Έρπητας ζωστήρας: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη νόσο που προκαλεί αφόρητο πόνο

Ο έρπητας ζωστήρας είναι μια ιογενής νόσος και όποιος την έχει περάσει δεν την ξεχνάει ποτέ, λόγω του πόνου που βίωσε.

Ο πόνος που αισθάνεται και η ταλαιπωρία που υφίσταται από τα εξανθήματα, καθιστά τον έρπητα ζωστήρα μια δύσκολη ασθένεια, που, μάλιστα, τα συμπτώματά της μπορούν να διαρκέσουν μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η Καρολίνα Ακινόσογλου, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παθολογίας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστήμιου Πατρών, μας εξηγεί όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για το νόσημα και αναλύει τη σημασία της πρόληψης.

1. Τι είναι ο έρπητας ζωστήρας και πώς προκαλείται και σε ποιες ηλικίες εκδηλώνεται;

Ο ιος του έρπητα ζωστήρα είναι ένας ιός που δύναται να προκαλέσει δύο κλινικά διακριτές οντότητες. Η πρώτη είναι αυτή της ανεμοβλογιάς, μίας εμπύρετης νόσου με εξανθήματα που συνήθως εκδηλώνεται σε παιδιά και εφήβους, και η δεύτερη αυτή του έρπητα ζωστήρα. Η τελευταία νόσος οφείλεται σε επανενεργοποίηση του ιού που έχει προσβάλλει τα αισθητικά γάγγλια και παρουσιάζεται σαν ένα πολύ επώδυνο ετερόπλευρο φυσαλιδώδες εξάνθημα, πιο συχνά εμφανιζόμενη σε μεγαλύτερες ηλικίες και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

2. Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα που θα οδηγήσουν τον ασθενή στον γιατρό;

Συνήθως οι ασθενείς εμφανίζονται με ένα ετερόπλευρο φυσαλιδώδες επώδυνο εξάνθημα, το οποίο εμφανίζει ζωστηροειδή κατανομή. Λιγότερο απο 20% των ασθενών παραπονιέται για εμπύρετο, κακουχία ή κεφαλαλγία. Σπάνια εμφανίζονται επιπλοκές που εκδηλώνονται με συμπτώματα από τους οφθαλμούς ή το νευρικό σύστημα.

3. Πώς εξελίσσεται η νόσος; Μπορεί κάποιος να επανανοσήσει;

Η φυσική πορεία της νόσησης εξαρτάται από την ηλικία και το βαθμό ανοσοκαταστολής του ασθενούς. Μια δραματική αύξηση της επίπτωσης του έρπητα ζωστήρα εντοπίζεται στα 50 έτη ηλικίας. Παράλληλα, όσο αυξάνεται η ηλικία τόσο αυξάνεται η πιθανότητα και η βαρύτητα των επιπλοκών όπως η μεθερπητική νευραλγία. Ένα 1-6% των ασθενών θα εμφανίσει υποτροπές, ιδιαιτερα γυναίκες και ανοσοκατεσταλμένοι.

4. Πώς αντιμετωπίζεται ο έρπητας ζωστήρας, υπάρχει θεραπεία;

Σε ασθενείς με έρπητα ζωστήρα που παρουσιάζονται εντός 72 ωρών της έναρξης συμπτωμάτων υπάρχει διαθέσιμη, αντιική αγωγή η οποία και ευνοεί την επούλωση των δερματικών βλαβών, μειώνει τη σοβαρότητα και τη διάρκεια της νευρίτιδας, και μειώνει την επίπτωση και τη βαρύτητα του χρόνιου άλγους (μεθερπητική νευραλγία). Στους υπολοίπους ασθενείς που προσέρχονται κατόπιν 72 ωρών της έναρξης των συμπτωμάτων, αν και ενδείκνυται η θεραπεία, (ειδικά στα πλαίσια ανοσοκαταστολής ή προχωρημένης ηλικίας) το όφελος είναι μικρότερο.

5. Πώς μπορούν να ανακουφιστούν τα συμπτώματα σε οξεία νόσηση;

Εκτός από την αντιική αγωγή, καμία άλλη ενισχυτική αγωγή δεν έχει αποδειχτεί να θεραπεύει ή να μειώνει τη διάρκεια της νόσησης. Η λήψη αναλγητικών (μη στεροειδη αντιφλεγμονώδη, οπιοειδή, κορτικοστεροειδή κτλ) εχει προταθεί προς ανακούφιση του άλγους, ενώ η λήψη αντιβιοτικής αγωγής συστήνεται ΜΟΝΟ επί ενδείξεων βακτηριακής επιμόλυνσης των δερματικών βλαβών

6. Ποιες είναι οι επιπτώσεις της νόσησης από έρπητα ζωστήρα στην καθημερινότητα ζωής των ατόμων που νόσησαν;

Κατόπιν της ίασης, η λοίμωξη από έρπητα ζωστήρα μπορεί να προκαλέσει άλγος, στην κατανομή του εξανθήματος που δύναται να είναι παρόν μήνες και έτη μετά τη νόσηση, σοβαρότητας τέτοιας ώστε να παρακωλύει τις καθημερινές δραστηριότητες των ασθενών. Το άλγος αυτό είναι συχνά δύσκολα διαχειρίσιμο και απαιτεί πολυστηματική προσέγγιση και εξειδικευμένο κέντρο αναφοράς για την αντιμετώπισή του.

7. Υπάρχουν μέτρα πρόληψης;

Η πρόληψη έναντι του ερπητα ζωστήρα έγκειται στον έγκαιρο εμβολιασμό. Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δύο εμβόλια, το εμβόλιο με ζώντα εξασθενημένο ιό (ZVL) και το αδρανοποιημένο ανασυνδυασμένο εμβόλιο (RΖV).

Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών του 2023, το εμβόλιο με ζώντα εξασθενημένο ιό (ZVL) χορηγείται σε ενήλικες ηλικίας μεταξύ 60 και 75 ετών, ανεξάρτητα αν αναφέρεται προηγούμενη εκδήλωση έρπητα ζωστήρα, όπως και σε άτομα που πρόκειται να λάβουν ανοσοκατασταλτική θεραπεία (συστήνεται να εμβολιάζονται τουλάχιστον ένα μήνα πριν την έναρξη της αγωγής). Το αδρανοποιημένο ανασυνδυασμένο εμβόλιο (RΖV) εμβόλιο χορηγείται σε άτομα με ανοσοκαταστολή ηλικίας 60 ετών και άνω, ενδομυϊκά σε δύο δόσεις με συνιστώμενο μεσοδιάστημα 2 μηνών (ο εμβολιασμός θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί το αργότερο σε μεσοδιάστημα 6 μηνών από την πρώτη δόση), όπως και σε άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω με ανοσοκαταστολή (συμπεριλαμβανομένων ασθενών με HIV), που έχουν εκδηλώσει δύο ή περισσότερα επεισόδια έρπητα ζωστήρα. Ο εμβολιασμός συνιστάται σε χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών μετά την τελευταία νόσηση.

Όσον αφορά την πρόληψη της μετάδοσης από ασθενή που νοσεί από δερματικό έρπητα, ο ιός μεταδίδεται είτε με άμεση επαφή με τις φυσαλιδώδεις βλάβες, είτε μέσω νεφελοποίησης (εισπνοής αεροζόλ) του ιού από τις δερματικές αλλοιώσεις. Η μείωση της μετάδοσης από τους ασθενείς αυτούς επιτυγχάνεται με κάλυψη των βλαβών έως ότου εσχαροποιηθούν, και η αποφυγή επαφής τους με ανοσοκατεσταλμένα άτομα ή άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί/νοσήσει από τον ιό.