Δεν σε ψεκάζουν, αυτοψεκάζεσαι με ρεκόρ χρήσης αγχολυτικών

Δεν ξέρω κανέναν άνθρωπο που να θέλει να βασανίζεται. Όλοι θα δίναμε τα πάντα για να αποκτήσουμε ό,τι θέλουμε περισσότερο, χωρίς να προσπαθήσουμε. Δηλαδή, να κοιμηθούμε και να ξυπνήσουμε το πρωί πιο αδύνατοι ή/και πλούσιοι ή/και πιο υγιείς.

Κάποια πράγματα είναι στο χέρι μας.

Άλλα όχι.

Αργά ή γρήγορα καταλαβαίνουμε πως οι εύκολες λύσεις εγκυμονούν κινδύνους. Όπως για παράδειγμα, η χρήση αγχολυτικών για μεγάλα χρονικά διαστήματα, δίχως ιατρική παρακολούθηση.

Βέβαια, οι επαγγελματίες υγείας είναι ένας από τους λόγους που παρατηρείται σήμερα παγκόσμιο πρόβλημα υπερσυνταγογράφησης αγχολυτικών.

Ακολουθεί σχετικό παράδειγμα.

Ο ορθοπεδικός που έκανε ψυχιατρική διάγνωση

Επισκέφτηκα έναν ορθοπεδικό -του ταμείου μου- για έντονες ενοχλήσεις στην πλάτη και τον αυχένα.

Αρχικά με ενημέρωσε ότι είναι γιατρουδάρα (ασχολίαστο), με εξέτασε και μετά μου έκανε ψυχιατρική διάγνωση. Μου είπε πως έχω αγχώδη διαταραχή -τον διόρθωσα λέγοντας του την διάγνωση που έχω λάβει από καθ’ ύλην αρμόδιο γιατρό, προσθέτοντας πως πρόκειται για ιατρικό απόρρητο και άρα δεν είχα καμία υποχρέωση να τον διορθώσω. Το έκανα απλά και μόνο γιατί δεν ήταν δουλειά του η ψυχιατρική διάγνωση, οπότε ας μέναμε καλύτερα στο δικό του πεδίο.

Επανέλαβε πως είναι γιατρουδάρα και μου είπε πως θα μου γράψει αγχολυτικά. Του εξήγησα πως θα ήταν χρήσιμο να μην μπει στον κόπο γιατί δεν επρόκειτο να τα πάρω. Με ειρωνικό ύφος με ρώτησε αν φοβάμαι να πάρω φάρμακα.

Με το ίδιο ύφος του τόνισα ότι έχω τη διαστροφή να παίρνω μόνο τα φάρμακα που χρειάζομαι, όταν μου το λέει ο αρμόδιος γιατρός και τον χαιρέτησα γιατί δεν βρήκα πως έχει περαιτέρω νόημα η συνεργασία μας.

Σκέφτομαι ωστόσο, πόσο εύκολο είναι να πεις όποιος/όποια πάει σε έναν γιατρό γιατί υποφέρει «όχι» στην περιττή συνταγογράφηση. Κάτι που συμβαίνει παντού, όχι μόνο στην Ελλάδα.

Για την ιστορία, όλοι οι γιατροί μπορούν να γράφουν αγχολυτικά, δεδομένου ότι υπάρχουν άνθρωποι με ασθένειες που επιδεινώνονται από το στρες και άρα τα έχουν ανάγκη, πάντα υπό συνεχή παρακολούθηση.

Συν το ανθρώπινο πάθος για τις εύκολες λύσεις, έχουμε φτάσει στο σημείο να πωλούνται κάθε μήνα στην Ελλάδα περισσότερα από 10.000.000 αγχολυτικά (335.000 συσκευασίες των 30 δισκίων), τα οποία διπλασιάζουν τον κίνδυνο θανάτου.

Παλαιότερη μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ είχε συνδέσει την κακή χρήση της πιο ‘διάσημης’ αγχολυτικής ουσίας με θανάτους από υπερβολική δόση.

Oι εκτιμήσεις δείχνουν πως η αγορά αγχολυτικών φαρμάκων που αξίζει σήμερα 11.59 δισεκατομμύρια δολάρια, θα φτάσει στα 15.900.000.000 δολ έως το 2032.

ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΣΟΥ

Άγχος έχουμε όλοι από την στιγμή που συνειδητοποιούμε την ύπαρξη μας σε αυτόν τον κόσμο. Είναι φυσική λειτουργία του οργανισμού μας, για να αντιμετωπίζει τις απειλές.

Κατασκευαστικά, από όταν εμφανιζόταν μπροστά μας κάτι που έθετε σε κίνδυνο τη ζωή μας, ενεργοποιούνταν ο μηχανισμός ‘πάλης-φυγής’ που αποφάσιζε για το αν μείνουμε να δώσουμε τη μάχη μας ή είναι προτιμότερο -για την επιβίωση μας- να εγκαταλείψουμε.

Με το που εμφανίζεται μπροστά μας ο όποιος κίνδυνος, ο οργανισμός μας ενεργοποιεί σειρά διεργασιών που περιλαμβάνουν και την έκκριση ορμονών. Μόλις απομακρυνθεί η απειλεί, επιστρέφουμε στις φυσιολογικές λειτουργίες.

Εκτός και έχουμε χρόνιο στρες. Αυτό συμβαίνει όταν το άγχος είναι συνεχώς ενεργοποιημένο, όπως αυξάνονται οι στρεσογόνοι παράγοντες (βιολογικοί και ψυχολογικοί), στο βαθμό που αντιλαμβανόμαστε ως απειλή οτιδήποτε δεν μπορούμε να ελέγξουμε οι ίδιοι.

Nα σημειωθεί επίσης, πως ήμασταν πολύ δυνατοί στη χρήση αγχολυτικών και προ πανδημίας και γενικότερης επιβίωσης έκτοτε. Ακολουθεί σχετικό γράφημα που απεικονίζει τη χρήση ψυχότροπων ανά 1.000 κατοίκους κάθε ημέρα, σε συνδυασμό με ψυχικές διαταραχές σε κάθε χώρα.

Aπό το 2019 διακρινόμασταν σε χρήση αντικαταθλιπτικών. Είχαμε το μεγαλύτερο επίπεδο κατανάλωσης ψυχότροπων, σε όλη την Ευρώπη. Το Βέλγιο μάς πήρε την πρωτιά σε ηρεμιστικά.

To 2022 οι Έλληνες κάναμε την τρίτη μεγαλύτερη χρήση αγχολυτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (59.5 άτομα ανά 1000 κατοίκους), μετά την Πορτογαλία (85) και την Ισπανία (59.5). Με την εμφάνιση της πανδημίας, εκτοξεύθηκαν σε όλες τις χώρες οι πωλήσεις αγχολυτικών και αντικαταθλιπτικών.

Ειρήσθω εν παρόδω, είμαστε στο Νο13 της παγκόσμιας λίστας με τη χρήση αντικαταθλιπτικών, με 73.1 χρήστες ανά 1.000 πολίτες. Στο Νο1 είναι η Ισλανδία (154.3) και ακολουθεί η Πορτογαλία (150.5).

Πώς λειτουργούν τα αγχολυτικά

Τα φάρμακα κατά του άγχους λειτουργούν επηρεάζοντας τη χημική ισορροπία του εγκεφάλου. Ακολουθούν οι ουσίες και οι παρενέργειες που ποικίλουν, ανάλογα με τον τύπο του φαρμάκου, τη δοσολογία και την ατομική ανταπόκριση.

Οι βενζοδιαζεπίνες ανήκουν σε κατηγορία ψυχοτρόπων. Ενισχύουν τη φυσική παραγωγή του GABA, ενός νευροδιαβιβαστή που προάγει τη χαλάρωση. Μειώνουν γρήγορα τα συμπτώματα του άγχους, αλλά προκαλούν εθισμό και για αυτό δεν
συνιστώνται για μακροχρόνια χρήση.

Η σύσταση είναι να μη λαμβάνονται βενζοδιαζεπίνες για διάστημα μεγαλύτερο των τριών διαδοχικών εβδομάδων, ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που τα παίρνουν μήνες ή και χρόνια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας «αποθαρρύνει έντονα» τη χρήση τους για τις αγχώδεις διαταραχές (γενικευμένη αγχώδη διαταραχή και/ή διαταραχή πανικού), προειδοποιώντας πως «ενέχουν τον κίνδυνο εξάρτησης και δεν πρέπει να συνταγογραφούνται συνήθως για άγχος ή αγωνία».

Παρενέργειες: Υπνηλία, ζάλη, διαταραχή συντονισμού, προβλήματα μνήμης, δυνατότητα εθισμού (με τη μακροχρόνια ή/και κακή χρήση -που συμβάλει στην υπερσυνταγογράφηση).

Τα SSRIs (Επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης) και τα SNRIs (αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης) αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης (και νορεπινεφρίνης στην περίπτωση των SNRI), νευροδιαβιβαστών που συνδέονται με τη ρύθμιση της διάθεσης. Σταδιακά μειώνουν τα συμπτώματα άγχους σε διάστημα αρκετών εβδομάδων, που χρησιμοποιείται συχνά για μακροχρόνια θεραπεία. Έχουν χαμηλότερο κίνδυνο εθισμού σε σύγκριση με τις βενζοδιαζεπίνες.

Παρενέργειες: Ναυτία, πονοκέφαλοι, αύξηση βάρους, σεξουαλική δυσλειτουργία και αυξημένο άγχος (αρχικά).

Η βουσπιρόνη χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να δράσει, αλλά έχει λιγότερες δυνατότητες εθισμού.

Παρενέργειες: Ζάλη, πονοκέφαλος, ναυτία, ανησυχία.

Οι βήτα-αναστολείς χρησιμοποιούνται κυρίως για σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως ο γρήγορος
καρδιακός ρυθμός.

Παρενέργειες: Κόπωση, ζάλη, κρύα χέρια και πόδια.

Ορισμένα αντιισταμινικά έχουν ηρεμιστική δράση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από το άγχος.

Παρενέργειες: Υπνηλία, ξηροστομία, θολή όραση.

Πώς θα διαχειριστείς αποτελεσματικά το άγχος

Όπως συμβαίνει πάντα με τα φάρμακα, επηρεάζουν τους ανθρώπους διαφορετικά -αφού δεν είμαστε όλοι ίδιοι γενετικά, ενώ δεν έχουμε όλοι τα ίδια θέματα υγείας. Όλα έχουν πιθανές παρενέργειες και ως εκ τούτου, χρειάζεται η λήψη, σε συνεργασία με την τακτική παρακολούθηση μας από επαγγελματία υγείας. Η ιδανική λύση είναι ο συνδυασμός θεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής.

Γεγονός είναι πως το στίγμα που εξακολουθεί να υπάρχει γύρω από τη ψυχική υγεία -η άρνηση ανθρώπων που έχουν ανάγκη τη ψυχοθεραπεία, να πάμε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας- ξεχωρίζει στη λίστα με τους λόγους της υπερσυνταγογράφησης αγχολυτικών, παγκοσμίως.

Άλλος λόγος είναι η κοινωνική πίεση (οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής), η γρήγορη ανακούφιση που προσφέρουν τα φάρμακα, τα οποία ωστόσο ‘σκεπάζουν’ το πρόβλημα -δεν το λύνουν-, η έλλειψη επαρκών ειδικών επαγγελματιών ψυχικής υγείας, η έλλειψη επίγνωσης του τι μας συμβαίνει και έχει ως συνέπεια την υπερβολική εξάρτηση από τη φαρμακευτική αγωγή και οι επιθετικές τακτικές πώλησης των φαρμακοβιομηχανιών που επηρεάζουν και τις πρακτικές συνταγογράφησης.

Στο τέλος της ημέρας, η απόφαση είναι δική σου. Θες να βασανίζεσαι μια ζωή και να αρκείσαι σε λίγες στιγμές ανακούφισης, με κίνδυνο τον εθισμό (ενώ εξαρτάσαι από κάτι) ή να κάνεις αυτό που περνάει από το χέρι σου και να διαχειριστείς τα θέματα σου;

Η τελευταία ανακάλυψη ερευνητών για το τέλος του άγχους

Μία από τις πιο πρόσφατες και πολλά υποσχόμενες μελέτες περιλαμβάνει ένα φάρμακο που ονομάζεται BNC210. Έχει σχεδιαστεί για να μειώνει το άγχος, χωρίς τις κοινές παρενέργειες των υπαρχουσών θεραπειών -με πρώτη την καταστολή.

Στις δοκιμές, μείωσε στην αμυγδαλή (το κέντρο επεξεργασίας συναισθημάτων του εγκεφάλου) την αντιδραστικότητα του εγκεφάλου σε φοβισμένα πρόσωπα και μείωσε τη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με αντιδράσεις άγχους.

Οι συμμετέχοντες παρουσίασαν μειωμένο υποκειμενικό άγχος και συμπεριφορά που σχετίζεται με το άγχος.
Προφανώς και ο δρόμος για την κυκλοφορία του στην αγορά είναι μεγάλος, πρόκειται όμως για ένα θετικό βήμα προς τη λύτρωση μας, να απειλούμε περαιτέρω την επιβίωση μας.