Καρκίνος: Η Ιατρική Ακριβείας μπορεί να εξασφαλίσει αποτελεσματική αντιμετώπιση

Η ετερογένεια του καρκίνου θεωρείται το μεγαλύτερο στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσει η επιστημονική κοινότητα προκειμένου να εξασφαλίσει αποτελεσματικές θεραπείες αντιμετώπισης. Όπως αναφέρθηκε στο πρόσφατο συνέδριο Ανοσο-ογκολογίας της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παθολογικής Ογκολογίας (ESMO), ESMO IO, θα πρέπει να βλέπουμε τον καρκίνο ως άθροισμα πολλών διαφορετικών καρκίνων και πρέπει να βρούμε έναν πολλαπλό τρόπο αντιμετώπισης. Κι αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο μέσω της Ιατρικής Ακριβείας ενώ τα σύγχρονα φάρμακα που διαθέτουμε, όπως η Ανοσοθεραπεία αποτελούν ένα ενδιάμεσο στάδιο.

Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Συρίγος*, η μοντέρνα θεραπεία είναι η precision medicine (Ιατρική Ακριβείας). “Δεν μπορεί εγώ και διπλανός μου να παίρνουμε τα ίδια φάρμακα. Ο καρκίνος είναι μια πολυκλωνική νόσος και τα καρκινικά κύτταρα δεν είναι «φωτοτυπία» το ένα του άλλου. Αυτό είναι και ο λόγος που ενώ βρίσκουμε ένα πολύ καλό φάρμακο, αποτελεσματικό στα πειραματόζωα (ποντίκια) που σκοτώνει το 95% της νόσου, στον άνθρωπο καταφέρνει να καταπολεμήσε μόνο το 25%. Αυτό ονομάζεται ετερογένεια του καρκίνου” αναφέρει.

Συνεχίζοντας επισημαίνει ότι «Όπως προαναφέραμε δεν έχουμε να κάνουμε με τη φωτοτυπία ενός κυττάρου, αλλά με 15 «μαμάδες κύτταρα» που δημιουργούν το καθένα 15 κλώνους. Εκεί εμείς ακόμη και αν δώσουμε μια θεραπεία, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε 1, 2 ή 3 κλώνους όμως από τους υπόλοιπους, ο πιο επιθετικός και ο πιο κακός θα επικρατήσει.

Ανοσοθεραπεία

Στο ευρύτερο πλαίσιο της πιο εύστοχης και πιο «ψύχραιμης» αντιμετώπισης του καρκίνου ο κ. Συρίγος επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του ESMO παρουσιάστηκαν πολλά κλινικά δεδομένα που αναδεικνύουν τον ρόλο της Ανοσοθεραπείας πριν τη χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου, αλλά και μετά.

«Η Ανοσοθεραπεία όταν χορηγηθεί προ της χειρουργικής διαχείρισης του καρκίνου, ειδικά όταν πρόκειται για τον πνεύμονα ή τον μαστό, συντελεί σε λιγότερο επεμβατικά χειρουργεία, καθώς συρρικνώνει τον όγκο. Αυτό μεταφράζεται σε λιγότερο χειρουργικό χρόνο, λιγότερο ακρωτηριασμό του οργάνου-στόχου, ταχύτερη ανάρρωση του ασθενή και λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες», μας εξηγεί. Και συμπληρώνει ότι από τα μέχρι τώρα δημοσιευμένα κλινικά δεδομένα σε όσο πρωιμότερο στάδιο (Ι και ΙΙ) είναι ένας καρκίνος, τόσο μεγαλύτερο πεδίο δράσης βρίσκει η Ανοσοθεραπεία. Η Ανοσοθεραπεία πριν το θεραπευτικό χειρουργείο εφαρμόζεται ήδη στους καρκίνους του πνεύμονα, του μαστού, του παχέος εντέρου, το ορθού, αλλά και σε κακοήθειες στο πάγκρεας, στην ουροδόχο κύστη, στον οισοφάγο, στο στομάχι και στο μελάνωμα. Αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει να υπάρχουν Ογκολογικά Συμβούλια και διεπιστημονική διαχείριση του ασθενή. Η διεπιστημονική ομάδα, αποτελούμενη συνήθως από Ογκολόγο, Χειρουργό, Ακτινοθεραπευτή, Μοριακό Βιολόγο, Παθολογοανατόμο και άλλες σχετικές ειδικότητες, πρέπει να χαράσσει μια κοινή γραμμή διαχείρισης του περιστατικού με στόχο το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα», αναφέρει οκαθηγητής.

«Σε λίγο καιρό αυτή η νεο-επικουρική θεραπεία πριν το θεραπευτικό χειρουργείο θα είναι ο κανόνας. Κλινικά δεδομένα που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο δείχνουν ότι, σε περιπτώσεις ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα, που αναλύθηκαν δείγματα όγκων αφότου είχε προηγηθεί Ανοσοθεραπεία και θεραπευτικό χειρουργείο, το 70% των ιστών ήταν νεκρωμένοι. Κι αυτό επετεύχθη με Ανοσοθεραπεία 2 μηνών. Αν είχε ολοκληρωθεί το τρίμηνο ίσως το χειρουργείο να ήταν περιττό», σημειώνει επίσης.

Τα θετικά αποτελέσματα της Ανοσοθεραπείας προς του χειρουργείου επιβεβαιώνει και κλινική μελέτη που παρουσιάστηκε στο ESMO και αφορά σε έναν ιδιαίτερα δύσκολο καρκίνο, τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Μια «ορφανή νόσο» καθώς μέχρι σήμερα δεν είχε πολλές θεραπευτικές επιλογές με αποτέλεσμα μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών. Η προσθήκη της ατεζολιζουμάμπης, ενός μονοκλωνικού αντισώματος ειδικά σχεδιασμένου να αναγνωρίζει και να συνδέεται σε ειδικούς υποδοχείς-στόχους στα καρκινικά ή τα φυσιολογικά κύτταρα του σώματος, στη χημειοθεραπεία συντελεί σε σημαντικά βελτιωμένο προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών.

«Η ατεζολιζουμάμπη ως μονοθεραπεία ενδείκνυται για τη θεραπεία ασθενών με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνωμα μετά από προηγούμενη χημειοθεραπεία που περιέχει πλατίνα ή ασθενών που θεωρούνται ακατάλληλοι για σισπλατίνη. Επίσης, ως μονοθεραπεία ενδείκνυται για τη θεραπεία ασθενών με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα μετά από προηγούμενη χημειοθεραπεία. Τώρα πλέον είναι και θεραπεία πρώτης γραμμής για τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Και είναι σημαντικό ότι η ατεζολιζουμάμπη είναι ήδη διαθέσιμη στην Ελλάδα, καθώς και ότι η χώρα μας συμμετείχε στην κλινική δοκιμή για την ανάπτυξή του μονοκλωνικού αυτού αντισώματος», τονίζει ο κ. Κωνσταντίνος Συρίγος.

Οι κυτταρικές θεραπείες CAR-T

Σύμφωνα με τον καθηγητή, το μέλλον στις θεραπείες για τον καρκίνο είναι τα CAR T-λεμφοκύτταρα που έχουν έγιναν γνωστά για την αποτελεσματικότητά τους έναντι των αιματολογικών καρκίνων και αναμένεται να φέρουν επανάσταση και στην αντιμετώπιση των συμπαγών όγκων με πρώτη μορφή τον καρκίνο στο μεσοθηλίωμα.

Για την «παραγωγή» των CAR-T, συλλέγεται αίμα από τον ασθενή, απομονώνονται τα T λεμφοκύτταρα (Λεμφικό κύτταρο από το μυελό των οστών) και στη συνέχεια εισάγεται σ αυτό ένας αδρανοποιημένος ιός ο οποίος στην επιφάνεια του κυττάρου φτιάχνει ένα αντίσωμα. Αυτό αναγνωρίζει το αντιγόνο του καρκινικού κυττάρου. Αφού πολλαπλασιαστούν αυτά τα «αλλαγμένα» Τ λεμφοκύτταρα, εισάγονται και πάλι στον οργανισμό του ασθενή, αναγνωρίζουν τα αντισώματα των καρκινικών κυττάρων, ενώνονται μαζί τους και διαλύονται, σκοτώνοντας έτσι τον καρκίνο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα δύο δημόσια νοσοκομεία, το Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» στην Αθήνα και το «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη βρίσκονται πιο κοντά στη διαδικασία της πιστοποίησης από τις αρμόδιες εθνικές αρχές και τις φαρμακευτικές εταιρείες που κατέχουν τα δικαιώματα εμπορικής χρήσης των θεραπειών αυτών, για τη χορήγηση CAR-Τ κυτταρικών θεραπειών σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες ασθενείς. Τέλος, άδεια για αυτόλογες μεταμοσχεύσεις έχει και το Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», γεγονός που του δίνει «προβάδισμα» έναντι άλλων νοσοκομείων του Λεκανοπεδίου στη χορήγηση CAR-Τs για αιματολογικούς και μη καρκίνους στο μέλλον.

*Κωνσταντίνος Συρίγος, Καθηγητής Παθολογίας & Ογκολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Γ’ Παθολογίας Κλινικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ – Γενικό Νοσοκομείο «Η Σωτηρία», Visiting Professor of Thoracic Oncology, Yale School of Medicine, Adjunct Professor of Medicine, Pittsburgh University School of Medicine