Ποιο δημοφιλές χάπι για τον ύπνο μπλοκάρει τον “καθαρισμό” του εγκεφάλου

Κάθε βράδυ, ο εγκέφαλός μας εκτελεί μια διαδικασία «καθαρισμού» μέσω της οποίας απομακρύνει τα επιβλαβή πρωτεϊνικά απόβλητα, τα οποία συνδέονται με πρόκληση νευροεκφυλιστικών παθήσεων, όπως είναι η νόσος Αλτσχάιμερ.

Τώρα, νέα έρευνα δείχνει ότι ένα κοινό συνταγογραφούμενο υπνωτικό χάπι μπορεί να διαταράξει αυτή τη βασική διαδικασία.

Το 2012, ο νευροεπιστήμονας Maiken Nedergaard, από το Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ (URMC) περιέγραψε ένα μοναδικό σύστημα που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για να απαλλαγεί από τα απόβλητα.

Ονομάζεται «γλυμφατικό σύστημα» και λειτουργεί σαν μια σειρά από σωλήνες που περιβάλλουν τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, μέσω των οποίων κινείται το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ).

Καθώς το ΕΝΥ ρέει μέσω αυτών των καναλιών, μαζεύει και μεταφέρει τα απόβλητα από τις πρωτεΐνες.

Από την ανακάλυψή του πριν από λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, το γλυμφατικό σύστημα έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη της νόσου του Πάρκινσον και έχει αποδειχθεί ότι είναι σημαντικό στην απομάκρυνση των τοξικών πρωτεϊνών κατά τη διάρκεια του ύπνου, αποτρέποντας ενδεχομένως και την ανάπτυξη και της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Τώρα, ο Nedergaard πραγματοποίησε μια άλλη μελέτη στο URMC για να διερευνήσει πώς ενεργοποιείται το γλυμφατικό σύστημα και πώς η δραστική ουσία ζολπιδέμη που χορηγείται για τον ύπνο, μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία αυτή.

«Καθώς ο εγκέφαλος μεταβαίνει από την εγρήγορση στον ύπνο, η επεξεργασία των εξωτερικών πληροφοριών μειώνεται, ενώ ενεργοποιούνται διεργασίες όπως η γλυμφατική απομάκρυνση των αποβλήτων», δήλωσε ο Nedergaard.

«Το κίνητρο για αυτή την έρευνα ήταν να κατανοήσουμε καλύτερα τι οδηγεί τη γλυμφατική ροή κατά τη διάρκεια του ύπνου, και οι γνώσεις από αυτή τη μελέτη έχουν ευρείες επιπτώσεις στην κατανόηση των συστατικών του αναπαυτικού ύπνου».

Ο ύπνος έρχεται σε κύματα

Κάνοντας έρευνα σε ποντίκια, ο Nedergaard και η ομάδα της χρησιμοποίησαν μια τεχνική οπτικής απεικόνισης σε συνδυασμό με οθόνες EEG και EMG για να παρακολουθούν τα τρωκτικά καθώς κινούνταν ελεύθερα και περνούσαν από τις φυσιολογικές φάσεις του ύπνου και της εγρήγορσης.

Διαπίστωσαν ότι κατά τη διάρκεια μιας φάσης του ύπνου, όταν ο εγκέφαλος είναι σχετικά ήρεμος, γνωστής ως ύπνος non-REM, ο νευροδιαβιβαστής νορεπινεφρίνη απελευθερωνόταν σε αργά κύματα.

Τα κύματα αυτά προκαλούσαν αυτό που οι ερευνητές ονόμασαν «μικρο-αρουσίες», οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούσαν τη ρυθμική συστολή των αιμοφόρων αγγείων ανεξάρτητα από τους χτύπους της καρδιάς.

Αυτές οι συστολές είναι που αντλούσαν το ΕΝΥ μέσω του γλυμφατικού συστήματος, τροφοδοτώντας ουσιαστικά τη διαδικασία απομάκρυνσης των αποβλήτων του.

«Αυτά τα ευρήματα, σε συνδυασμό με όσα γνωρίζουμε για το γλυμφατικό σύστημα, δίνουν μια συνολική εικόνα της δυναμικής στο εσωτερικό του εγκεφάλου και αυτά τα αργά κύματα, οι μικρο-αρουσίες και η νορεπινεφρίνη ήταν ο κρίκος που έλειπε», δήλωσε η Natalie Hauglund, πρώτη συγγραφέας της μελέτης και επί του παρόντος μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Η επίδραση του υπνωτικού φαρμάκου στον εγκέφαλο

Στη συνέχεια οι συγγραφείς της μελέτης αποφάσισαν να εξετάσουν πώς το δημοφιλές υπνωτικό ζολπιδέμη επηρεάζει τη διαδικασία καθαρισμού του εγκεφάλου.

Αφού το χορήγησαν στα ποντίκια, διαπίστωσαν ότι μπλόκαρε τα κύματα της νορεπινεφρίνης που απελευθερώνονται κανονικά, γεγονός που διατάραξε το γλυμφατικό σύστημα και το εμπόδισε να επιτελέσει το έργο της απομάκρυνσης των αποβλήτων.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι το φάρμακο θα μπορούσε να αποτρέψει την απομάκρυνση τοξικών πρωτεϊνών αποβλήτων όπως η πρωτεΐνη tau και το β-αμυλοειδές, γεγονός που θα μπορούσε να προκαλέσει τη συσσώρευσή τους, που είναι και χαρακτηριστικό γνώρισμα νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.

«Η έρευνα παρέχει μια μηχανιστική σύνδεση μεταξύ της δυναμικής της νορεπινεφρίνης, της αγγειακής δραστηριότητας και της γλυμφατικής κάθαρσης, προωθώντας την κατανόηση των αναπλαστικών λειτουργιών του ύπνου», δήλωσε ο Nedergaard.

Ο ίδιος εφιστά την προσοχή στις δυνητικά επιβλαβείς επιδράσεις ορισμένων φαρμακολογικών βοηθημάτων ύπνου στην υγεία του εγκεφάλου, υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα της διατήρησης της φυσικής αρχιτεκτονικής του ύπνου για τη βέλτιστη λειτουργία του εγκεφάλου.

Η μελέτη δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Cell.