Κυστική ίνωση: Επαναστατική θεραπεία εγκρίθηκε στις ΗΠΑ

Ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκου (FDA) ανακοίνωσε στις 21 Οκτωβρίου ότι ενέκρινε την φαρμακευτική αγωγή με την ονομασία Trikafta, που αποτελεί τον πρώτο τριπλό συνδυασμό φαρμακευτικών ουσιών (elexacaftor/ivacaftor/tezacaftor) και απευθύνεται σε ασθενείς με Κυστική Ίνωση. Κύριο χαρακτηριστικό της νόσου είναι η εμφάνιση ιδιαίτερα παχύρρευστων και αφυδατωμένων εκκρίσεων σε διάφορα όργανα και αδένες του σώματος, με αποτέλεσμα τη σταδιακή καταστροφή ζωτικών οργάνων και τελικώς στην ανεπάρκεια αυτών. Το προσδόκιμο ζωή των ασθενών είναι τα 35-40 έτη.

Το νέο φάρμακο αφορά ασθενείς ηλικίας άνω των 12 ετών, που έχουν τουλάχιστον μια συγκεκριμένη μετάλλαξη στης νόσου και αυτοί υπολογίζονται σε ποσοστό άνω του 90% του συνολικού ινοκυστικού πληθυσμού. Σύμφωνα με το Reuters το ετήσιο κόστος της θεραπείας ανέρχεται στις 311 χιλιάδες δολάρια, ενώ οι σημερινές θεραπείες στην Ελλάδας είναι χαμηλότερες των 100 χιλιάδων ευρώ το χρόνο.  Για να κυκλοφορήσεις και στην Ελλάδα θα πρέπει να εγκριθεί πρώτα και από το Ευρπωαϊκό Οργανισμό Φαρμάκου (ΕΜΑ).

Η έγκριση καθιστά αυτή την καινοτόμο θεραπεία διαθέσιμη σε ακόμα περισσότερους ασθενείς με κυστική ίνωση, οι οποίοι δεν είχαν προηγουμένως κάποια άλλη παρόμοια θεραπευτική επιλογή.

Το νέο φάρμακο στοχεύει στην καλύτερη απόδοση και λειτουργία της ελαττωματικής πρωτεΐνης η οποία παράγεται από την μετάλλαξη του γονιδίου που προκαλεί τη νόσο. Οι μέχρι σήμερα διαθέσιμες θεραπείες, που στοχεύουν στο αίτιο της νόσου και την λειτουργικότητα της πρωτεΐνης απευθύνονταν σε ορισμένους ασθενείς με συγκεκριμένο γονότυπο, οπότε για πολλούς ασθενείς με άλλες μεταλλάξεις δεν υπήρχε διαθέσιμη θεραπεία. Το Trikafta είναι το πρώτο φάρμακο της κατηγορίας αυτών που στοχεύουν στο αίτιο της νόσου που καλύπτει περίπου το 90% του ινοκυστικού πληθυσμού. Η αποτελεσματικότητα του Trikafta σε ασθενείς ηλικίας άνω των 12 ετών ελέγχθηκε σε δύο δοκιμές.

Η πρώτη δοκιμή, διάρκειας 24 εβδομάδων, ήταν διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη,  ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο και απευθυνόταν σε 403 ασθενείς και η δεύτερη δοκιμή είχε διάρκεια 4 εβδομάδες, επίσης διπλή-τυφλή, τυχαιοποιημένη σε 107 ασθενείς. Και στις δυο δοκιμές, η έρευνα έδειξε αύξηση του προβλεπόμενου ποσοστού του μέγιστου εκπνεόμενου όγκου αέρα σε ένα δευτερόλεπτο, που είναι ενδεικτικό στοιχείο της εξέλιξης της νόσου στους ασθενείς με κυστική ίνωση. 

Η ασφάλεια χορήγησης του φαρμάκου βασίζεται στα δεδομένα των δύο μελετών, με τις πιο σοβαρές  αντιδράσεις του φαρμάκου να είναι κάποιο εξάνθημα και η γριπώδης συνδρομή.  Οι πιο συχνές αντιδράσεις ήταν ο πονοκέφαλος, οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, ο πόνος στην κοιλιά, η διάρροια, η ρινική συμφόρηση.

Στις οδηγίες του φαρμάκου υπάρχουν επίσης προειδοποιήσεις σχετικά με την πιθανότητα εμφάνισης υψηλών τιμών σε εξετάσεις που αφορούν στο ήπαρ (τρανσαμινάσες και χολερυθρίνης)

Ο Αμερικανικός Οργανισμός φαρμάκου ενέκρινε το φάρμακο αυτό ακολουθώντας τη διαδικασία γρήγορης πιστοποίησης για φάρμακα με καινοτόμα χαρακτηριστικά χωρίς όμως να επηρεάζονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της μελέτης. Το φάρμακο κατατάχθηκε επίσης στην κατηγορία των «ορφανών φαρμάκων» γεγονός το οποίο παρέχει κίνητρα για την έρευνα και ανάπτυξη φαρμάκων για σπάνιες παθήσεις.  Εξαιτίας του σημαντικού οφέλους των ινοκυστικών ασθενών από τη χρήση αυτού του φαρμάκου, ο FDA  διεκπεραίωσε τη διαδικασία αξιολόγησης και έγκρισης σε μόλις τρεις μήνες, πολύ νωρίτερα από τον αρχικό στόχο, ο οποίος έληγε την 19η Μαρτίου του 2020.

Συχνότητα της νόσου

Εκτιμάται ότι περίπου 1 στα 2000-2500 παιδιά γεννιούνται με κυστική ίνωση και συνολικά 50-60 παιδιά το χρόνο στην Ελλάδα (1 παιδί ανά εβδομάδα περίπου). Το 4-5% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή 1 στα 20 έως 25 άτομα θεωρείται ότι είναι φορέας του παθολογικού γονιδίου (περίπου 500.000 Έλληνες είναι φορείς). Στην περίπτωση δύο γονέων-φορέων, για κάθε παιδί υπάρχει πιθανότητα 25% να πάσχει από τη νόσο, 50% να είναι φορέας και 25% να μην φέρει καν το γονίδιο.

Στην χώρα μας εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 800 ασθενείς και από την άποψη της γέννησης νέων πασχόντων, η Κυστική Ίνωση είναι μακράν η πιο διαδεδομένη κληρονομική νόσος στην Ελλάδα. Κατά εντελώς παράδοξο τρόπο, είναι μια πάθηση μάλλον άγνωστη στην κοινή γνώμη, ενώ, ακόμη και μεταξύ των ιατρών, η εικόνα για τη νόσο είναι ασαφής ή παρωχημένη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι απαιτείται προγεννητικός έλεγχος των ζευγαριών ή κατά τις πρώτες εβδομάδες της κύησης.