Η χρήση μάσκας και το παράδειγμα της ισπανικής γρίπης

Την ώρα που η χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων και η επιστροφή σε μία μορφή κανονικότητας αποτελεί το βασικό θέμα συζήτησης για τις περισσότερες χώρες παγκοσμίως, η χρήση προστατευτικής μάσκας για την κάλυψη του προσώπου μπαίνει στην κουβέντα και δημιουργεί πεδίο συζητήσεων, διαφωνιών και ερωτηματικών ως προς την αποτελεσματικότητα και την επιβολή της.

Η επιστημονική ιστοσελίδα “The Conversation” εμβαθύνει στο θέμα, προσπαθεί να δώσει απαντήσεις, μέσα από επιστημονικές προεκτάσεις και κυρίως ιστορικές αναφορές, επικαλούμενο την ισπανική γρίπη που προκάλεσε τον θάνατο 50 εκατομμυρίων ανθρώπων τη διετία 1918-20.

Μέχρι στιγμής, πάνω από 30 χώρες έχουν επιβάλει την υποχρεωτική χρήση της μάσκας σε δημόσιους χώρους, ενώ κάποιες άλλες, όπως η Σκωτία (και η Ελλάδα φυσικά), έχουν δώσει συγκεκριμένες κατευθύνσεις για τα μέρη που θα πρέπει αυτή να γίνεται, όπως τα σούπερ μάρκετ και οι δημόσιες συγκοινωνίες. Το ερώτημα που εγείρεται εδώ είναι αν οι άνθρωποι θα πειθαρχήσουν σε αυτό το μέτρο της “επόμενης μέρας” και της μετά-lockdown εποχής, καθώς οι απόψεις για την αποτελεσματικότητα της διίστανται, αφού αυτή έχει αμφισβητηθεί από αρκετές επιστημονικές “φωνές”.

Το 1918, αρκετές χώρες, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό των ΗΠΑ μπήκαν σε καθεστώς αυστηρής απαγόρευσης. Σχολεία, εκκλησίες, πολιτισμικοί χώροι, καταστήματα και κουρεία έκλεισαν, ενώ τα μέτρα και οι ποινές φαντάζουν εξωφρενικές σήμερα, αφού τα πρόστιμα μοιράζονταν σωρηδόν ακόμη και σε περίπτωση δημόσιου… βήχα, ανθρώπινων επαφών μέχρι και φιλιών δημοσίως. Ειδική “αστυνομία γρίπης” είχε αναλάβει να περιορίσει τις συναθροίσεις, ακόμη και στις αυλές των σπιτιών. Ανάλογα μέτρα επιβλήθηκαν σε Καναδά, Αυστραλία και Νότια Αμερική, ακόμη και στο Ηνωμένο Βασίλειο, έστω και σε μικρότερο βαθμό.

Σε αντίθεση με τη συμμόρφωση στα μέτρα και παρά το γεγονός ότι οι μάσκες αρχικά έγιναν και χαρακτηρίστηκαν “προϊόν μόδας”, όλο και περισσότερο κόσμος άρχισε να αντιτίθεται και να μην ακολουθεί τις προτροπές για χρήση τους.

Παρά τις συστάσεις των επιστημόνων που αμφισβητούσαν τις προστατευτικές μάσκες, αρκετές χώρες ή πόλεις αυτών σε Καναδά, ΗΠΑ, Αυστραλία και Ουαλία είχαν επιβάλλει την υποχρεωτική χρήση της.

Η άποψη του κόσμου, ωστόσο, δεν διαφοροποιήθηκε. Ο κόσμος δυσπιστούσε για την αποτελεσματικότητά τους, ενώ θεωρούσε την επιβολή της χρήσης τους ως παραβίαση των δικαιωμάτων του. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που την φορούσαν μόνο όταν υπήρχε αστυνομική επίβλεψη, ενώ αναφέρονται περιστατικά που ήθελαν αρκετούς άντρες να κάνουν μέχρι και τρύπες στις μάγκες για να μπορούν να καπνίζουν!

Οι αντιδράσεις οξύνθηκαν και όλο και περισσότεροι άρχισαν να αντιστέκονται, αρνούμενοι να φορούν τις μάσκες δημοσίως, με τα πρόστιμα να αυξάνονται ραγδαία στις χώρες που η μάσκα ήταν υποχρεωτική.

Σε άλλες χώρες βέβαια, όπως η Αγγλία, η χρήση της μάσκας, εκτός από προαιρετική, χρησιμοποιήθηκε σε συγκεκριμένους χώρους και από συγκεκριμένες ομάδες για προληπτικούς λόγους, όπως από νοσηλευτές στο Μάντσεστερ και στο Λίβερπουλ.

Επιστημονικές απαντήσεις

Από τον Μάρτιο του 2019 άρχισαν να δημιουργούνται σοβαρές ερωτήσεις να διεξάγονται έρευνες γύρω από την αποτελεσματικότητα της μάσκας. Οι περισσότεροι επιστήμονες είδαν τις δημόσιες τοποθετήσεις τους να συγκλίνουν και η κοινή οπτική έχριζε τις μάσκες ως ένα “μέτρο αμφιβόλου αποτελεσματικότητας”.

Σύμφωνα με ευρήματα μελέτης σε νοσοκομείο του Σαν Φρανσίσκο, το 78% των νοσοκόμων μολύνθηκαν παρά τη σχολαστική χρήση μάσκας.

Μάλιστα, η σύγκριση του Σαν Φρανσίσκο με άλλες περιοχές ή πολιτείες, όπως το Λος Άντζελες και το Σικάγο όπου η χρήση μάσκας δεν ήταν υποχρεωτική έδειξε ότι τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν περίπου ίδια ή έστω “όχι χαμηλότερα”.

Οι άνθρωποι ακολούθησαν τα περιοριστικά μέτρα στην “καρδιά” της έξαρσης της γρίπης, δεν έδειξαν όμως ανάλογη υπακοή στην επόμενη μέρα, αμφισβητώντας μαζικά και έμπρακτα την αποτελεσματικότητα της μάσκας.

Έναν αιώνα αργότερα, σήμερα, η χρήση μάσκας για την αποφυγή νέας εξάπλωσης του κορονοϊού παραμένει ένα αμφιλεγόμενο θέμα.