Ειρήνη Αγαπηδάκη: Το πρόγραμμα “ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ” ήρθε για να μείνει και να σώσει χιλιάδες ζωές

Μέχρι στιγμής, περισσότερες από 20.330 γυναίκες έχουν διαγνωστεί πρόωρα με καρκίνο του μαστού μέσω του προγράμματος «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ», κάτι που σημαίνει ότι έχουν σωθεί χιλιάδες ζωές.

Τώρα, το πρόγραμμα «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» του υπουργείου Υγείας, επεκτείνεται και σε άλλα νοσήματα, από την παιδική έως την τρίτη ηλικία και αποτελεί μία νέα ολοκληρωμένη υπηρεσία πρόληψης που ήρθε για να μείνει.

«Δεν πρόκειται, δηλαδή, για μια δράση που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και μόλις τελειώσει το Ταμείο Ανάκαμψης θα τελειώσει και η δράση. Αλλά το υπουργείο Υγείας θα δώσει βάρος στην πρόληψη των πολιτών σε κάθε ηλικία, από την παιδική παχυσαρκία, μέχρι τύπους καρκίνου της τρίτης ηλικίας», τονίζει σε συνέντευξή της στο NEWS24/7 η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη.

Κυρία Αγαπηδάκη, ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ»;

Να προλάβουμε την ασθένεια! Να απολαύσουμε περισσότερα και πιο ποιοτικά χρόνια ζωής. Αυτός είναι ο στόχος. Δεκαετίες τώρα, συζητάμε για το τι θα γίνει αφότου αρρωστήσουμε.

Μπορούμε, όμως, να προλάβουμε την αρρώστια θεμελιώνοντας αυτό που λείπει: την πρόληψη και την προαγωγή της υγείας. Έτσι, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αξιοποιώντας κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αλλά και καλές ευρωπαϊκές πρακτικές, η Ελλάδα προχωρά σε ένα οργανωμένο σύστημα πρόληψης για τα κυριότερα χρόνια νοσήματα, για όλους τους πολίτες, δωρεάν και με πολύ απλό τρόπο. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν οι πολίτες είναι τις εξετάσεις τους. Δωρεάν, εύκολα, με ασφάλεια. Εξετάσεις για καρκίνο του μαστού, του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου καθώς και για καρδιαγγειακά νοσήματα.

Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν τα νοσήματα που θα πρέπει να ελεγχθεί προληπτικά ο πληθυσμός της Ελλάδας;

Βασιζόμαστε σε ερευνητικά δεδομένα δεκαετιών. Σήμερα επίσης ξέρουμε, ειδικά μετά την πανδημία, ότι υπάρχουν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες αλλά και παγκόσμια, καθυστερημένες διαγνώσεις καρκίνου και καρδιαγγειακών. Έχει τεράστια σημασία να τις εντοπίσουμε όσο γρηγορότερα γίνεται. Πρόκειται λοιπόν ταυτόχρονα για μια διαχρονική αλλά και για μια επείγουσα ανάγκη και προτεραιότητα. Η πρόληψη των μορφών καρκίνου στις οποίες στοχεύει το πρόγραμμα «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ», είναι προτεραιότητα και για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία κάνει έκκληση στα Κράτη-Μέλη να προχωρήσουν σε πληθυσμιακά προγράμματα πρόληψης. Αυτό δηλαδή που κάνει η χώρα μας.

Για να σας δώσω μερικά συγκεκριμένα στοιχεία: Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί παγκοσμίως τον τέταρτο πιο συχνά εμφανιζόμενο καρκίνο στις γυναίκες και μπορεί να προληφθεί σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Είναι χαρακτηριστικό ότι 9 στις 10 γυναίκες που εντοπίζονται σε πρώιμα στάδια με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έχουν θεαματικά καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με αυτές που δεν διαγιγνώσκονται έγκαιρα. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο τρίτος σε συχνότητα διάγνωσης καρκίνος στους άνδρες και ο δεύτερος στις γυναίκες. Είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτων που σχετίζονται με καρκίνο παγκοσμίως. Και φυσικά κομβικό ρόλο ο προληπτικός έλεγχος, αφού 9 στους 10 ανθρώπους που διαγιγνώσκονται έγκαιρα με καρκίνο του παχέος εντέρου έχουν καλύτερη επιβίωση σε σχέση με αυτούς που δεν διαγιγνώσκονται έγκαιρα. Τέλος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε όλο τον κόσμο. Περίπου οι μισοί από τους άνδρες και το ένα τρίτο των γυναικών μέσης ηλικίας πεθαίνουν από κάποιο απ’ αυτά τα νοσήματα.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις για την υλοποίηση ενός τόσο μεγάλου προγράμματος σε εθνικό επίπεδο;

Ενδιαφέρουσα ερώτηση. Αντιμετωπίσαμε αρκετές τεχνικές προκλήσεις, από τον συντονισμό των εμπλεκομένων φορέων και τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης για όλους τους πολίτες μέχρι την ανάπτυξη των ψηφιακών εργαλείων ώστε η διαδικασία να είναι άμεση, εύκολη, γρήγορη και ασφαλής. Αλλά όλα αυτά με σκληρή δουλειά και συνεχή συνεργασία με την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας, τον ΕΟΔΥ αλλά και την ΗΔΙΚΑ, λύνονται.

Η μεγαλύτερη πρόκληση την οποία έχουμε μπροστά μας και πρέπει να πολεμήσουμε όλοι μαζί, είναι ο φόβος. Είναι πολύ φυσιολογικό να φοβάται κάποιος. Υπάρχει φόβος μπροστά στην εξέταση και στην αγωνία για το αποτέλεσμα. Το ζήτημα είναι να μην αναστέλλει ο φόβος την ευκαιρία να φροντίσουμε τον εαυτό μας και να ζήσουμε περισσότερο και καλύτερα. Για αυτό, είναι σημαντικό να μην νιώθει καμία και κανείς μόνος. Είμαστε όλες και όλοι μαζί σε αυτό και θα τα καταφέρουμε. Από το «φοβάμαι, ας αποφύγω την εξέταση» πάμε στο «φοβάμαι, αλλά δε θα αφήσω τον φόβο να με εμποδίσει από το να φροντίσω την υγεία μου». Επειδή ξεκινήσαμε από τον καρκίνο του μαστού και δικαιούχους του προγράμματος γυναίκες, θα απευθυνθώ σε εκείνες πρώτα και θα κάνω έκκληση να κάνουν τη μαστογραφία τους.

Είναι μια πολύ ασφαλής και αξιόπιστη εξέταση που μπορεί να τους σώσει τη ζωή. Όταν λαμβάνουν το SMS με το παραπεμπτικό, να κλείνουν ραντεβού στο κέντρο που τις εξυπηρετεί και να πηγαίνουν. Μέχρι στιγμής, περισσότερες από 20.330 γυναίκες έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού μέσω του προγράμματος. Το φαντάζεστε; 20.330 που θα είχαν άγνοια πιθανώς για την κατάστασή τους εάν αγνοούσαν το SMS.

Πώς διασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση στο πρόγραμμα για όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση ή τον τόπο διαμονής τους;

Ήταν πολιτική απόφαση από την αρχή, όπως είχε ζητήσει ο Πρωθυπουργός, όλοι οι πολίτες να είναι δικαιούχοι του προγράμματος δωρεάν, ανεξαρτήτως ασφαλιστικής κατάστασης. Για όλους ισχύει η ίδια διαδικασία, όλοι λαμβάνουν παραπεμπτικό μέσω SMS ή μέσω του gov.gr και έχουν τη δυνατότητα να το εκτελέσουν σε κάποιο από τα δημόσια και ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα με τα οποία έχουμε συμβληθεί. Σε κάποιο που θα επιλέξουν οι ίδιοι. Δεν χρειάζεται καν να παν στο γιατρό και να πληρώσουν για να πάρουν παραπεμπτικό. Το στέλνει το κράτος έτοιμο. Ακόμα και στις απομακρυσμένες περιοχές που μπορεί να μην υπάρχουν δομές υγείας, ξεκινάμε τον Ιούνιο με τις Κινητές Ομάδες και τις Κινητές Μονάδες του ΕΟΔΥ, την εφαρμογή του προγράμματος ώστε να φτάσουν οι δωρεάν προληπτικές εξετάσεις παντού. Έχει σημασία να γίνει σαφές πως δεν πρόκειται απλώς για ένα πρόγραμμα. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη υπηρεσία πρόληψης που ήρθε στην Ελλάδα για να μείνει, και θα εργαστούμε σκληρά για να φτάσει σε κάθε πολίτη, όπου κι αν κατοικεί.

Πώς διασφαλίζεται η ποιότητα και η αξιοπιστία των παρεχόμενων προληπτικών εξετάσεων;

Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας έχει θέσει συγκεκριμένα επιστημονικά και τεχνικά κριτήρια τα οποία τηρούνται απαρέγκλιτα από κάθε δομή υγείας που συμμετέχει στο πρόγραμμα. Αν δεν τα τηρήσει, δεν θα αποζημιωθεί. Έχουμε αναπτύξει με την ΗΔΙΚΑ το πληροφοριακό σύστημα που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε αν τηρείται η διαδικασία. Επιπλέον, οι προδιαγραφές που εισηγείται η ΕΕΔΥ είναι πολύ συγκεκριμένες και με ισχυρή επιστημονική τεκμηρίωση και αυτές υιοθετούνται σε θεσμικό πλαίσιο – δηλαδή οι όροι της υλοποίησης των προγραμμάτων έχουν και νομική ισχύ. Όποιος τους παραβεί, θα έχει νομικές κυρώσεις.

Τι μέτρα λαμβάνονται για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των πολιτών στο πρόγραμμα; Θα γίνει κάποια καμπάνια για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με το πρόγραμμα και τη σημαντικότητα της προληπτικής εξέτασης;

Επιχειρούμε να ενημερώσουμε τους πολίτες με κάθε τρόπο. Δια ζώσης, αλλά και μέσα από δημοσιεύσεις, καμπάνιες, από τα ΜΜΕ, από τοπικούς φορείς και οργανισμούς υγείας.

Επιπλέον, συνεργαζόμαστε με τους ιατρούς αλλά και τους επαγγελματίες υγείας της χώρας μας ώστε να περάσει το μήνυμα της Πρόληψης με κάθε τρόπο. Ενισχύουμε και τον εγγραματισμό υγείας του πληθυσμού μας με δύο ακόμα υπηρεσίες που θα λειτουργήσουν το επόμενο διάστημα και οι οποίες θα συμβάλλουν σημαντικά στην ενίσχυση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης όλων μας για τα θέματα πρόληψης.

Πώς συγκρίνετε το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» με αντίστοιχα προγράμματα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ως προς τη διάρκεια; Το ελληνικό πρόγραμμα τι διάρκεια θα έχει; Προβλέπεται να επεκταθεί και να εξελιχθεί;

Όπως σας είπα νωρίτερα, το πρόγραμμα «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» ό είναι μία νέα ολοκληρωμένη υπηρεσία πρόληψης που ήρθε για να μείνει. Δεν πρόκειται δηλαδή για μια δράση που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και μόλις τελειώσει το Ταμείο Ανάκαμψης θα τελειώσει και η υπηρεσία. Κάθε άλλο. Ήδη προχωράμε στην επέκτασή του για ομάδες υψηλού κινδύνου σε σχέση με την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος και του πνεύμονα και φυσικά, με βάση τα νέα ερευνητικά δεδομένα, θα γίνονται οι αντίστοιχες προσαρμογές ώστε η χώρα μας να συμβαδίζει με τα διεθνή πρότυπα.

Ποιες συνεργασίες με άλλους φορείς (δημόσιους και ιδιωτικούς) έχουν συναφθεί για την υλοποίηση του προγράμματος;

Υπάρχουν συνεργασίες με δημόσια και ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα, νοσοκομεία, και ιδιώτες γιατρούς. Ως Υπουργείο Υγείας, συνεργαζόμαστε με τα Υπουργεία Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ενώ η υλοποίηση γίνεται από την ΗΔΙΚΑ.

Σε αυτή τη φάση υπάρχουν αντιδράσεις από τα διαγνωστικά κέντρα της περιφέρειας για το clawback και το rebate. Υπάρχει πρόβλεψη για εξαίρεση από clawback και rebate στα εργαστήρια και στις φαρμακευτικές εταιρείες;

Το πρόγραμμα «ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ» εξαιρείται από το clawback και το rebate. Το αποσαφηνίζουμε γιατί πολλοί πάροχοι υγείας νομίζουν ότι για το πρόγραμμα αυτό ισχύουν οι ίδιοι όροι με εκείνους που ισχύουν για κάθε σύμβαση των διαγνωστικών με το Υπουργείο Υγείας και τον ΕΟΠΥΥ, δεν είναι όμως έτσι-είναι καλύτεροι οι όροι και έχει σημασία να επισκεφθούν τα websites των προγραμμάτων να μάθουν περισσότερα για τη διαδικασία συμμετοχής και να ενταχθούν όσοι περισσότεροι γίνεται-είναι κέρδος και για τους ίδιους αλλά και για τους πολίτες.

Ποια είναι τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος στον καρκίνο του μαστού;

Μέχρι στιγμής, μέσω του προγράμματος για τον καρκίνο του μαστού «Φώφη Γεννηματά» έχουν γίνει δωρεάν μαστογραφίες σε περισσότερες από 300.000 γυναίκες. Έχουν εντοπιστεί έγκαιρα με ευρήματα πάνω από 20.330 γυναίκες.

Υπάρχει κάποιος μηχανισμός ανατροφοδότησης για να βελτιώνεται το πρόγραμμα με βάση τα αποτελέσματα και τις εμπειρίες των πολιτών;

Ναι, υπάρχουν μηχανισμοί ανατροφοδότησης μέσω των συνεργαζόμενων κέντρων υγείας, των ψηφιακών πλατφορμών και της συνεχούς παρακολούθησης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων έτσι ώστε να βελτιώνεται διαρκώς το πρόγραμμα​​​​. Φυσικά, διεξάγεται και επιστημονική αξιολόγηση η οποία θα μας δώσει χρήσιμα συμπεράσματα ώστε να βελτιώσουμε ακόμα περισσότερο το πρόγραμμα.

Ανακοινώθηκε το πρόγραμμα παιδικής παχυσαρκίας και είναι όντως ένα ζήτημα που απασχολεί τον κόσμο. Τι περιλαμβάνει; Και είναι ρεαλιστικό να περιμένει κανείς αποτελέσματα από μια τέτοια παρέμβαση;

Πράγματι, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα διεθνώς, που μάλιστα είναι δεδομένο ότι σχετίζεται με τις κοινωνικές ανισότητες. Πολύ συχνά, τα άτομα από χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις αναγκάζονται να επιλέγουν οικονομικές τροφές, οι οποίες όμως δυστυχώς είναι χαμηλής διατροφικής αξίας αλλά υψηλής θερμιδικής αξίας. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται ιδιαιτέρως στο δυτικό κόσμο. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ο τρόπος ζωής όλων μας. Η αλήθεια είναι πως δεν κινούμαστε όσο θα έπρεπε, δεν έχουμε αρκετή φυσική δραστηριότητα. Αυτό σημαίνει χειρότερη υγεία και λιγότερες πιθανότητες να αλλάξουμε την κατάσταση της υγείας μας. Τι κάνουμε λοιπόν για αυτό; Στο

Υπουργείο Υγείας, σε συνεργασία με την UNICEF, υλοποιούμε την «Εθνική Δράση κατά της Παιδικής Παχυσαρκίας» που περιλαμβάνει μια σειρά στοχευμένων παρεμβάσεων με στόχο την εκπαίδευση των παιδιών για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, αλλά και την πρόληψη των ασθενειών που μαστίζουν πολλές φορές τα παιδιά. Στόχος μας είναι να αλλάξουμε το περιβάλλον που ωθεί παιδιά στην παχυσαρκία και σε κακή υγεία αλλά και να βοηθήσουμε λιγότερο προνομιούχες οικογένειες να έχουν πρόσβαση σε πιο υγιεινά τρόφιμα. Ξεκινάμε το Σεπτέμβριο με τα σχολεία, με ενημερώσεις σε γονείς, παιδιά, εκπαιδευτικούς, με αλλαγές στα είδη των κυλικείων αλλά και με προγράμματα εξετάσεων και ιατρικής φροντίδας για παιδιά με νοσήματα όπως η υπέρταση και η υπερχοληστερολαιμία. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε εδώ ότι η παρέμβασή μας για την παχυσαρκία έχει στόχο την προαγωγή της καλής υγείας και μόνο.

Τι μήνυμα θα στέλνατε στους πολίτες που φοβούνται να κάνουν προληπτικές εξετάσεις;

Θα τους έλεγα να σκεφτούν τον εαυτό τους μετά από 5, 10, 20, 30 χρόνια. Αν θέλουν σε 20 χρόνια να είναι υγιείς και δραστήριοι, υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν σήμερα: να κλείσουν ραντεβού για να κάνουν τις εξετάσεις τους. Και να επιχειρήσουν να αφουγκραστούν τις ανάγκες τους και να φροντίσουν καλύτερα τον εαυτό τους: περισσότερη κίνηση στη ζωή μας, μέτρο στο αλκοόλ, υγιεινή διατροφή και αποφυγή καπνίσματος. Και βέβαια, το πιο σημαντικό: να αγαπάμε και να μας αγαπούν!