Καρκίνος τραχήλου της μήτρας: Με σοβαρά κενά η ΚΥΑ για τις δωρεάν προληπτικές εξετάσεις

Με καθυστέρηση ενός έτους, από την ημερομηνία έναρξης (7 Μαρτίου 2023) που είχε ανακοινώσει το υπουργείο Υγείας, ξεκινά τελικά το πρόγραμμα δωρεάν προληπτικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Η Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) εκδόθηκε μόλις την περασμένη εβδομάδα και σύμφωνα με την αναπληρώτρια υπουργό Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη, οι πρώτες γυναίκες θα λάβουν μήνυμα για το δωρεάν ραντεβού τους αυτήν την εβδομάδα.

Ωστόσο, το λεγόμενο «Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου», όπως το περιγράφει η ΚΥΑ, δεν είναι παρά μία σημαντική «Δράση», όπως και πάλι περιγράφει η ΚΥΑ, για τον γυναικείο πληθυσμό, με αρκετά κενά, αλλά και σημαντικά σημεία αδιευκρίνιστα για τους γιατρούς και τις γυναίκες που θα συμμετέχουν.

Δεν πρόκειται για Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου, αλλά για μία Δράση

Το πρώτο και βασικότερο που μπορεί κάποιος να προσέξει στην ΚΥΑ με τίτλο «Προληπτικές Διαγνωστικές Εξετάσεις για τον Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας», είναι ότι πρόκειται για μία Δράση η οποία λήγει τον Δεκέμβριο του 2025.

Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου του γενικού πληθυσμού για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά για ένα πρόγραμμα με μικρό χρονικό ορίζοντα.

«Στα περισσότερα  προηγμένα κράτη, ένα τέτοιο Πρόγραμμα εφαρμόζεται επ’ αόριστον, δηλαδή χωρίς ημερομηνία λήξης. Για παράδειγμα, το αντίστοιχο εθνικό πρόγραμμα για καρκίνο τραχήλου της μήτρας άρχισε στην Σουηδία την δεκαετία του 1960 και στην Αγγλία στην δεκαετία του 1980 και συνεχίζεται αναδιαμορφωμένο, με εξασφαλισμένη και συνεχιζόμενη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. Στην προκειμένη, λοιπόν, περίπτωση, όπως συνάγεται από τον ψηφισθέντα και τροποποιηθέντα Νόμο 4958 καθώς και από την παρούσα ΚΥΑ, δεν πρόκειται για ένα Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου (ΕΠΠΕ) αλλά απλώς για μία δράση, με περιορισμένη διάρκεια και χρηματοδότηση», εξηγεί στο NEWS 24/7 ο Θεόδωρος Αγοραστός, καθηγητής Μαιευτικής και Γυναικολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Αντιμετώπισης του Ιού των Θηλωμάτων (HPV).

Διευκρινίζεται ότι το πρόγραμμα σταματά στις 31 Δεκεμβρίου του 2025, καθώς πρόκειται για συγκεκριμένη χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, αν μια γυναίκα 35 ετών κληθεί τον Οκτώβριο, στο πλαίσιο αυτής της δράσης, να κάνει ένα HPV DNA test και αυτό βγει αρνητικό, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για το τι θα κάνει μετά. Θα ξανακάνει HPV test; Και πότε; Θα κάνει μήπως Pap test; Και πότε;

Προφανώς όταν η δράση του υπουργείου Υγείας θα έχει ολοκληρωθεί, η γυναίκα θα πρέπει να φροντίζει πλέον μόνη της για τον προληπτικό έλεγχο που θα πρέπει να κάνει στο μέλλον και, αναγκαστικά, να πληρώνει από την τσέπη της γι’ αυτό.

Δεν εντάσσεται στους στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2030

Η Δράση αυτή δεν αναφέρεται καθόλου στην παγκόσμια προσπάθεια, η οποία έχει αναληφθεί υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από το 2020, με στόχο την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας.

Προς τον σκοπό αυτό προτείνονται ορισμένοι στόχοι (70% του ΠΟΥ και 90% της ΕΕ για την κάλυψη του γυναικείου πληθυσμού με προσυμπτωματικό έλεγχο), στους οποίους δεν αναφέρεται καθόλου η ΚΥΑ.

Δηλαδή η Δράση αυτή δεν μπορεί να έχει σχέση με την επίτευξη του στόχου να έχει ελεγχθεί με HPV DNA test το 90% των γυναικών άνω των 30 ετών μέχρι το 2030.

Για τον στόχο αυτόν υπάρχουν ξεκάθαρες κατευθυντήριες οδηγίες, προτροπές, ακόμη και χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς όλες τις χώρες της ΕΕ, με προϋπόθεση, βέβαια, την ύπαρξη και εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμου Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου για τον καρκίνο τραχήλου μήτρας, κάτι το οποίο δυστυχώς, όπως αναφέρει ο κ. Αγοραστός, λείπει στην Ελλάδα, την πατρίδα του Γ. Παπανικολάου!

Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την κάλυψη των γυναικών σε απομακρυσμένες περιοχές

Σύμφωνα με όσα είχε αναφέρει πρόσφατα στο συνέδριο της Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ) η κυρία Αγαπηδάκη, το πρόβλημα με τις εξετάσεις στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, θα λυθεί με τις κινητές ομάδες υγείας (ΚΟΜΥ), οι οποίες θα μπορούν να πηγαίνουν σε κάποιες απομακρυσμένες περιοχές και να κάνουν μαζικά δειγματοληψίες.

Ελέχθη επίσης, ότι για γυναίκες με δυσκολίες πρόσβασης σε Μονάδες Φροντίδας Υγείας προβλέπεται να ενταχθεί στο υπό διαμόρφωση «Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου» και η μέθοδος της αυτοδειγματολειψίας (self-sampling).

Η μέθοδος αυτή, η οποία προτείνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και εφαρμόζεται ήδη σε πολλές προηγμένες στον τομέα αυτό χώρες, συνίσταται στο ότι η γυναίκα προμηθεύεται  ένα ειδικό kit (π.χ. με ένα βαμβακοφόρο στειλεό και ένα φιαλίδιο), με το οποίο λαμβάνει μόνη της δείγμα από τον κόλπο της και στη συνέχεια το στέλνει στο πιστοποιημένο εργαστήριο για HPV DNA test.

Ωστόσο, στην ΚΥΑ δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη γι’ αυτές τις γυναίκες, αφού τελικά δεν συμπεριλήφθηκε το self-sampling στην ΚΥΑ.

Δεν υπάρχει το site ενημέρωσης που προβλέπεται

Αναφέρεται στην ΚΥΑ ότι «η γενική ενημέρωση των πολιτών για τη Δράση επιτυγχάνεται μέσω της ιστοσελίδας του Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου (ΕΠΠΕ), μέσω του διαδικτυακού τόπου του υπουργείου Υγείας και της ΗΔΙΚΑ Α.Ε. καθώς και με κάθε άλλο πρόσφορο τρόπο».

Στο site της ΗΔΙΚΑ αναφέρεται ότι για το συγκεκριμένο πρόγραμμα προβλέπεται και η δημιουργία ειδικού διαμορφωμένου site με ξεχωριστές ιστοσελίδες (προσαρμοσμένες στα δεδομένα φιλοξενίας της πλατφόρμας gov.gr) ανά έργο προληπτικού ελέγχου, για την ενημέρωση πολιτών, δομών και επαγγελματιών υγείας αναφορικά με τους όρους και τους κανόνες συμμετοχής, τη διαδικασία υλοποίησης, faq’s, και λίστες συμμετεχόντων στα προγράμματα.

Ωστόσο, ενώ υπάρχει στο gov.gr σελίδα για το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη του Καρκίνου του Μαστού, για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας δεν έχει αναρτηθεί ακόμα.

Επίσης, ακόμα δεν έχει αναρτηθεί οτιδήποτε στις ιστοσελίδες του υπουργείου Υγείας και της ΗΔΙΚΑ, όπως αναφέρει η ΚΥΑ.

Είναι πολύ δύσκολο να έχει επιτυχία μια τέτοια δράση, η οποία για γυναίκες άνω των 30 ετών αντικαθιστά το γνωστό σε όλες τις γυναίκες τεστ Παπανικολάου με ένα νέο μοριακό τεστ, χωρίς να έχει προηγηθεί λεπτομερής ενημέρωση των πολιτών, κάτι για το οποίο, σύμφωνα με τον Νόμο, έχει υποχρέωση η Πολιτεία.

Καμία αναφορά στην ψηφιακή υποστήριξη, αλλά αναφορά σε ψηφιακό φάκελο που δεν υπάρχει

Αναφέρει η ΚΥΑ ότι «Το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης ενημερώνει μέσω διαλειτουργικότητας τον ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο υγείας της ωφελούμενης (Α.Η.Φ.Υ.) σχετικά με το αποτέλεσμα της προληπτικής εξέτασης».

Το θέμα της ψηφιακής υποστήριξης της όλης Δράσης (διαλειτουργικότητα) δεν αναφέρεται, ούτε παρουσιάζεται με λεπτομέρειες στην ΚΥΑ. Είναι σημαντικό να εξασφαλισθεί η ηλεκτρονική διαδραστική επικοινωνία μεταξύ όλων των συμμετεχόντων στην Δράση (γυναίκας, Μονάδας δειγματοληψίας, Μοριακού Εργαστηρίου, Κυτταρολογικού Εργαστηρίου, Μονάδας Κολποσκόπησης, Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου, θεράποντος ιατρού), κάτι πολύ πιο σύνθετο από την απλή διενέργεια μιας εξέτασης, π.χ. μιας μαστογραφίας.

Επίσης, γίνεται λόγος για Ατομικό Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας, ο οποίος ακόμη δεν υπάρχει ή, τουλάχιστον, δεν λειτουργεί.

Δεν είναι πάντα υποχρεωτική η λήψη βιοψίας κατά την κολποσκόπηση

Στην ΚΥΑ αναφέρεται ότι «Το παραπεμπτικό κολποσκόπησης εκτελείται και λαμβάνεται δείγμα με τη μέθοδο της βιοψίας, από γυναικολόγο σε δημόσια ή ιδιωτική Μονάδα Φροντίδας Υγείας, που συμμετέχει στη Δράση».

Δεν είναι υποχρεωτικό πάντα κατά την κολποσκόπηση να λαμβάνεται βιοψία. Άρα, στην όλη διαδικασία θα πρέπει να προβλεφθεί και αυτή η εναλλακτική, ιδιαίτερα για νεαρές γυναίκες, σχολιάζει ο κ. Αγοραστός.

Καμία αναφορά στη διασφάλιση ποιότητας για τη μεταφορά του υλικού

Στην ΚΥΑ δεν γίνεται καμία αναφορά ως προς τις συνθήκες μεταφοράς των δειγμάτων, ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα του υλικού.

Επίσης, δεν αναφέρονται θέματα χρόνου, δηλαδή μέχρι πότε πρέπει να φθάσουν στο εργαστήριο, σε τι συνθήκες συσκευασίας, θερμοκρασίας, ασφάλειας κ.λπ. Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η ποιότητα του υλικού, ειδικά όταν μεταφέρεται, για παράδειγμα, από ένα νησί σε εργαστήριο της Αθήνας.

Τα θετικά σημεία

Στο πλαίσιο των λεπτομερειών αυτής της Δράσης, είναι θετικό το ότι περιορίστηκε ο αριθμός των Μοριακών Εργαστηρίων, ότι επιλέχθηκαν προδιαγραφές για τα HPV DNA tests βασισμένες σε οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του FDA των ΗΠΑ και σε δοκιμασμένες εφαρμογές σε άλλες προηγμένες στον τομέα αυτό χώρες.

Ορισμένες, βέβαια, προδιαγραφές περιορίζουν κατά πολύ τις επιλογές μεταξύ των διαφόρων HPV DNA tests που διατίθενται στην αγορά.

Επίσης, είναι θετικό ότι όλες οι διενεργούμενες πράξεις στο πλαίσιο αυτής της Δράσης, θα είναι δωρεάν για τις γυναίκες (εκτός της χειρουργικής θεραπείας, εάν αυτή τελικά θεωρηθεί ενδεδειγμένη).

Μένει να διαπιστωθεί εάν τελικά εντός των επόμενων περίπου 18 μηνών ο αριθμός των γυναικών που θα συμμετάσχουν στην Δράση αυτή θα είναι ο υπολογιζόμενος από το υπουργείο Υγείας (2.500.000) και θα υπάρξει έστω αυτό το περιορισμένο όφελος για τον γυναικείο πληθυσμό της Ελλάδας.