Νευρική ανορεξία: Ποια θεραπευτική διαδικασία την αντιμετωπίζει

Τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα στη δύσκολη αντιμετώπιση των καταστάσεων διαταραχής πρόσληψης τροφής, όπως είναι η νευρική ανορεξία, παρουσιάστηκαν σε Διεθνής Ημερίδα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στην Αθήνα.

«Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων, μεταξύ των οποίων βρίσκονται η νευρική ανορεξία, η νευρική βουλιμία, η επεισοδιακή υπερφαγία και άλλες άτυπες μορφές. Μπορεί κάποιος να ξεκινήσει με ανορεξία, να μπει σε βουλιμία. Δεν υπάρχει μία σταθερή κλινική εικόνα», εξηγεί στο NEWS 24/7 η δρ. Μαρία Τσιάκα, ψυχολόγος, διευθύντρια και ιδρύτρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών και διευθύντρια TBTS Institute Νότιας Ευρώπης.

Που οφείλονται, όμως, οι διατροφικές διαταραχές και είναι τόσο δύσκολο να αντιμετωπιστουν; «Πολλά από τα άτομα που έχουν διαταραχές πρόσληψης τροφής, έχουν γονιδιακή ή αυτό που ονομάζουμε νευροβιολογική βάση. Υπάρχουν δηλαδή γονίδια που συμβάλουν σε αυτό. Ωστόσο, για να πυροδοτηθούν αυτά τα γονίδια και να εκδηλωθεί η διαταραχή, σε πολλές περιπτώσεις ενοχοποιείται το περιβάλλον του ασθενή. Και όταν λέμε περιβάλλον δεν εννοούμε μόνο την οικογένεια, αλλά και τα social media», εξηγεί η ίδια.

Μάλιστα, όπως αναφέρει η κ. Τσιάκα, το πρόβλημα είναι τόσο μεγάλο, που σήμερα περίπου το 30% των νέων νοσεί από κάτι που βρίσκεται στο φάσμα διατροφικών διαταραχών.

Οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν διαγνωστεί, παρά τα συμπτώματα που εκδηλώνουν, καθώς ακόμα και ειδικοί, δεν μπορούν να τη διαγνώσουν τη νόσο στα αρχικά στάδια, οι οικογένειες δεν γνωρίζουν για να ζητήσουν βοήθεια, ενώ ο ίδιος ο ασθενής δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τι του συμβαίνει λόγω προβλημάτων στα νευρωνικά κυκλώματα του εγκεφάλου του.

«Τα νευρονικά δίκτυα του εγκεφάλου μπορούν να αλλάξουν με ειδική θεραπεία, και όταν ο ασθενής τραφεί σωστά. Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να «επισκευαστεί» αν δεν καταναλώνει κανονικά το φαγητό του ο ασθενείς, καθώς αυτό είναι που τον βοηθάει να αποκτήσει και πάλι τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου του», λέει η ίδια.

Μάλιστα, για να επιτύχει η θεραπευτική διαδικασία, είναι απολύτως απαραίτητη και η συμμετοχή της οικογένειας του του ατόμου με τη διαταραχή.

Το θεραπευτικό πρωτόκολλο TBT-S

Σύμφωνα με το θεραπευτικό πρωτόκολλο TBT-S που εφαρμόζεται και στη χώρα μας για την αντιμετώπιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής, οι γονείς ή ο σύντροφος του ατόμου με διαταραχή, βρίσκονται σε όλες τις συνεδρίες που γίνονται με τον ειδικό.

«Οι συνεδρίες βασίζονται στη θεραπευτική σίτιση και γίνονται καθημερινά. Φέρνουν το μενού που έχει σχεδιαστεί από τους ειδικούς της ομάδας μας από το σπίτι, ζυγίζουμε τις ποσότητες και ακολούθως το τρώει. Έτσι, ασθενείς και οικογένειες μπαίνουν σε μία ρότα και επαναλαμβάνουν μία ρουτίνα. Με αυτόν τον τρόπο προχωράει η διαδικασία της αντιμετώπισης», λέει η κ. Τσιάκα.

Το TBT-S έχει σχεδιαστεί από καθηγητές του Πανεπιστήμιου της Καλιφόρνιας στο Σαν Ντιέγκο. Πρόκειται για την τρίτη γενιά πρωτοκόλλων για τις διατροφικές διαταραχές, το οποίο όμως αυτή τη φορά βασίζεται στην νευροβιολογία από μέσα προς τα έξω.

«Ένα 80% πετυχαίνει τον στόχο, με την προϋπόθεση ότι η οικογένεια παραμένει δίπλα του και είναι υποστηρικτική. Μόλις γίνει αποκατάσταση του βάρους, αποκαθίσταται και ο εγκέφαλος. Αυτό ως διάρκεια είναι περίπου 6 μήνες για τους εφήβους και 3 χρόνια για τους ενήλικες, κι αυτό διότι οι νεότεροι έχουν καλύτερη νευροπλαστικότητα εγκεφάλου».

Βέβαια, αυτές είναι γενικές εκτιμήσεις, καθώς το κάθε άτομο είναι διαφορετικό και η κατάσταση και αντιμετώπιση εξαρτάται πόσα χρόνια έχει διαταραχή, πόσο οξεία είναι η φάση, αν κάνει εμετούς κ.λπ. «Την πρώτη αποκατάσταση συνήθως τη βλέπουμε στους 3 μήνες και την πλήρη μέσα σε ένα έτος».

Η Ημερίδα για τις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής

Το Σάββατο 15 Μαρτίου, το αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου γέμισε με ειδικούς, σπουδαστές, και πολίτες που αναζητούσαν έγκυρη ενημέρωση για θέματα διατροφικών διαταραχών στην ημερίδα με τίτλο: «Θεραπευτικό Πρωτόκολλο TBT-S: Η Νέα, Επαναστατική Προσέγγιση στις Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής». Τη διοργάνωση είχε το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, σε συνεργασία με το TBT-S Training Institute.

Επίσημες καλεσμένες, οι δημιουργοί του πρωτοκόλλου, Dr. Laura Hill και Dr. Christina Wierenga, καθηγήτριες Ψυχιατρικής στη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στο Σαν Ντιέγκο (UCSD).

Στην ομιλία της, η Dr. Laura Hill εστίασε στην ιστορία της δημιουργίας του πρωτοκόλλου. Η ίδια, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Ξεκινήσαμε την ανάπτυξη του πρωτοκόλλου TBT-S το 2009, βασισμένοι στη βαθύτερη κατανόηση ότι οι διαταραχές πρόσληψης τροφής έχουν βιολογική βάση. Έρευνες δείχνουν ότι η γενετική, οι νευροβιολογικές ανωμαλίες και τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, όπως η τελειομανία και η ακαμψία, παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αν και οι κοινωνικοί παράγοντες επηρεάζουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές, η θεμελιώδης αιτία είναι βιολογική».

Και πρόσθεσε: «Το TBT-S σχεδιάστηκε για ν’ αντιμετωπίσει τόσο τους βιολογικούς, όσο και τους ψυχολογικούς παράγοντες των διατροφικών διαταραχών. Τα θεραπευτικά του εργαλεία σχεδιάστηκαν μέσα από έρευνα, ανατροφοδότηση ασθενών και κλινικές δοκιμές, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά τους. Στόχος, να προσφέρουμε μια επιστημονικά τεκμηριωμένη, δομημένη κι αποτελεσματική θεραπεία, η οποία να λαμβάνει υπόψη τη βιολογία και τις μοναδικές ανάγκες κάθε ασθενούς».

Η Dr. Hill, στο πλαίσιο της ομιλίας της, έκανε μια βιωματική άσκηση στο κοινό, δείχνοντας τι είναι ουσιαστικά μια διατροφική διαταραχή, τι υπαγορεύει στον ασθενή η «φωνή» της και πώς η ιδεοσυγκρασία κάθε ασθενή, αν εκφραστεί καταστροφικά, λειτουργεί υπέρ της νόσου.

Η νευροβιολογική σκοπιά των διατροφικών διαταραχών

Η Dr. Christina Wierenga εστίασε στην νευροβιολογική σκοπιά του TBT-S και στους λόγους που το καθιστούν πρωτοποριακό. H ίδια σημείωσε: «Το TBT-S αποτελεί μια εντατική, διαδραστική, ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, στην οποία συμμετέχουν μέχρι 6 ασθενείς με νευρική ανορεξία μαζί με τους φροντιστές τους. Συντονίζεται από ψυχολόγο και διατροφολόγο ή νοσηλευτή, όλοι εκπαιδευμένοι στο πρωτόκολλο. Παρέχει ψυχοεκπαίδευση για τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς και τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, δόμηση και υλοποίηση θεραπευτικών γευμάτων υπό την εποπτεία της ομάδας, αλλά και εξάσκηση δεξιοτήτων για την ανακατεύθυνση της μη βοηθητικής έκφρασης των ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών μ’ εποικοδομητικό τρόπο, για την αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων και των συμπεριφορών της νευρικής ανορεξίας».

Η ειδικός εξήγησε πως μετά την παρέμβαση TBT-S οι ασθενείς αποκτούν μεγαλύτερο κίνητρο για ν’ αντιμετωπίσουν τη νόσο και να εμπλακούν στη θεραπεία, οι φροντιστές μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τον ρόλο τους, βιώνοντας λιγότερη επιβάρυνση, ενώ ασθενείς και φροντιστές μπορούν πλέον να επικοινωνούν καλύτερα μεταξύ τους.

Γιατί όμως έχει τόση σημασία η νευροβιολογική κατανόηση των διατροφικών διαταραχών; Η Dr. Wierenga ήταν σαφής: «Γιατί μπορεί να καθοδηγήσει τις θεραπευτικές παρεμβάσεις, γιατί δρα ως ισχυρή στρατηγική στη μείωση της ενοχής και στην αύξηση του κινήτρου, της ελπίδας και της θεραπευτικής εμπλοκής αλλά και-το κυριότερο: λόγω της νευροπλαστικοτητάς του, ο εγκέφαλος είναι ικανός ν’ αλλάξει και εμείς με τα κατάλληλα εργαλεία μπορούμε να ελέγξουμε μέρος αυτής της αλλαγής».

Έρευνα αποτελεσματικότητας στην Ελλάδα

Τη σκυτάλη πήρε η Δρ. Μαρία Τσιάκα, η οποία μίλησε για την αποτελεσματικότητα του TBT-S στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας στοιχεία έρευνας που πραγματοποίησε σε συνεργασία με το Τμήμα Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Η ίδια σημείωσε: «Η ένταξη του πρωτοκόλλου TBT-S στην Ελλάδα έγινε για πρώτη φορά το 2017. Μέχρι σήμερα, 150 ασθενείς και οι οικογένειές τους έχουν κάνει τη θεραπευτική παρέμβαση, ενώ τον τελευταίο χρόνο έχουν αρχίσει οι εκπαιδεύσεις του πρωτοκόλλου στη χώρα μας, σε όλο το φάσμα ειδικών που εμπλέκονται με ασθενείς που έχουν διαταραχές πρόσληψης τροφής».

Σύμφωνα με τ’ αποτελέσματα της έρευνας, η παρέμβαση τυγχάνει υψηλής αποδοχής, τόσο από ασθενείς (96,9%), όσο και από τους φροντιστές τους (100%).

Μάλιστα, το 87,5% των ασθενών, το 96,6% των μητέρων, και το 95,5% των πατέρων ανέφεραν ότι οι βιωματικές ασκήσεις σχετικά με το νευροβιολογικό υπόβαθρο βελτίωσαν την κατανόησή τους για την Νευρική Ανορεξία, ενώ το 81,3% των ασθενών, το 96,5% των μητέρων, και το 95,5% των πατέρων αισθάνθηκαν ότι οι φροντιστές είναι εφοδιασμένοι πλέον με καλύτερα εργαλεία για την υποστήριξη του/της ασθενούς.

Υπήρξαν, δε, και βραχύχρονα αποτελέσματα από την παρέμβαση, με τους ασθενείς να βλέπουν να βελτιώνεται η συμπτωματολογία τους.

Η Δρ. Τσιάκα, έκλεισε την ομιλία της λέγοντας συγκινημένη πως «οι ασθενείς μου είναι οι δάσκαλοί μου», κι ανακοινώνοντας τη δημιουργία παραρτήματος στη Θεσσαλονίκη, έναν φορέα θεραπείας και εκπαίδευσης του νέου πρωτοκόλλου TBT-S στη Βόρεια Ελλάδα.

Παραγωγική συζήτηση

Ακολούθησαν τρία στρογγυλά τραπέζια. Στο πρώτο, οι συνεργάτες του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών: Αγγελική Ζορμπαλά (Ψυχολόγος), Ειρήνη Λυκουρέση (Διαιτολόγος) και Ξένια Δρακογιώργη (Νοσηλεύτρια), με συντονίστρια την Δρ. Τσιάκα μίλησαν για τον καθοριστικό ρόλο της διεπιστημονικής ομάδας στο πρωτόκολλο TBT-S.

Το επόμενο τραπέζι, με προεδρείο τον Διευθυντή του Τμήματος Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων του Σισμανογλείου ΓΝΑ, Χρήστο Ανδρούτσο και την Καθηγήτρια του Τμήματος Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δρ. Φωτεινή Μποτώνη, μίλησαν για τις θεραπευτικές προκλήσεις στην αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών σε παιδιά και εφήβους και στον καθοριστικό ρόλο που παίζει η στήριξη της οικογένειας. Μίλησαν οι: Κάτια Χατζηγεωργίου, Ψυχίατρος Παίδων και Εφήβων, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ψυχιατρικής Παίδων και Εφήβων του Σισμανογλείου ΓΝΑ, Ηλιάνα Νιαρχάκου, Κοινωνική Λειτουργός και Συστημική Θεραπεύτρια του Σισμανογλείου ΓΝΑ και η Ελένη Κιούλου, Ειδικευομένη Παιδοψυχίατρος Μονάδας ΔΠΤ Σισμανογλείου.

Το τελευταίο τραπέζι ήταν αφιερωμένο στον κρίσιμο ρόλο των διαιτολόγων στην αναγνώριση των συμπτωμάτων, αλλά και την αντιμετώπιση της νόσου, μέσω της τροφής ως δοσολογημένου φαρμάκου. Στο προεδρείο, η Δρ. Ρένα Κωστή και Δρ. Οδυσσέας Ανδρούτσος, Καθηγητές στο Τμήμα Διαιτολογίας-Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με ομιλητές τους Μανώλη Μανωλαράκη, Διαιτολόγο κι Eκπρόσωπο της Ένωσης Διαιτολόγων-Διατροφολόγων Ελλάδας και την Δρ. Αλεξία Κατσαρού, Διαιτολόγο.

Το τρίτο μέρος της Ημερίδας, όπως σε όλες τις εκδηλώσεις του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, ήταν αφιερωμένο στους ασθενείς και τις οικογένειές τους, οι οποίοι μίλησαν για το πώς βίωσαν την παρέμβαση του TBT-S. «Η διαφορά είναι το να ξέρεις ότι απέναντι σου είναι η νόσος και όχι το παιδί σου. Κι αυτό το μάθαμε στην παρέμβαση», ανέφερε μια μητέρα, ενώ ένας πατέρας ο οποίος ήρθε από την Κρήτη, έκλεισε την ομιλία του τονίζοντας τον καθοριστικό ρόλο της ομάδας “I for illness, We for wellness”, είπε χαρακτηριστικά.