Καρκίνος του Πνεύμονα: Η σωστή ενημέρωση βασική παράμετρος για την αντιμετώπιση της νόσου

Τους τελευταίους μήνες, η πανδημία έχει αλλάξει τη ζωή μας καθώς και τον τρόπο που ενημερωνόμαστε και προστατεύουμε την υγεία μας. Το γεγονός αυτό δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να αποπροσανατολίζει τη σκέψη όλων από άλλα νοσήματα και δη τον καρκίνο και μία από τις πλέον συχνές μορφές του είναι ο καρκίνος του πνεύμονα.

Η ανάγκη για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντική αυτή την περίοδο και μάλιστα, ο Νοέμβριος είναι μήνας αφιερωμένος στον καρκίνο του πνεύμονα για περαιτέρω δράσεις στο πεδίο αυτό. Έτσι και φέτος συνεχίζεται η μεγάλη προσπάθεια για την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση όλων μας για τον καρκίνο του πνεύμονα με κεντρικό μήνυμα τη φράση #foramelefko.

Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της εταιρείας Roche η οποία ξεκίνησε τo 2019 ξεκίνησε σαν ένα ξεχωριστό ταξίδι Ένα λευκό κορδελάκι, σύμβολο του καρκίνου του πνεύμονα, έγινε το σημείο εκκίνησης για μια σειρά από στοχευμένες δράσεις που άγγιξαν χιλιάδες Έλληνες τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης.

Ο καρκίνος του πνεύμονα

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί το πρώτο συχνότερο κακόηθες νεόπλασμα σε άνδρες και το τρίτο στις γυναίκες, με τη διάγνωσή του να γίνεται συνήθως στην ηλικία των 70 ετών. Μάλιστα σε αυτόν οφείλονται οι περισσότεροι θάνατοι από καρκίνο. Παγκοσμίως, 1,6 εκατομμύρια νέα περιστατικά διαγιγνώσκονται ετησίως, με καρκίνο του πνεύμονα και 1,4 εκατομμύρια θάνατοι.

Στην Ελλάδα καταγράφονται περί τα 7000 περιστατικά ετησίως με την τάση να είναι αυξητική ειδικά στις γυναίκες.

Παράγοντες κινδύνου

Το ενεργητικό αλλά και το παθητικό κάπνισμα αποτελούν τους κύριους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του πνεύμονα αν και η νόσος μπορεί να εμφανιστεί επίσης σε μη καπνιστές. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι 10 φορές συχνότερος στους καπνιστές απ’ ότι στους μη-καπνιστές. Ο κίνδυνος αυξάνεται όσο αυξάνει η ποσότητα και η διάρκεια του καπνίσματος και όσο μικρότερη είναι η ηλικία έναρξης, ενώ ελαττώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος. Σημειώνεται δε ότι 1 στους 9 καπνιστές θα εμφανίσει καρκίνο.

Στους επιπλέον παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται η ηλικία, η έκθεση σε ραδόνιο ή άλλους καρκινογόνους παράγοντες του περιβάλλοντος, η ακτινοβολία θώρακα, το προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό και η μόλυνση του ατμοσφαιρικού αέρα.

Μορφές της νόσου

Η κύρια μορφή καρκίνου του πνεύμονα είναι ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΜΚΠ), ο οποίος εμφανίζεται στο 85% περίπου του συνόλου των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα.

Οι άλλες μορφές περιλαμβάνουν τον μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (ΜΚΠ) [10%–15%] και τα καρκινοειδή του πνεύμονα [5%].

Οι δύο επικρατέστεροι ιστολογικοί τύποι του ΜΜΚΠ είναι το αδενοκαρκίνωμα (περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις) και το πλακώδες καρκίνωμα (περίπου 25% των περιστατικών).

Οι παραπάνω τύποι καρκίνου μπορούν να ταξινομηθούν περαιτέρω βάσει γονιδιακών μεταλλάξεων (π.χ EGFR, ALK) οι οποίες αποτελούν στόχους νέων θεραπειών.

Στον καρκίνο του πνεύμονα τα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν έως ότου ο καρκίνος φθάσει σε προχωρημένο στάδιο. Οι συνηθέστερες θέσεις μετάστασης είναι οι λεμφαδένες, το μεσοθωράκιο, το ήπαρ, τα επινεφρίδια, ο εγκέφαλος και τα οστά.

Πρόληψη

Όπως και σε όλες τις μορφές καρκίνου, η πρόληψη είναι κλειδί για την αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα ο οποίος εμφανίζει συμπτώματα ότι είναι ήδη σε προχωρημένο στάδιο.

Σύμφωνα με την πνευμονολόγο κυρία Σοφία Λαμπάκη «Ο προσυμπτωματικός έλεγχος στον καρκίνο του πνεύμονα αφορά μία διαδικασία κατά την οποία ο υγιής πληθυσμός, άνθρωποι οι οποία είναι είτε ενεργοί καπνιστές είτε πρόσφατα πρώην καπνιστές, δηλαδή έχουν σταματήσει το κάπνισμα τα τελευταία 10 με 15 έτη, μπαίνουν σε μια διαδικασία αξιολόγησης απεικόνισης του θώρακα με μία εξέταση η οποία λέγεται αξονική τομογραφία χαμηλής δώσεις ακτινοβολίας ετησίως. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, στα άτομα τα οποία υποβάλλονται σε αυτή την εξέταση, είναι πιθανό να διαγνωστούν και να φανούν οζίδια τα οποία στο μέλλον να εξελιχθούν σε καρκίνο του πνεύμονα καθώς αυτά θεωρούνται ότι είναι το πρώτο στάδιο. Δυστυχώς στην Ευρώπη με εξαίρεση την Κροατία δεν υπάρχουν προγράμματα για προσυμπτωματικό έλεγχο. Το μεγάλο όφελος που προκύπτει από τον προσυμπτωματικό έλεγχο είναι η μείωση της θνητότητας από καρκίνο του πνεύμονα και συγκεκριμένα μία μελέτη στις Ηνωμένες Πολιτείες έδειξε μείωση 20% και μία που ακολούθησε στην Ευρώπη έδειξε μείωση 26%. Μάλιστα στις γυναίκες το ποσοστό είναι ακόμη μεγαλύτερο και μπορεί να φτάσει έως το 61%».

Συμπτώματα

Η βασική συμπτωματολογία τους καρκίνου του πνεύμονα περιλαμβάνει:

1. Δυσφορία ή πόνο στο θώρακα

2. Βήχα που δεν υποχωρεί ή που επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου ή βήχα που έχει αλλάξει σε σχέση με το συνηθισμένο του καπνιστή.

3. Δυσκολία στην αναπνοή

4. Σύριγμα στην αναπνοή

5. Αίμα στα πτύελα που αποβάλλονται με το βήχα από τους πνεύμονες

6. Βραχνάδα στη φωνή

7. Βήχα που δεν υποχωρεί ή που επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου ή βήχα που έχει αλλάξει σε σχέση με το συνηθισμένο βήχα του καπνιστή

8. Απώλεια σωματικού βάρους χωρίς γνωστή αιτία

9. Έντονο αίσθημα κόπωσης

10. Δυσκολία στην κατάποση

Καθώς τα παραπάνω συμπτώματα εμφανίζονται και σε άλλες νόσους, εάν εμφανίσετε κάποιο από τα αυτά συμβουλευτείτε τον ιατρό σας για την κατάλληλη διάγνωση και αντιμετώπιση.

Πρόληψη -Μείωση κινδύνου

Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να αναχαιτιστεί αλλάζοντας κάποιες επιβαρυντικές για τον οργανισμό συνήθειες. Οι επιστήμονες συστήνουν τα παρακάτω:

Αποφύγετε το κάπνισμα ή εάν είστε καπνιστές διακόψτε το. Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο ακόμη και αν είστε χρόνιοι καπνιστές.

Αποφύγετε την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα.

Αποφύγετε την έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες, ιδιαιτέρως στο χώρο εργασίας ή λάβετε τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης. Ο κίνδυνος για την υγεία σας από την έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες αυξάνει σημαντικά εάν είστε καπνιστής.

Να τρώτε φρούτα και λαχανικά. Είναι η καλύτερη πηγή βιταμινών και θρεπτικών συστατικών.

Παραμείνετε δραστήριος/α σωματικά, ασκηθείτε για τουλάχιστον 30 λεπτά τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας.

Διατηρείστε καλή ψυχολογία και αποβάλλετε το άγχος από την καθημερινότητά σας.

Διάγνωση καρκίνου του Πνεύμονα

Σύμφωνα με την ογκολόγο παθολόγο κυρία Έλενα Λινάρδου η έγκαιρη διάγνωση έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία για όλους τους συμπαγής όγκος και ιδιαίτερα στον καρκίνο του πνεύμονα που είναι μία νόσος που μπορεί να χαθεί να καθυστερήσει την διάγνωση της. «Συνήθως γίνεται μια ακτινογραφία και ακολουθεί μια αξονική τομογραφία με βάση κάποια συμπτώματα που έχει ασθενείς και στη συνέχεια ο πνευμονολόγος προχωρά σε μία βρογχοσκόπηση και η διάγνωση συμπληρώνεται είτε με λήψη βιοψίας από την βρογχοσκόπηση είτε με κάποιο άλλο τρόπο χειρουργικό ή μέσω αξονικής τομογραφίας. Ο παθολογοανατόμος θα είναι αυτός που θα μας πει τι ακριβώς τύπο καρκίνου πνεύμονα έχουμε και στη συνέχεια θα ακολουθήσουν περαιτέρω αναλύσεις μοριακές αναλύσεις για να εξακριβώσουμε τον υπότυπο του καρκίνου του πνεύμονα γιατί πρέπει να γνωρίζουμε δεν είναι μία νόσος ο καρκίνος του πνεύμονα αλλά είναι πολλές»

Ειδικότερα αρχικά, διενεργείται ακτινογραφία και αξονική τομογραφία (CT) του θώρακα, για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει όγκος στον πνεύμονα.

Ο γιατρός επιβεβαιώνει τη διάγνωση του καρκίνου με βιοψία, λαμβάνοντας μερικά δείγματα κυττάρων από τον όγκο, τους λεμφαδένες ή έναν δεύτερο όγκο που εντοπίζεται πιο μακριά από τον όγκο που βρίσκεται στον πνεύμονα (μετάσταση).

Η βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί με διάφορους τρόπους όπως:

Με ενδοσκοπική κάμερα (κάμερα που εισέρχεται στους πνεύμονες)

Η εξέταση ονομάζεται βρογχοσκόπηση.

Με ενδοβρογχικό υπέρηχο (EBUS), μια τεχνική διάγνωσης παρόμοια με τη βρογχοσκόπηση.

Με τη βοήθεια αξονικού τομογράφου.

Χειρουργικά (μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις).

Μετά τη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα γίνεται η σταδιοποίηση, δηλαδή η αξιολόγηση της έκτασης του όγκου. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται αξονικές τομογραφίες, σπινθηρογράφημα οστών, μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ενώ εναλλακτικά εφαρμόζεται ποζιτρονική τομογραφία (PET/CT) και μαγνητική εγκεφάλου.

Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση παίζουν οι βιοδείκτες. Σύμφωνα με την κα Λινάρδου «οι βιοδείκτες δεν είναι τίποτα άλλο από οποιοδήποτε μόριο ή οποιαδήποτε ουσία που μπορούμε να ανιχνεύσουμε είτε στον ιστό -στο κομματάκι της βιοψίας- είτε σε ένα οποιοδήποτε άλλο βιολογικό υγρό, όπως το αίμα ή τα ούρα. Αυτός ο δείκτης, αυτό το μόριο σημαίνει συνήθως ότι υπάρχει κάποια παθολογική ή κάποια φυσιολογική διαδικασία που μπορεί να μας οδηγήσει είτε στην ανεύρεση ενός στόχου για θεραπεία είτε στην πρόβλεψη, την πρόγνωση, για το συγκεκριμένο όγκο. Ο βιοδείκτης λοιπόν είναι αυτό που θα μας υποδείξει συγκεκριμένα για τον καρκίνο του πνεύμονα τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής. Οι βιοδείκτες είναι πάρα πολύ απαραίτητοι στον καρκίνο του πνεύμονα, γιατί ξέρουμε σήμερα ότι ένας στους τρεις ασθενείς έχει ένα βιοδείκτη για τον οποίον υπάρχει σήμερα εγκεκριμένη θεραπεία. Άρα εάν δε βρούμε το βιοδείκτη δεν θα μπορέσουμε να οδηγήσουμε τον ασθενή στην εξατομικευμένη θεραπεία. Και ακόμα περισσότερο ξέρουμε ότι εκτός από αυτόν τον ένας στους τρεις για τον οποίο έχουμε σήμερα θεραπεία υπάρχει ένα περίπου 70% των ασθενών οι οποίοι έχουν ένα δυνητικά στοχεύσιμο βιοδείκτη, πράγμα που σημαίνει ότι αν δεν τον βρούμε μπορεί να μην μπορέσουμε να δώσουμε σε αυτόν τον ασθενή την ευκαιρία μιας εξατομικευμένης θεραπείας».

Θεραπευτική προσέγγιση

Η θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα μπορεί να περιλαμβάνει μία ή συνδυασμό των ακόλουθων επιλογών:

Χειρουργική Επέμβαση

Εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις για χειρουργική αντιμετώπιση, είναι πιθανό ο ασθενής να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου. Συνήθως, η χειρουργική μέθοδος εφαρμόζεται σε περιπτώσεις μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα (ΜΜΚΠ). Ωστόσο, εάν διαγνωσθεί μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (ΜΚΠ) σε πολύ πρώιμο στάδιο που να μην έχει εξαπλωθεί, ο γιατρός ενδέχεται να προτείνει χειρουργική θεραπεία. Εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, τότε η χειρουργική αντιμετώπιση είναι λιγότερο πιθανόν να αποτελεί τη θεραπευτική επιλογή και προτείνονται διαφορετικές θεραπευτικές λύσεις.

Χημειοθεραπεία

Η χημειοθεραπεία είναι μια διαδικασία κατά την οποία ο ασθενής λαμβάνει φάρμακα που δρουν κατά του καρκίνου, μέσω ένεσης σε μία φλέβα ή από το στόμα. Τα φάρμακα αυτά εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και διαχέονται σε ολόκληρο τον οργανισμό, με αποτέλεσμα η θεραπεία αυτή να είναι χρήσιμη για κάθε τύπο καρκίνου σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Η χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν τη χειρουργική επέμβαση για τη συρρίκνωση ενός όγκου, μετά τη χειρουργική επέμβαση για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων που μπορεί να παραμένουν ή για την ανακούφιση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο. Η χημειοθεραπεία μπορεί επίσης να συνδυαστεί με ακτινοθεραπεία.

Ακτινοθεραπεία

Η ακτινοθεραπεία μπορεί να εφαρμόζεται είτε μεμονωμένα μετά από χειρουργική επέμβαση είτε σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Στην ακτινοθεραπεία, χρησιμοποιείται ακτινοβολία υψηλής ενέργειας για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Η συγκεκριμένη θεραπεία χορηγείται συνήθως σε καθημερινή βάση, πέντε ημέρες την εβδομάδα για περίπου έξι εβδομάδες.

Στοχευμένη Θεραπεία

Ως αποτέλεσμα της προόδου που έχουν σημειώσει οι ειδικοί όσον αφορά στην κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου του πνεύμονα, κατέστη δυνατή η ανάπτυξη νέων φαρμάκων με δράση που βασίζεται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων. Πρόκειται για τις λεγόμενες στοχευμένες θεραπείες. Κάθε ασθενής που έχει διαγνωσθεί με καρκίνο πνεύμονα είναι απαραίτητο να κάνει μοριακό έλεγχο για συγκεκριμένες μεταλλάξεις όπως για παράδειγμα την μετάλλαξη EGFR ή την αντιμετάθεση ALK. Οι στοχευμένες θεραπείες αυξάνουν την επιβίωση των ασθενών που μπορούν να τις λάβουν συγκριτικά με τη χημειοθεραπεία.

Ανοσοθεραπεία

Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού λειτουργεί σαν σύστημα παρακολούθησης για την προστασία από αυτά που αντιλαμβάνεται ως ξένες ουσίες. Για παράδειγμα, όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίζει βλαβερά βακτήρια ή έναν ιό μέσα στο σώμα, αντιδρά παράγοντας συγκεκριμένες πρωτεΐνες (αντισώματα) που επιτίθενται και καταστρέφουν τους εισβολείς. Το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμετωπίζει επίσης τα καρκινικά κύτταρα ως ξένους εισβολείς. Μερικές φορές εξαιτίας κάποιας αποτυχίας του συστήματος τα καρκινικά κύτταρα δεν αναγνωρίζονται. Η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος για την επίθεση και την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων ονομάζεται ανοσοθεραπεία. Η ανοσοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες για τον καρκίνο.

«Φοράμε λευκό»

Με κεντρικό μήνυμα «Φοράμε λευκό» η εταιρεία Roche Hellas δημιουργεί μια πρωτότυπη καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού στην Ελλάδα για τον καρκίνο του πνεύμονα. Με δημιουργικό όχημα το λευκό, το χρώμα της διαφάνειας, της καθαρότητας, της ελπίδας, αλλά και διεθνές χρώμα-σύμβολο της εκστρατείας ενάντια στον καρκίνο του πνεύμονα η Roche Hellas, επιχειρεί να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες γύρω από μια από τις πιο διαδεδομένες νόσους παγκοσμίως.

Η λευκή κορδέλα είναι, σε διεθνές επίπεδο, το σύμβολο της εκστρατείας ενάντια στον καρκίνο του πνεύμονα. Το λευκό είναι το χρώμα που αντιπροσωπεύει τη διαφάνεια, την καθαρότητα, την ελπίδα και αποτέλεσε την πηγή έμπνευσής για τη δημιουργία της καμπάνιας #foramelefko

Η καμπάνια «Φοράμε λευκό», αποτελεί μια πρωτοβουλία της Roche Hellas και τελεί υπό την αιγίδα της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος, της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου & της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, ενώ έχει συμπαραστάτες και πρεσβευτές από τον χώρο του πολιτισμού και του αθλητισμού.

Για την πληρέστερη ενημέρωση του κοινού ως προς τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της αντιμετώπισης της νόσου, δημιουργήθηκε το site www.foramelefko.gr, ενώ μέσω του hashtag #foramelefko, έχει ξεκινήσει ανοιχτός διάλογος στο διαδίκτυο, όπου ο καθένας μπορεί να εκφράσει τις απορίες, τους προβληματισμούς του, αλλά και να μεταδώσει το δικό του προσωπικό μήνυμα.