ΕΣΥ: Στο ‘κόκκινο’ οι δομές ψυχικής υγείας

2.100 εισαγωγές ασθενών από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα, όταν τα τελευταία χρόνια πριν τον καιρό των μνημονίων ανέρχονταν σε περίπου 1.500 ετησίως. 150 κρεβάτια για 250 ασθενείς με οξέα περιστατικά στις εφημερίες. Δύο νοσηλευτές στη βάρδια, ασθενείς βραχείας νοσηλείας στον ίδιο θάλαμο μαζί με διεγερτικούς, με χρήστες, συχνά περιστατικά βίας και επικίνδυνες συνθήκες νοσηλείας. Κάπως έτσι περιγράφεται η κατάσταση που επικρατεί σήμερα σε ένα από τα τρία μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας, στο Δρομοκαΐτειο. Μετά από τρεις δεκαετίες μεταρρυθμιστικής προσπάθειας και δαπάνης εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, το σύστημα ψυχικής υγείας έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο αναπαραγωγής των μελανών σημείων του, με συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

“Έχουμε μόνο δύο νοσηλευτές στην βάρδια όταν πάνω από 10 ασθενείς στους 35 είναι καθηλωμένοι με λουριά και ιμάντες στα τμήματα οξέων περιστατικών. Πώς δύο άτομα θα εποπτεύουν διαρκώς όλους αυτούς τους ανθρώπους; Όταν, μάλιστα, ανάμεσα στους νοσηλευόμενους συμπεριλαμβάνονται και βαρυποινίτες που εισάγονται με χειροπέδες συνοδεία τριών αστυνομικών, πώς δύο νοσηλεύτριες μπορούν να ανταπεξέλθουν;”,  είναι τα αγωνιώδη ερωτήματα που θέτει στο News 24/7 ο Μιχάλης Γιαννάκος, πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ και πρόεδρος του ΔΣ του σωματείου στο Δρομοκαΐτειο.  Στην παραδοχή ότι τα ψυχιατρεία είναι υποστελεχωμένα προχώρησε, μιλώντας στο News 24/7 o γενικός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας, Γιώργος Γιαννόπουλος, ωστόσο, απέδωσε την ευθύνη στις μέχρι σήμερα πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου καθώς όπως είπε “ εξαιτίας της προοπτικής ότι θα κλείσουν όλα τα προηγούμενα χρόνια δεν φρόντισε κανένας να τα στελεχώσει”. 

Διπλασιάστηκαν οι εισαγωγές οξέων περιστατικών λόγω κρίσης

Δεν χρειάζεται να επικαλεστεί κανείς τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύμφωνα με τον οποίο χρειάζονται δύο νοσηλευτές ανά νοσηλευόμενο, για να καταλάβει ότι αυτές δεν είναι οι καλύτερες δυνατές συνθήκες νοσηλείας που μπορούμε σαν κράτος να προσφέρουμε σε ένα από τα πιο ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας μας. Η πραγματικότητα γίνεται δε ολοένα και πιο σκληρή αν συνυπολογίσει κανείς ότι οι εισαγωγές στα ψυχιατρικά νοσοκομεία καταγράφουν αυξητική πορεία ειδικά τα τελευταία χρόνια των μνημονίων όπου η διαρκής πίεση δοκιμάζει επικίνδυνα αντοχές και εξαντλεί τα ψυχικά αποθέματα . “Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει αρκετά την ψυχική υγεία των Ελλήνων με δεδομένο ότι από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν σταδιακά διπλασιαστεί οι εισαγωγές οξέων περιστατικών στα νοσοκομεία. Σε κάθε εφημερία περίπου πέντε περιστατικά στα τριάντα, κατά μέσο όρο, εισάγονται με κοινωνικά προβλήματα. Πρόκειται για άτομα, δηλαδή, που έχουν χάσει τη δουλειά τους, το σπίτι τους κτλ. και, ουσιαστικά, έρχονται στο νοσοκομείο για να βρουν στέγη, φαγητό και φάρμακα”, σημειώνει ο κύριος Γιαννάκος. 

Προχωρούν ακόμα και σε ψεύτικα επεισόδια για να πετύχουν εισαγγελική παραγγελία εγκλεισμού

Στο ίδιο έργο θεατές και οι εργαζόμενοι στο Δαφνί, οι οποίοι καταγράφουν ότι η πλειοψηφία των ασθενών που φθάνει πια για νοσηλεία στο νοσοκομείο αποδίδει τα αίτια στις συνέπειες που προκάλεσε η οικονομική κατάσταση στην ψυχική τους υγεία, κάτι που δεν συνέβαινε στον ίδιο βαθμό και στην ίδια διάρκεια στο παρελθόν. Αυτό αποτυπώνεται, άλλωστε, και στην αύξηση που παρουσιάζουν οι ακούσιες νοσηλείες. Αυτές, δηλαδή, για τις οποίες το δικαστήριο πρέπει να αποφασίσει εντός τριών ημερών για την ακούσια εξέταση του ασθενούς και εντός δέκα ημερών για την ακούσια νοσηλεία του. “Η αύξηση των ακούσιων περιστατικών θα μπορούσε να συνδεθεί με την οικονομική κρίση, υπό την έννοια ότι οι ασθενείς δημιουργούν περισσότερα προβλήματα  στους οικείους τους ή ακόμα και ψεύτικα επεισόδια για να επιτύχουν εισαγγελική παραγγελία εγκλεισμού”, αναφέρει στο News 24/7 ο διευθυντής ψυχίατρος στο Δαφνί, Δημήτρης Κόντης. Ακόμα και οι ίδιες οι οικογένειες των ασθενών, αδυνατώντας να τους εξασφαλίσουν ιδιωτική περίθαλψη, καταφεύγουν ευκολότερα στην εισαγγελική εντολή επιδιώκοντας την ακούσια νοσηλεία. Προστιθέμενη αξία σε αυτό δίνει το γεγονός ότι στην εισαγγελική παραγγελία το νοσοκομείο δεν μπορεί να αρνηθεί κλίνη·  ακόμα κι αν είναι γεμάτο, θα βάλει ράντζο. Να σημειωθεί ότι το ποσοστό της ακούσιας νοσηλείας στην Ελλάδα υπολογίζεται στο 50%-60%, τη στιγμή που στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κυμαίνεται  γύρω στο 7%.

Περίπου 500 ασθενείς βρίσκονται στα ψυχιατρεία αντί να φιλοξενούνται σε στεγαστικές δομές

Αυτό που έχει, επίσης, ιδιαίτερο, ενδιαφέρον και το επισημαίνει ο κύριος Κόντης, είναι πως “η πορεία των ασθενών δεν είναι τόσο καλή όσο ήταν στο παρελθόν γιατί δεν υπάρχουν κοινωνικά συστήματα υποστήριξης, όπως για παράδειγμα οι οικογένειες των ασθενών, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην βελτίωση της κατάστασης τους”. Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας, επιπλέον, υπ’ όψιν την αποψίλωση των κέντρων ψυχικής υγείας, στις περισσότερες των περιπτώσεων, ο ασθενής, μετά τη νοσηλεία του, δεν επιδέχεται της κατάλληλης φροντίδας και αργά ή γρήγορα επιστρέφει ξανά στην ψυχιατρική κλινική. “Υπάρχει μέσα στο πρόγραμμα της επόμενης τριετίας η δημιουργία νέων κέντρων ψυχικής υγείας. Μάλιστα, υπάρχουν ακόμα κάποια που έχουν συσταθεί και ακόμα δεν έχουν μπει σε λειτουργία γιατί υπάρχει έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού. Αν το δούμε σε αριθμούς είναι περίπου 500 ασθενείς που κακώς είναι στα ψυχιατρεία και θα έπρεπε να έχουν μεταφερθεί σε στεγαστικές δομές”, αποκαλύπτει ο κύριος Γιαννόπουλος.

Δεν έχουμε ούτε φαγητό να δώσουμε κάποιες φορές

“Ο προϋπολογισμός για τη δημόσια ψυχική υγεία έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια κατά 60% με αποτέλεσμα να μην έχουμε κάποιες φορές ακόμα και φαγητό να δώσουμε σε  όλους τους ασθενείς. Δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε τον υγιειονομικό εξοπλισμό τους γιατί η θεραπεία τους διαρκεί όχι μια-δυο ημέρες αλλά μεγάλα χρονικά διαστήματα”, επισημαίνει ο κύριος Γιαννάκος.

Για ακόμη μία φορά γίνεται αντιληπτό πως η οικονομική κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κοινωνική. Ψυχικά ασθενείς ξεχασμένοι και από τον Θεό, χωρίς κοινωνικό περιβάλλον να τους υποστηρίξει, “ξεμένουν” μέσα στα νοσοκομεία γι’ ολόκληρους μήνες, τσουβαλιασμένοι μέσα σε άθλιους θαλάμους, σε αίθουσες με ράντζα όπου συνυπάρχουν μαζί πολλά διαφορετικά περιστατικά με ό,τι συνέπειες αυτό συνεπάγεται. Ασθενείς που εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορές και έχουν κριθεί ποινικά ακαταλόγιστοι, αντί να νοσηλεύονται  σε ειδικά ιδρύματα, κοιμούνται δίπλα σε άλλους ψυχικά πάσχοντες. Ως εκ τούτου, οι επιθέσεις βίας με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι τόσο νοσηλευτές όσο και άλλοι ασθενείς  από διεγερτικούς ασθενείς είναι καθημερινό φαινόμενο. “ Είμαστε υποαμειβόμενοι και καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε δυσκολίες που προκύπτουν από την έλλειψη 400 επαγγελματιών ψυχικής υγείας την ώρα που στο Δαφνί υπάρχει τμήμα με πληρότητα 170% και όλα αυτά με ρίσκο την ίδια μας τη ζωή”, λέει με αγανάκτηση  στο News 24/7 νοσηλεύτρια στο Δαφνί.

Ακόμα και 16 χρονών παιδιά μας έχουν φέρει

Αίσθηση προκαλεί η καταγγελία του κύριου Γιαννάκου πως ακόμα και άτομα μετεφηβικής ηλικίας 16-18 ετών νοσηλεύονται στα μεγάλα ψυχιατρικά νοσοκομεία. “Από επιστημονικής πλευράς υπάρχει μία γκρίζα ζώνη ως προς το αν οι έφηβοι θα αντιμετωπίζονται απο παιδοψυχιατρικές δομές ή όχι. Αυτή είναι η τάση πάντως. Μέχρι τώρα βέβαια λόγω έλλειψης δομών νοσηλείας εφήβων, μερικά κενά τα καλύπτουν ψυχιατρικές κλινικές ανηλίκων”, παραδέχεται ο κύριος Γιαννόπουλος και συμπληρώνει πως “ μέσα στο εξάμηνο θα έχουν τοποθετηθεί λίγες κλίνες εφήβων στο Ασκληπιείο ενώ μελετάμε και μια δομή για ανήλικους ασυνόδευτους πρόσφυγες” .

Τους δίνουμε την θεραπευτική αγωγή αλλά κάποιοι φεύγουν γιατί δεν υπάρχουν κρεβάτια

Στα ψυχιατρικά τμήματα  των γενικών νοσοκομείων η εικόνα είναι παρόμοια με αυτή των ψυχιατρικών. “Νοσηλεύουμε 30 ασθενείς ενώ τα κρεβάτια είναι για 19 άτομα και οι περισσότεροι ασθενείς προσέρχονται κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας”, λέει στο News 24/7 o Μανώλης Αναστασίου, πρόεδρος εργαζομένων στο Θριάσειο Νοσοκομείο. Σε ερώτηση σχετικά με το αν υπάρχουν λίστες αναμονής και το τι γίνεται με τις περιπτώσεις οξέων περιστατικών ή υποτροπής ο κύριος Γιαννάκος είπε: “Όχι δεν υπάρχουν λίστες, σε κάθε περίπτωση δίνεται  θεραπευτική αγωγή αλλά μετά φεύγουν. Και αυτό για να μείνουν άδεια κρεβάτια για τις εισαγγελικές εντολές. Φυσικά, αυτό είναι άδικο γιατί κάποιοι παθαίνουν υποτροπή και έτσι οδηγούνται στο ψυχιατρικό νοσοκομείο αλλά αυτή τη φορά μετά από εισαγγελική εντολή”. Ο κύριος Γιαννόπουλος αναφερόμενος στο θέμα, εστίασε το πρόβλημα στο γεγονός ότι “δεν υπάρχει δυνατότητα ολοκληρωμένης φροντίδας των ασθενών γιατί δεν μεταφέρονται εκεί που παρακολουθούνται λόγω της κακής λειτουργίας στις εφημερίες των νοσοκομείων”. Και κάπως έτσι, τα τρία μεγάλα ψυχιατρεία γίνονται μονόδρομος.

Σήμερα, μετά από επτά χρόνια κρίσης συνηθίσαμε να ακούμε πλέον για υποστελεχωμένες ιατρικές δομές, έλλειψη υγειονομικού υλικού και οικονομική ασφυξία των νοσοκομείων.

Είναι η λύση το κλείσιμο των ψυχιατρείων;

Η αλήθεια είναι ότι ο χώρος της ψυχιατρικής αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα, ακόμη και σε καιρούς ευμάρειας. Μετά από τρεις δεκαετίες μεταρρυθμιστικής προσπάθειας του συστήματος ψυχικής υγείας και τόσα χρήματα που διατέθηκαν στον τομέα της ψυχικής υγείας, ο στόχος που είχε τεθεί για κλείσιμο των ψυχιατρείων μέχρι το τέλος του 2015 δεν εκπληρώθηκε, όπως δεν επετεύχθη και το όραμα της Κοινοτικής και Κοινωνικής Ψυχιατρικής, με τη σταδιακή εγκατάλειψη της Ασυλικής-Ιδρυματικής Ψυχιατρικής . Οι υπηρεσίες που δημιουργήθηκαν ως εναλλακτικές στεγαστικές δομές στην κοινότητα αποδείχτηκαν ανεπαρκείς, ασύνδετες και κατακερματισμένες, με τους ασθενείς να δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτές. Κατά συνέπεια, το Δαφνί, το Δρομοκαΐτειο και το νοσοκομείο Θεσσαλονίκης σηκώνουν ένα πολύ μεγάλο βάρος της ψυχιατρικής περίθαλψης στην Ελλάδα. Παρόλα αυτά οι κύριοι Γιαννάκος και Κόντης συνηγορούν στο ότι δεν είναι εφικτή λύση το λουκέτο στα ψυχιατρεία καθώς ειδικά σήμερα ικανοποιούν ανάγκες του πληθυσμού που δεν έχει την δυνατότητα να απευθυνθεί στον ιδιωτικό τομέα ενώ τονίζουν ότι πρέπει τα νοσοκομεία να υποστηριχτούν τόσο από πλευράς προσωπικού όσο και από πλευράς υλικοτεχνικής υποδομής. Από την πλευρά του, ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Υγείας εκτιμά πως “ έχουν γίνει πολλά βήματα στην κατεύθυνση της αποασυλοποίησης, σε καμία περίπτωση,δεν είμαστε εκεί που ήμασταν όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα “Ψυχαργώς”. Έχουν κλείσει τα ψυχιατρεία της Λέρου, των Χανίων, της Τρίπολης και έχουμε δημιουργήσει αρκετές ψυχιατρικές κλινικές στα γενικά νοσοκομεία και εκατοντάδες στεγαστικές δομές. Όπως και να έχει, πρέπει να επιταχύνουμε τις προσπάθειες προκειμένου να ολοκληρωθεί η ψυχιατρική μεταρρύθμιση με επίκεντρο την αποασυλοποίηση”. 

Σε μια προσπάθεια αποσυμφόρησης των ψυχιατρικών νοσοκομείων, η κυβέρνηση προχώρησε στην έκδοση εγκυκλίου για τον καθορισμό καθημερινής εφημερίας των ψυχιατρικών τμημάτων και των κλινικών ενηλίκων του λεκανοπεδίου Αττικής, η οποία ξεκίνησε να εφαρμόζεται αυτό το μήνα. “Κάθε νοσοκομείο θα εξυπηρετεί κάποιους δήμους, όχι όπως τώρα που έρχονται από παντού με εισαγγελική παραγγελία. Ευελπιστούμε ότι πολύ σύντομα, από το νέο χρόνο κιόλας, θα βελτιωθεί η υφιστάμενη κατάσταση που πράγματι δεν είναι και η καλύτερη”, υπογραμμίζει στο News 24/7 η διοικήτρια του νοσοκομείου Ευαγγελισμός, Παναγιώτα Γκουλάκη-Μητσάκη. Αυτή, ωστόσο, η απόφαση του υπουργείου προκάλεσε αντιδράσεις στους κόλπους των εργαζομένων γενικών νοσοκομείων που από ‘δω και πέρα εντέλλονται να δέχονται για νοσηλεία εισαγγελικά περιστατικά, ενώ ως τώρα παραπέμπονταν σε άλλα νοσοκομεία. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι του  νοσοκομείου “Aττικόν” υποστηρίζουν πως  “η απόφαση αυτή, για ακόμη μία φορά θα γίνει πάνω στις πλάτες ασθενών και προσωπικού, χωρίς προσλήψεις εξειδικευμένων νοσηλευτών, χωρίς τις κατάλληλες υποδομές”. Από τη πλευρά του, ο διοικητής στο νοσοκομείο Αττικόν, Κωνσταντίνος Δραγώνας, παραδέχθηκε στο News 24/7 πως για την πρώτη εφημερία που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα “λήφθηκαν μέτρα για την ασφάλεια των ασθενών, ενισχύθηκε το προσωπικό μας από άλλα τμήματα -με προηγούμενη εμπειρία- και πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να κάνουμε και κτιριακές παρεμβάσεις, να εξασφαλίσουμε περισσότερο εξοπλισμό και προσωπικό από το ΕΚΕΠΥ (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας) ούτως ώστε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις”.

Αποκρυπτογραφώντας το πρόβλημα, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας αναπτύχθηκαν άναρχα, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς τομείς ευθύνης με αποτέλεσμα να υπάρχουν περιοχές της χώρας που δεν διαθέτουν καν δομές και άλλες περιοχές που οι υπηρεσίες και τα ψυχιατρικά ιδρύματα ασφυκτιούν. Σ’ ένα σφικτό δημοσιονομικό περιβάλλον κοινή διαπίστωση είναι πως η η ψυχιατρική μεταρρύθμιση πρέπει να επανεκκινηθεί με όρους δημόσιας και ανθρωποκεντικής κατεύθυνσης ώστε να πάψει να υφίσταται κοινωνικός αποκλεισμός.