της τέχνης του Δυτικού θεάτρου· είναι η ηθοποιός, αλλά και ο ηθοποιός, εξ ορισμού. Η Ιζαμπέλ Ιπέρ είναι η «αναπαράσταση καθαυτή» (κάποιος πηγαίνει στο θέατρο για να δει την Ιζαμπέλ Ιπέρ να παίζει τη Βερενίκη), είναι η φλόγα που μας καλεί να συγκεντρωθούμε. Είναι το Θέατρο.»

Σύνοψη του έργου

Ρώμη, 79 μ.Χ. – Ο Τίτος, έχοντας επιστρέψει θριαμβευτής από τον Πρώτο Ιουδαϊκό Πόλεμο και μετά τον θάνατο του πατέρα του, Βεσπασιανού, ετοιμάζεται να τον διαδεχθεί ως Ρωμαίος αυτοκράτορας. Κατά τη διάρκεια της πολεμικής εκστρατείας γνώρισε τη Βερενίκη, μια Ιουδαία πριγκίπισσα της Κιλικίας, την οποία ερωτεύτηκε. Όταν εκείνη ανταποκρίνεται στον έρωτά του, αυτός αποφασίζει να επιστρέψει μαζί της στη Ρώμη και της υπόσχεται ότι θα την παντρευτεί. Ο φίλος και σύμμαχός του, Αντίοχος, βασιλιάς της Κομμαγηνής, είναι κι αυτός κρυφά ερωτευμένος με την πριγκίπισσα.

Όταν πλησιάζει η μέρα του γάμου ανάμεσα στον Τίτο και τη Βερενίκη, ο Αντίοχος τής αποκαλύπτει τον έρωτά του και της εκμυστηρεύεται ότι θέλει να φύγει από τη Ρώμη για να μη χρειαστεί να παρευρεθεί στη γαμήλια τελετή. Ο Τίτος, στο μεταξύ, πληροφορείται την αντίθεση της Συγκλήτου και του ρωμαϊκού λαού στον γάμο του. Στην αυτοκρατορική Ρώμη, εν γένει, αποδοκιμαζόταν η ένωση του αυτοκράτορα με μια ξένη βασίλισσα και, επιπλέον, η δημοκρατική Σύγκλητος απεχθανόταν κάθε μορφή μοναρχίας. Ο Τίτος αναγκάζεται να αποκηρύξει τον γάμο του με τη Βερενίκη, αλλά επειδή δεν έχει το θάρρος να συζητήσει μαζί της τον λόγο του χωρισμού τους, στέλνει τον Αντίοχο να της ανακοινώσει την απόφασή του.

Η Βερενίκη ορμάει τότε στα διαμερίσματα του Τίτου για να βεβαιωθεί ότι δεν πρόκειται για κάποια παρεξήγηση ή λάθος –τόσο σίγουρη ήταν για τον έρωτα του Τίτου στο πρόσωπό της– και εκεί συναντά κάποιους συγκλητικούς που έχουν έρθει για να συγχαρούν τον Τίτο επειδή επέλεξε το συμφέρον του κράτους με την απόφασή του να τη χωρίσει. Η Βερενίκη βρίσκει τον Τίτο να κλαίει. Απελπισμένη, θέλει να αυτοκτονήσει. Ο Τίτος αισθάνεται τότε συντετριμμένος. Η Βερενίκη, αντιλαμβανόμενη το βάθος των συναισθημάτων του Τίτου για εκείνη, επιλέγει να εγκαταλείψει τη Ρώμη και να απαρνηθεί τον έρωτα της ζωής της.

Συντελεστές

Bérénice του Romeo Castellucci ελεύθερα εμπνευσμένο από τη Βερενίκη του Ρακίνα (Jean Racine)
Ένας μονόλογος με την Isabelle Huppert
Και με τη συμμετοχή των Cheikh Kébé και Giovanni Armando Romano
Και με την παρουσία δώδεκα Ελλήνων
Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Romeo Castellucci
Πρωτότυπη Μουσική: Scott Gibbons
Κοστούμια: Iris Van Herpen
Βοηθός Σκηνοθέτη: Silvano Voltolina
Τεχνική Διεύθυνση: Eugenio Resta
Τεχνικοί Σκηνής: Andrei Benchea, Stefano Valandro
Τεχνικός Φωτισμών: Andrea Sanson
Τεχνικός Ήχου: Claudio Tortorici
Ενδυματολόγος: Chiara Venturini
Σχεδιασμός Κομμώσεων & Μακιγιάζ: Sylvie Cailler & Jocelyne Milazzo
Γλυπτά Σκηνής & Αυτοματισμοί: Plastikart Studio Amoroso & Zimmermann
Διεύθυνση Παραγωγής: Benedetta Briglia, Marko Rankov