Γαστρεντερολόγοι για προβιοτικά: Συχνά είναι “πεταμένα λεφτά”

Πλέον υπάρχουν παντού διαφημίσεις για τα προβιοτικά, στα σούπερ μάρκετ, στα φαρμακεία, στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση από «ειδικούς στην υγεία του εντέρου», συμπεριλαμβανομένων και γιατρών.

Οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι τα προβιοτικά μπορούν να ενισχύσουν το μικροβίωμά σας, δηλαδή τους μικροργανισμούς που ζουν μέσα στο έντερό σας, και να βοηθήσουν σε πεπτικά προβλήματα, στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και ακόμη και στην ψυχική υγεία.

Αλλά οι διαφημιστικοί ισχυρισμοί για τα προβιοτικά που χορηγούνται χωρίς συνταγή δεν ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στα αποδεικτικά στοιχεία, αναφέρουν οι ειδικοί.

Ως γαστρεντερολόγος, αναφέρει η Trisha Pasricha, MD στη Washigton Post (WP), «σπάνια συμβουλεύω τους ασθενείς μου να ξεκινήσουν ένα προβιοτικό και αυτό τους εκπλήσει, λόγω της μεγάλης καμπάνιας μαρκετινγκ για τα οφέλη τους στην υγεία του εντέρου».

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η μη χρήση προβιοτικών αποτελεί μέρος των κατευθυντήριων οδηγιών που βασίζονται σε επιστημονικές αποδείξεις, καθώς η Αμερικανική Γαστρεντερολογική Εταιρεία δεν συνιστά προβιοτικά για τις περισσότερες παθήσεις του πεπτικού συστήματος.

«Αντ’ αυτού, προτείνω να καταναλώνεται τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες. Αυτή η δοκιμασμένη στο χρόνο σύσταση παραμένει ένας από τους πιο ισχυρά επιστημονικά μελετημένους τρόπους για την προώθηση και τη διατήρηση ενός υγιούς μικροβιώματος και τη βελτίωση της συνολικής σας υγείας», γράφει η ίδια.

Η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες οδηγεί στην απώλεια σημαντικών κατηγοριών βακτηρίων. Το αρνητικό είναι ότι μόλις χαθούν ορισμένες ομάδες βακτηρίων, μπορεί να χαθούν για πάντα, ακόμη και αν προσπαθήσετε αργότερα να αυξήσετε την πρόσληψη φυτικών ινών.

«Επομένως, η ώρα να δράσετε είναι τώρα. Όσο πιο ποικιλόμορφη είναι η διατροφή σας, τόσο πιο ποικιλόμορφο είναι το μικροβίωμά σας και τόσο πιο υγιείς είστε. Επιλέξτε, λοιπόν, μια διατροφή πλούσια σε ποικιλία φυτικής διαστροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, ξηρούς καρπούς και τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση (τουρσί) για να τροφοδοτήσετε το μικροβίωμά σας με τον “μπουφέ” θρεπτικών συστατικών που του αξίζει».

Η έρευνα για τα προβιοτικά είναι «μπερδεμένη»

Επισήμως, ο όρος «προβιοτικά» χαρακτηρίζει τους ζωντανούς μικροοργανισμούς που είναι γνωστό ότι παρέχουν κάποιο όφελος στην υγεία.

Μέχρι σήμερα, έχουν γίνει περισσότερες από 1.000 κλινικές δοκιμές προβιοτικών, όμως υπάρχει τεράστια ετερογένεια μεταξύ των πειραμάτων, καθώς χρησιμοποιούνται διαφορετικά βακτηριακά στελέχη, διαφορετικές δόσεις και διαφορετικά αποτελέσματα που μετρώνται.

Ορισμένες λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά του μικροβιώματος του ξενιστή, άλλες όχι, εστιάζοντας περισσότερο στα συμπτώματα ή σε άλλα μέτρα υγείας.

Αυτό δημιουργεί ένα συγκεχυμένο ερευνητικό τοπίο γεμάτο με θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Ακόμα και όταν συγκεντρώνονται σε μετα-αναλύσεις, τα αποτελέσματα είναι μπερδεμένα.

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ δεν θεωρεί τα μη συνταγογραφούμενα προβιοτικά ως φάρμακα, οπότε, σε αντίθεση με τα φάρμακα, δεν χρειάζεται να περάσουν από τη διαδικασία αυστηρών δοκιμών και κλινικών δοκιμών.

Το ζήτημα αυτό προκύπτει επίσης όταν οι επιστήμονες προσπαθούν να βγάλουν συμπεράσματα για τα προϊόντα περιποίησης του δέρματος ή άλλα συμπληρώματα διατροφής, τα οποία επίσης δεν ρυθμίζονται ως φάρμακα από τον FDA.

Η υπόσχεση του μικροβιώματος

Η επιστήμη του μικροβιώματος, όπως την ξέρουμε, απογειώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν οι ερευνητές αναγνώρισαν πόσα υγιή βακτήρια -όχι αυτά που προκαλούν ξαφνική σοβαρή λοίμωξη- βρίσκονται μέσα στο έντερό μας.

Λίγο αργότερα, τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ έθεσαν τις βάσεις για το Human Microbiome Project, μια σημαντική πρωτοβουλία για την αλληλουχία και τη βελτίωση της κατανόησης του μικροβιώματος, από την οποία προέκυψαν πολλές ανακαλύψεις σχετικά με τις ασθένειες που επηρεάζονται από τα βακτήρια του εντέρου μας.

Θεωρητικά, θα ήταν λογικό να προκύπτει ότι η μεταβολή της βακτηριακής σύνθεσης του μικροβιώματος, ενδεχομένως μέσω της εισαγωγής ζωντανών μικροοργανισμών, θα μπορούσε να ωφελήσει την υγεία μας. Αλλά η επίτευξη αυτού του στόχου ήταν ευκολότερο να ειπωθεί προφορικά παρά να μετουσιαθεί σε πράξη.

Τα προβιοτικά -ή άλλοι τρόποι για τη διαμόρφωση του μικροβιώματος, όπως η μεταμόσχευση κοπράνων- έχουν απίστευτες δυνατότητες, αλλά η αξιοποίηση αυτών των δυνατοτήτων είναι ακόμη ένα εκκολαπτόμενο επιστημονικό πεδίο από πολλές απόψεις.

Το μικροβίωμα, το ιατρικό ιστορικό και η διατροφή του καθενός μας είναι μοναδικά. Χρειαζόμαστε ακόμη αυστηρές μελέτες που θα μας επιτρέψουν να εξατομικεύσουμε τέτοιες θεραπείες για τα άτομα, αναφέρουν οι ειδικοί.

Γιατί η παραπληροφόρηση για τα προβιοτικά είναι ανεξέλεγκτη

Όσον αφορά τα προβιοτικά, τα εμπορικά συμφέροντα έχουν ξεπεράσει την επιστήμη, σύμφωνα με την WP.

Μια συνήθης τακτική εταιρειών είναι να θολώνουν τα δεδομένα από ένα προβιοτικό στα υποτιθέμενα οφέλη του προβιοτικού που πωλείται, λες και όλοι οι τύποι προβιοτικών εμπίπτουν ομαλά κάτω από μια μεγάλη ομπρέλα.

Η παραπληροφόρηση σχετικά με τα προβιοτικά είναι συχνή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Μια μελέτη του 2023 που εξέτασε 100 βίντεο στο YouTube σχετικά με τα προβιοτικά διαπίστωσε ότι το 95% των βίντεο υποστήριζε μια θετική στάση απέναντι στην κατανάλωσή τους, με πολύ περισσότερο περιεχόμενο που παρήχθη από ερασιτέχνες παρά από ειδικούς.

Επίσης, μελέτη του 2021 διαπίστωσε ότι οι συζητήσεις για τα προβιοτικά στο X (πρώην Twitter) κυριαρχούνταν από διαφημίσεις και προωθητικές ενέργειες και όχι από επιστήμονες ή υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Ποιος πρέπει τελικά να παίρνει προβιοτικά

Υπάρχουν μερικά πολύ συγκεκριμένα σενάρια όπου οι κλινικές κατευθυντήριες οδηγίες υποστηρίζουν τη χρήση προβιοτικών σε ενήλικες.

Αυτά είναι τα εξής:

• Για τη μείωση του πιθανού κινδύνου μόλυνσης από C. difficile, ένα βακτήριο που προκαλεί σοβαρή διάρροια, κατά τη διάρκεια λήψης μιας σειράς αντιβιοτικών.
• Όταν οι ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση εκτομής τμήματος του εντέρου αναπτύσσουν μια κατάσταση που ονομάζεται φλεγμονή του θυλάκου από τελικό ειλεό.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες δεν συνιστούν ακόμη και αυτές τις ενδείξεις πολύ έντονα και ότι η ποιότητα των στοιχείων στα οποία βασίζονται αξιολογήθηκε ως «χαμηλή» ή «πολύ χαμηλή».