Covid: Επαναφορά της μάσκας φέρνουν μετάλλαξη JN.1 και χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη

Από νωρίς το πρωί της Πέμπτης συνεδριάζει η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για τον κορονοϊό του υπουργείου Υγείας, με αφορμή τρέχοντα θέματα που έχουν προκύψει από τη νέα έξαρση της διασποράς της Covid-19.

Στο τραπέζι της συζήτησης των ειδικών επιστημόνων του υπουργείου Υγείας βρίσκεται ενδεχόμενη απόφαση για επαναφορά της υποχρεωτικής χρήσης της προστατευτικής μάσκας στις δομές υγείας (Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας κ.ά.), αλλά και ο τρόπος αντιμετώπισης των χαμηλών εμβολιαστικών ποσοστών κατά της λοίμωξης Covid-19.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένεται να γίνει σύσταση στους πολίτες για χρήση μάσκα σε κλειστούς χώρους και μέσα μαζικής μεταφοράς.

Η νέα διασπορά του κορονοϊού φέρνει εκατοντάδες νέες νοσηλείες στα νοσοκομεία, που ξεπερνούν τις 1.300 εβδομαδιαίως, ενώ οι επιστήμονες που μελετούν τα μαθηματικά μοντέλα της διασποράς της νόσου Covid-19 βλέπουν αύξηση των διασωληνώσεων και των θανάτων εντός του Ιανουαρίου.

Την ίδια στιγμή, τα εμβολιαστικά ποσοστά είναι ιδιαίτερα χαμηλά. Οι ασθενείς πολύ υψηλού κινδύνου, για παράδειγμα είναι στη χώρα μας περίπου 250 χιλιάδες )σύμφωνα με στοιχεία της ΗΔΙΚΑ) και μέχρι σήμερα έχουν γίνει μόνο 170.000 εμβόλια κατά της Covid.

Κάτι που σημαίνει ότι δεν έχουν εμβολιαστεί ούτε καν οι άνθρωποι που βρίσκονται στον μεγαλύτερο κίνδυνο για εισαγωγή στο νοσοκομείο και θανατηφόρα έκβαση εξαιτίας του κορονοϊού.

Από τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Υγείας, προκύπτει πως μέχρι και τις 22/12/23 με το νέο επικαιροποιημένο εμβόλιο Pfizer XBΒ:

• έχουν εμβολιαστεί μόνο 159.574 πολίτες
• έχουν προγραμματίσει να εμβολιαστούν επιπλέον 8.329 πολίτες

Αναλυτικότερα, έχουν εμβολιαστεί:

• 159.332 πολίτες 12 ετών και άνω,
• από αυτούς, οι 127.515 πολίτες είναι οι άνω των 60 ετών (79,9%),
• 222 πολίτες μεταξύ 5-11 ετών,
• 20 πολίτες 6 μηνών έως 4 ετών

Ένοχη για την αύξηση των κρουσμάτων και η μετάλλαξη JN.1

H χαλάρωση των μέτρων προστασίας από την Covid-19, σε συνδυασμό με τη χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, την πτώση της ανοσίας και την ύπαρξη μιας νέας ακόμη πιο μεταδοτικής παραλλαγής του κορονοϊού, της JN.1, έχουν δημιουργήσει ξανά μια πολύ δύσκολη επιδημιολογική κατάσταση.

Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι η υποπαραλλαγή JN.1 της COVID-19 αποτελεί το 39% έως το 50% των κρουσμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τις προβλέψεις του οργανισμού, που σημαίνει ότι είναι η υποπαραλλαγή που κυκλοφορεί πιο ευρέως στη χώρα αυτή.

Η παραλλαγή JN.1 κυκλοφορεί και στη χώρα μας.

H καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Βιολόγος Παναγιώτα Ζαχαράκη και ο Καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Αντιπρόεδρος του ΕΟΔΥ Δημήτρης Παρασκευής, συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα.

Πρόκειται για αύξηση από το  15% έως 29% των κρουσμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είχε προβλέψει το CDC έως τις 8 Δεκεμβρίου. Η συνεχιζόμενη αύξηση υποδηλώνει ότι η υποπαραλλαγή είναι είτε πιο μεταδοτική είτε καλύτερη στο να αποφεύγει τα ανοσοποιητικά συστήματα, από άλλες υπομονάδες, πρόσθεσε το CDC.

Είναι νωρίς για να γνωρίζουμε εάν και με ποιον τρόπο η JN.1 θα προκαλέσει νοσηλείες, σύμφωνα το CDC, προσθέτοντας ότι τα υφιστάμενα εμβόλια, τα τεστ και οι θεραπείες λειτουργούν ακόμη καλά εναντίον αυτής.

Την Τρίτη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ταξινόμησε τη JN.1 ως “υπομονάδα ενδιαφέροντος” και δήλωσε ότι η τρέχουσα ενδεικτική Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών (CDC) ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι η υπομονάδα JN.1 της COVID-19 αποτελεί το 39% έως το 50% των κρουσμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τις προβλέψεις του οργανισμού.

Πρόκειται για αύξηση από το εκτιμώμενο 15% έως 29% των κρουσμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είχε προβλέψει το CDC έως τις 8 Δεκεμβρίου.

Το CDC ανέφερε ότι η υπομονάδα συνεχίζει να προκαλεί αυξανόμενο ποσοστό των μολύνσεων και είναι πλέον η υπομονάδα που κυκλοφορεί πιο ευρέως στη χώρα.

Πιο μεταδοτική η μετάλλαξη JN.1

Η συνεχιζόμενη αύξηση υποδηλώνει ότι η υπομονάδα είναι είτε πιο μεταδοτική είτε καλύτερη στο να αποφεύγει τα ανοσοποιητικά συστήματα, από άλλες υπομονάδες, πρόσθεσε το CDC.

Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε εάν και με ποιον τρόπο η JN.1 θα προκαλέσει αύξηση σε μολύνσεις ή νοσηλείες δήλωσε το CDC, προσθέτοντας ότι τα υφιστάμενα εμβόλια, τα τεστ και οι θεραπείες λειτουργούν ακόμη καλά εναντίον αυτής.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο Lancet των Yang et al, η παλιότερη υποπαραλλαγή SARS-CoV-2 BA.2.86, η οποία γρήγορα τέθηκε ως παραλλαγή υπό παρακολούθηση μετά την εμφάνισή της, είχε συγκεντρώσει την παγκόσμια προσοχή. Αν και το BA.2.86 δεν έδειξε ουσιαστικό πλεονέκτημα χυμικής ανοσολογικής διαφυγής και ανάπτυξης σε σύγκριση με τις τρέχουσες κυρίαρχες παραλλαγές, έδειξε αξιοσημείωτα υψηλή συγγένεια δέσμευσης με την ACE2.

Αυτή η αυξημένη συγγένεια δέσμευσης, σε συνδυασμό με τη διακριτή αντιγονικότητά του, θα μπορούσε να επιτρέψει στο BA.2.86 να συσσωρεύσει μεταλλάξεις που αποφεύγουν το ανοσοποιητικό κατά τη διάρκεια της πληθυσμιακής μετάδοσης. Με μόνο μία πρόσθετη μετάλλαξη του τομέα δέσμευσης υποδοχέα (L455S) σε σύγκριση με τον προκάτοχό της BA.2.86, η παραλλαγή JN.1 έγινε γρήγορα κυρίαρχη στη Γαλλία.

Φαίνεται να υπάρχει μια αξιοσημείωτη μείωση της συγγένειας δέσμευσης ACE2 στην υποπαραλλαγή JN.1, υποδεικνύοντας ότι οι ενισχυμένες ικανότητές της ανοσολογικής διαφυγής έρχονται σε βάρος της μειωμένης δέσμευσης ACE2.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι το L455 βρίσκεται κυρίως στον επίτοπο των αντισωμάτων Τάξης 1 της περιοχής δέσμευσης υποδοχέα, η μελέτη αυτή εξέτασε περαιτέρω τις δυνατότητες διαφυγής του JN.1 ως απόκριση σε οκτώ μονοκλωνικά αντισώματα κατηγορίας 1 εξουδετέρωσης XBB.1·5.

Αυτή η μετάλλαξη αντιστάθμισε αποτελεσματικά την ευαισθησία του BA.2.86 σε αυτή την ομάδα αντισωμάτων. Μαζί, αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το L455S ενίσχυσε σημαντικά την αντίσταση του JN.1 στη χυμική ανοσία μέσω της αντιστάθμισης της αδυναμίας του BA.2.86 στα αντισώματα κατηγορίας 1.

Αντίσταση στα αντισώματα

Συνοπτικά, το JN.1, κληρονομώντας την αντιγονική ποικιλομορφία του BA.2.86 και μαζί με την απόκτηση του L455S, πέτυχε γρήγορα εκτεταμένη αντίσταση στα αντισώματα κατηγορίας 1, 2 και 3 της περιοχής δέσμευσης υποδοχέα, και έδειξε υψηλότερη ανοσολογική διαφυγή σε σύγκριση με το BA.2.86 και άλλα ανθεκτικά στελέχη όπως τα HV.1 και JD.1·1, σε βάρος της μειωμένης δέσμευσης του ανθρώπινου ACE2. Τέτοια στελέχη θα μπορούσαν να επιβιώσουν και να μεταδοθούν, καθώς η αντιγονική τους διαφορά θα τους επέτρεπε να στοχεύσουν διάφορους πληθυσμούς σε σύγκριση με τα κυρίαρχα στελέχη και θα είχαν τη δυνατότητα να συσσωρεύουν γρήγορα μεταλλάξεις υψηλής ανοσοαποφυγής με κόστος τις ικανότητες δέσμευσης του ανθρώπινου ACE2.

Πάντως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει διατηρήσει την ταξινόμηση της JN.1 ως “υποπαραλλαγή ενδιαφέροντος” που σημαίνει χαμηλό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, τουλάχιστον μέχρι τα σημερινά επιστημονικά δεδομένα.