Μήπως έχεις αφαντασία;

Σου περιγράφουν μια παραλία. Έχει κρυστάλλινα νερά, όλες τις αποχρώσεις του μπλε και χρυσαφένια, ψιλή άμμο. Προσπαθείς να τη φανταστείς. Το μυαλό σου αρνείται να συνεργαστεί. Δεν σου δίνει την εικόνα. Για την ακρίβεια, δεν σου δίνει γενικά, μια εικόνα. Αν σου συμβαίνει αυτό, έχεις αφαντασία. Και το πιθανότερο είναι πως δεν το ξέρεις.

Οι εικόνες στο μυαλό δεν είναι προνόμιο όλων. Για την ακρίβεια, ένας στους 20 ανθρώπους είναι “τυφλός στο μυαλό”.  Ή αν προτιμάς το 2.5% του γενικού πληθυσμού δεν φέρνει εικόνες στο μυαλό του. Δεν μπορεί να οπτικοποιήσει σκέψεις, αναμνήσεις ή ιδέες. Δεν μπορεί να φανταστεί χαρακτήρες (π.χ. το πρόσωπο των γονιών σου) ή τοπία που περιγράφονται σε βιβλία. Και το δεδομένο είναι πως δεν μπορεί να γίνει αρχιτέκτονας ή να κάνει όποιο άλλο επάγγελμα απαιτεί την οπτικοποίηση του τελικού προϊόντος.

Αυτό συμβαίνει, διότι υπάρχει δυσλειτουργία στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση των περιοχών του εγκεφάλου που σου δίνουν τη φαντασία. Το φαινόμενο αυτό είχε περιγραφεί πρώτη φορά, το 1880, όταν ο Francis Galton, Βρετανός κοινωνιολόγος έκανε στατιστική μελέτη για τη ψυχική εικόνα. Ως πάθηση καταγράφηκε πρώτη φορά το 2010. Ο Blake Ross, συνδημιουργός του Mozilla Firefox έφερε την αφαντασία στο προσκήνιο.

“Αν μου πείτε να φανταστώ μια παραλία, μπορώ να σκεφτώ την ιδέα της παραλίας. Ξέρω πως υπάρχει άμμος, νερό, ήλιος, ίσως και ναυαγοσώστης. Ξέρω τα δεδομένα και ξέρω να σου πω ποια παραλία βλέπω σε φωτογραφία. Αλλά δεν μπορώ να αποκτήσω εικόνα, στο μυαλό μου. Δεν έχω οπτική, ακουστική, συναισθηματική ή άλλη αισθητική εμπειρία. Και δεν μπορώ να δημιουργήσω μια νοερή εικόνα”.

Το Πανεπιστήμιο UNSW του Σίδνεϊ είναι αποφασισμένο να κάνει καμπάνια για το θέμα, ώστε να βοηθήσει τους ασθενείς. Εξήγησε στο news.com.au ότι οι τελευταίες εκτιμήσεις θέλουν το 5% του γενικού πληθυσμού να ‘χει αφαντασία “αλλά δεν ξέρουν πως το μυαλό τους λειτουργεί διαφορετικά, μέχρι να διαβάσουν ένα άρθρο σαν και αυτό”.

Επηρεάζει την ηθική κρίση

Έχετε υπ’ όψιν σας το πείραμα “The Fat Man”; Αν όχι, απαντήστε στην ερώτηση που ακολουθεί: “Ένα τρόλεϊ έχει βγει εκτός πορείας και είναι έτοιμο να πέσει πάνω σε πέντε ανθρώπους. Είστε σε μια γέφυρα κάτω από την οποία θα περάσει. Μπορείτε να σταματήσετε την τρελή του πορεία και το θάνατο των πέντε ανθρώπων, αν ρίξετε κάτι βαρύ στις ράγες. Όλως τυχαίως είναι δίπλα σας ένας χοντρός άνθρωπος. Τι κάνετε;”. Έρευνα που ‘χει γίνει, έχει δείξει πως οι άνθρωποι που ‘χουν δυνατή φαντασία δεν προτιμούν τη λύση του να πετάξουν τον χοντρό άνθρωπο από τη γέφυρα -γιατί μπορούν να δουν στο μυαλό τους την εικόνα της δολοφονίας. “Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να πάμε από το σημείο “μηδέν” που είμαστε τώρα, στο κάτι” κατέληξαν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου της Αυστραλίας.