Πώς το “χάσιμο” της νύχτας βλάπτει την παγκόσμια υγεία

* Το άρθρο του καθηγητή κοινοτικής ιατρικής και υγειονομικής περίθαλψης στην Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Κονέκτικατ, Richard G “Bugs” Stevens δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Η φωτορύπανση συχνά χαρακτηρίζεται ως ένα ήπιο ζήτημα στον περιβαλλοντισμό. Αυτή η αντίληψη πρέπει να αλλάξει. Το φως τη νύχτα αποτελεί μια μαζική επίθεση στην οικολογία του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και εμάς. Έχει επίσης έμμεσες επιπτώσεις επειδή, ενώ το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας χρησιμοποιείται για φωτισμό παγκοσμίως, τουλάχιστον το 30% αυτού του φωτός χάνεται. Το χαμένο φως δεν εξυπηρετεί καθόλου και ο υπερβολικός φωτισμός χρησιμοποιείται πολύ συχνά πέρα από αυτόν που χρειάζεται για οδήγηση, ψώνια ή ποδόσφαιρο την Παρασκευή το βράδυ.

Ο λαμπτήρας ηλεκτρικού φωτός πλασάρεται ως μια από τις πιο σημαντικές τεχνολογικές εξελίξεις των ανθρώπων. Κατατάσσεται ψηλά μαζί με τον τροχό, τον έλεγχο της φωτιάς, τα αντιβιοτικά και τον δυναμίτη. Αλλά όπως συμβαίνει με κάθε νέα και θεαματική τεχνολογία, υπάρχουν πάντα ακούσιες συνέπειες. Με το ηλεκτρικό φως ήρθε η κατάργηση της νύχτας σε μεγάλο μέρος του σύγχρονου κόσμου, τόσο έξω στην πόλη, όσο και σε εσωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια της κάποτε “νύχτας” σύμφωνα με τη φυσική θέση του Ήλιου.

Η ζωή έχει εξελιχθεί για αρκετά δισεκατομμύρια χρόνια με έναν αξιόπιστο κύκλο λαμπερού φωτός από τον Ήλιο κατά τη διάρκεια της ημέρας και σκότους τη νύχτα. Αυτό οδήγησε στην ανάπτυξη ενός έμφυτου κιρκάδιου ρυθμού στη φυσιολογία μας. Αυτός ο κιρκάδιος ρυθμός εξαρτάται από τον ηλιακό κύκλο της νύχτας και της ημέρας για να διατηρήσει την ακρίβειά του. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ξεκινώντας περίπου από τη δύση του ηλίου, η θερμοκρασία του σώματος πέφτει, ο μεταβολισμός επιβραδύνεται, η πείνα μειώνεται, η υπνηλία αυξάνεται και η ορμόνη μελατονίνη αυξάνεται δραματικά στο αίμα. Αυτή η φυσική φυσιολογική μετάβαση στη νύχτα είναι αρχαίας προέλευσης και η μελατονίνη είναι ζωτικής σημασίας για να προχωρήσει η μετάβαση όπως πρέπει.

Τώρα γνωρίζουμε ότι το φωτεινό φως μικρού μήκους κύματος – το μπλε φως – είναι το πιο αποτελεσματικό για την καταστολή της μελατονίνης και την καθυστέρηση της μετάβασης στη νυχτερινή φυσιολογία. Εντωμεταξύ, το πιο αμυδρό φως μεγαλύτερου μήκους κύματος – κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο, από μια φωτιά ή ένα κερί, για παράδειγμα – έχει πολύ μικρή επίδραση. Το έντονο φως από τον Ήλιο περιέχει μπλε φως, το οποίο είναι ένα όφελος το πρωί όταν πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση και ξύπνιοι. Αλλά είτε είμαστε σε εξωτερικούς χώρους είτε σε εσωτερικούς, όταν το έντονο, μπλε φως έρχεται μετά τη δύση του ηλίου, ξεγελάει το σώμα και το κάνει να νομίζει ότι είναι μέρα.

Εξέφρασα την πρώτη σοβαρή ανησυχία για τις πιθανές συνέπειες στην υγεία του ηλεκτρικού φωτός τη νύχτα, πριν από 30 χρόνια, όταν ρώτησα εάν ο υπερβολικός φωτισμός μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Ήταν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όταν οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι μια δυτική δίαιτα με πολλά λιπαρά δεν μπορούσε να αλλάξει πολύ τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού μεμονωμένα, που ένας φίλος από το Κέντρο Ερευνών Καρκίνου Fred Hutchinson στο Σιάτλ μου ζήτησε να κάνω έρευνα για την επίδραση της μελατονίνης. Τα χαμηλά επίπεδα μελατονίνης (επίδραση του υπερβολικού φωτισμού) είχαν εντοπιστεί σε αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων (τουλάχιστον στα τρωκτικά), έναν σαφή παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του μαστού όταν δεν υπήρχε δίαιτα με πολλά λιπαρά. Μεταγενέστερα στοιχεία έδειξαν ότι οι γυναίκες που εργάζονται νυχτερινή βάρδια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Στοιχεία δείχνουν ότι η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού από τον υπερβολικό φωτισμό τη νύχτα μπορεί να σχετίζεται, επίσης, με τον κίνδυνο παχυσαρκίας και κατάθλιψης. Στην πραγματικότητα, μπορεί ουσιαστικά όλες οι πτυχές της υγείας και της ευημερίας να εξαρτώνται στον ένα ή τον άλλο βαθμό από μια συγχρονισμένη κιρκαδική ρυθμικότητα, με έναν φυσικό κύκλο φωτεινών ημερών και σκοτεινών νυχτών.

Ένα πιο συγκεκριμένο στοιχείο για τον κίνδυνο τέθηκε από το “The New World Atlas of Artificial Night Sky Brightness”, που δημοσιεύτηκε το 2016. Ο άτλαντας χρησιμοποιεί δεδομένα από τον δορυφόρο Suomi National Polar-Obiting Partnership της NASA για να εκτιμήσει τη λάμψη του ουρανού σε όλη την υδρόγειο. Οι εικόνες στον άτλαντα είναι είτε εκθαμβωτικές είτε τρομακτικές, ανάλογα με το πώς τις βλέπεις. Στους έγχρωμους χάρτες πόλεων και χωρών, με τη χρήση φωτεινότερων χρωμάτων για να φανεί η μεγαλύτερη λάμψη του ουρανού, η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική φαίνονται φλεγόμενες. Σύμφωνα με τον άτλαντα, ο γαλαξίας δεν μπορεί να γίνει ορατός τη νύχτα από το 1/3 των ανθρώπων. Στην Ευρώπη, δεν είναι ορατό στο 60% των ανθρώπων και στη Βόρεια Αμερική σε ένα τεράστιο 80%.

Ο σημερινός “εφιάλτης φωτός” ανάγεται στη δεκαετία του 1950, όταν μια φρενίτιδα κατασκευής δρόμων, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής του Διακρατικού Συστήματος Αυτοκινητοδρόμων στις ΗΠΑ, είχε ως στόχο να λύσει το πρόβλημα της συμφόρησης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά οι δρόμοι αποδείχθηκε ότι αύξησαν τη συμφόρηση και τη ρύπανση, συμπεριλαμβανομένης και της φωτορύπανσης. Το αποτέλεσμα, εκ των υστέρων, ήταν προκαθορισμένο: να χτιστεί ένας μεγαλύτερος αυτοκινητόδρομος και περισσότεροι άνθρωποι να τον χρησιμοποιήσουν σε σημείο που να υπάρχει μεγαλύτερη συμφόρηση απ’ ό,τι πριν από τον νέο δρόμο.

Για να κατανοήσουν το φαινόμενο, οι οικονομολόγοι ανέπτυξαν την ιδέα της επαγόμενης ζήτησης, κατά την οποία η προσφορά ενός εμπορεύματος δημιουργεί στην πραγματικότητα ζήτηση γι’ αυτό. Έτσι, όσο περισσότερους δρόμους φτιάχνει κανείς, τόσο περισσότεροι άνθρωποι οδηγούν σε αυτούς και τόσο περισσότερο προκύπτει συμφόρηση. Στο βιβλίο του The Conundrum (2012), ο Ντέιβιντ Όουεν επεκτείνει εύγλωττα την ιδέα της επαγόμενης ζήτησης από τους μεγαλύτερους δρόμους στους κινδύνους της αυξημένης απόδοσης γενικά. Η πιο αποδοτική παραγωγή και χρήση ενέργειας, χωρίς συντονισμένη δημόσια εκπαίδευση για μείωση της χρήσης, μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα της ρύπανσης. Περιλαμβάνει το παράδειγμα των ενεργειακά αποδοτικών και επομένως φθηνότερων στη χρήση, λαμπτήρων. Καθώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν πιο αποδοτικούς λαμπτήρες, η συνολική ενέργεια που απαιτείται για την πυράκτωσή τους – μαζί με τη φωτορύπανση – αυξάνεται.

Αληθές το δόγμα του Όουεν, μια σημαντική έκθεση που δημοσιεύτηκε στο Science Advances το 2017 έδειξε ότι από το 2012 έως το 2016 υπήρξε μια δραματική αύξηση τόσο στη φωτεινότητα των μητροπολιτικών περιοχών του κόσμου όσο και στη γεωγραφική έκταση της φωτορύπανσης. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι, από το 2012, ο οδικός φωτισμός LED υψηλής απόδοσης εγκαθίσταται όλο και περισσότερο σε μεγάλο μέρος του βιομηχανοποιημένου κόσμου, προκειμένου να “εξοικονομείται ενέργεια”. Αλλά με την υπερβολική χρήση, φαίνεται να κάνει το αντίθετο.

Το υπερ-επιθετικό μάρκετινγκ του φωτεινού, λευκού φωτισμού οδών LED σε πόλεις και κωμοπόλεις έχει προχωρήσει σε εκπληκτικό επίπεδο. Το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ (DoE) και μια ομάδα διεθνών εταίρων ξεκίνησαν μια προσπάθεια με τίτλο “Rise and Shine: Lighting the World with 10 Billion Bulbs LED” σε “έναν αγώνα για την χρήση 10 δισεκατομμυρίων υψηλής απόδοσης, υψηλής ποιότητας και προσιτού κόστους, φωτιστικά και λαμπτήρες (όπως LED) όσο το δυνατόν γρηγορότερα“. Δέκα δισεκατομμύρια είναι περισσότερα από τον αριθμό των ανθρώπων στον πλανήτη.

Σε απάντηση σε αυτήν την ανελέητη επίθεση στη νύχτα, ο Αμερικανικός Ιατρικός Σύλλογος (AMA) έκανε ένα σημαντικό βήμα και υιοθέτησε μια επίσημη δήλωση πολιτικής το 2016. Ήμουν ένας από τους συν-συγγραφείς της δήλωσης του AMA, στην οποία οι συνάδελφοί μου και εγώ προτείναμε τη μείωση της φωτεινότητας και μπλε περιεχόμενο στα προϊόντα LED που χρησιμοποιούνται από επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας σε όλη τη χώρα.

Η αντίδραση από το DoE και την Illuminating Engineering Society of North America (IES) ήταν άμεση και άκρως επικριτική για το θράσος του AMA, υποστηρίζοντας ότι ο AMA δεν επιτρέπεται να κάνει δηλώσεις σχετικά με τον φωτισμό. Αλλά αυτή η αντίδραση ήταν ανειλικρινής, διότι χωρίς τη δήλωση του AMA, η αναβάθμιση σε εθνικό επίπεδο θα είχε συνεχιστεί αμείωτη χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το περιβάλλον ή η ανθρώπινη υγεία.

Το ηλεκτρικό φως μπορεί να είναι ένα μεγάλο όφελος για τους ανθρώπους όταν χρησιμοποιείται με σύνεση. Για να φτάσει στο κομμάτι “χρήση με σύνεση” απαιτεί όλη την επιστήμη που υπάρχει τώρα. Αλλά πρέπει επίσης να υπάρχει επιθυμία για αποτελεσματική χρήση του ηλεκτρικού φωτισμού από την πλευρά της κυβέρνησης και του κοινού. Η ανακύκλωση έχει πλέον παγιωθεί επειδή τα παιδιά μεγαλώνουν με νέα ευαισθητοποίηση. Η εξοικονόμηση νερού έχει επίσης γίνει σημαντική. Λίγοι άνθρωποι θα αφήσουν τη βρύση να τρέχει πολύ περισσότερο από όσο χρειάζεται. Ωστόσο, μερικοί δεν σκέφτονται καθόλου ότι χρησιμοποιούν περισσότερη ηλεκτρική ενέργειας από αυτή που πραγματικά χρειάζονται.

Η τεχνολογία LED δεν είναι, από μόνη της, το πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, το LED θα είναι πιθανότατα ένα μεγάλο μέρος της λύσης λόγω της πολυχρηστικότητάς του. Το ζήτημα στον οδικό φωτισμό είναι ότι τα συγκεκριμένα προϊόντα που προωθούνται από εταιρείες κοινής ωφέλειας και το DoE είναι πολύ έντονα μπλε. Και δεν χρειάζεται να είναι. Μπορούν να διατεθούν στην αγορά διάφορα προϊόντα LED που είναι πολύ πιο φιλικά προς το περιβάλλον και την κιρκαδική υγεία μας. Αυτό είναι υψίστης σημασίας όταν φωτίζουμε το εσωτερικό των κτιρίων όπου ζούμε και εργαζόμαστε.

Στη ζωή του πλανήτη, η καταστροφή της νύχτας είναι εξίσου σημαντικό ζήτημα με τη δηλητηρίαση του νερού και του αέρα.