Τι να προσέξουμε στα γιορτινά τραπέζια – Συμβουλές για τα τρόφιμα

Κατά τη διάρκεια των γιορτών, και δη των Χριστουγέννων, τα οικογενειακά και φιλικά τραπέζια αποτελούν αγαπημένη παράδοση.

Ακολουθούν χρήσιμες συμβουλές για την αποφυγή τροφιμογενών νοσημάτων, δηλαδή ασθενειών που προκαλούνται από την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων.

Τι προτείνει ο ΕΟΔΥ

• Διατηρήστε τα τρόφιμα χωριστά

• Διατηρήστε το κρέας, τα πουλερικά, τα θαλασσινά και τα αυγά ξεχωριστά από τα υπόλοιπα τρόφιμα στο ψυγείο, σε δοχεία ή σε σφραγισμένες πλαστικές σακούλες.

• Αποθηκεύστε τα αυγά στην αρχική τους συσκευασία στο ψυγείο (όχι στην πόρτα του ψυγείου).

• Μαγειρέψτε το κρέας και τη γέμιση επαρκώς

• Ρυθμίστε τη θερμοκρασία του φούρνου στους 160 βαθμούς τουλάχιστον. Τοποθετήστε το κρέας που έχει ήδη αποψυχθεί στο κατάλληλο σκεύος.

• Το μαγείρεμα της γέμισης για τη γαλοπούλα σε σκεύος διασφαλίζει ότι η γέμιση θα μαγειρευτεί επαρκώς. Εάν μαγειρεύετε τη γέμιση μέσα στη γαλοπούλα, τοποθετήστε τη λίγο πριν το ψήσιμο.

• Συστήνεται η χρήση θερμομέτρου μαγειρικής για να διασφαλιστεί ότι η εσωτερική θερμοκρασία του κρέατος και η θερμοκρασία στο κέντρο της γέμισης θα φτάσει στους 74 βαθμούς.

• Αφού απομακρύνετε τη γαλοπούλα από το φούρνο, αφήστε τη γέμιση για περίπου 20 λεπτά μέσα στο πουλερικό.

• Διατηρήστε τα τρόφιμα σε ασφαλείς θερμοκρασίες.

• Μετά την παρασκευή του φαγητού, διατηρήστε το σε ασφαλείς θερμοκρασίες είτε πρόκειται για ζεστό είτε για κρύο φαγητό.

• Τοποθετήστε τα περισσεύματα των τροφίμων στο ψυγείο το συντομότερο δυνατό και εντός 2 ωρών από τη στιγμή που παρασκευάστηκε το φαγητό. Εναλλακτικά τοποθετήστε τα περισσεύματα στο ψυγείο εντός 1 ώρας, εάν τα τρόφιμα εκτίθενται σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 32°C, όπως κατά τη μεταφορά τους με αυτοκίνητο.

• Η θερμοκρασία στη συντήρηση του ψυγείου σας πρέπει να ρυθμιστεί ώστε να είναι μικρότερη ή ίση με 4 βαθμούς Κελσίου και στην κατάψυξη μικρότερη ή ίση με -18 βαθμούς Κελσίου.

• Αποψύξτε το κρέας τοποθετώντας το:

– σε ένα δοχείο στο ψυγείο

– σε μια πλαστική τσάντα σε νεροχύτη με κρύο νερό (αλλάξτε το νερό κάθε 30 λεπτά), ή

– στο φούρνο μικροκυμάτων, ακολουθώντας τις οδηγίες του κατασκευαστή

• Μην αφήνετε το κρέας να αποψυχθεί στον πάγκο εκτός ψυγείου. Όταν το κρέας διατηρείται σε θερμοκρασία δωματίου για περισσότερο από 2 ώρες, ευνοείται ο πολλαπλασιασμός βακτηρίων. Επικίνδυνες θερμοκρασίες για τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων θεωρούνται αυτές που είναι μεταξύ 4 και 60 βαθμών Κελσίου.

• Χρησιμοποιήστε παστεριωμένα αυγά ειδικά αν πρόκειται να παρασκευάσετε φαγητά που περιέχουν ωμά αυγά.

• Βακτήρια όπως η Salmonella spp. επιβιώνουν τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό των αυγών με κανονική όψη. Πολλά αγαπημένα εορταστικά φαγητά ή γλυκά περιέχουν ωμά αυγά (π.χ. τα φαγητά με αυγολέμονο, το τιραμισού, διάφορες σάλτσες τύπου Caesar).

• Μην καταναλώνετε ωμή ζύμη.

• Η ζύμη που παρασκευάζεται με αλεύρι ή/και αυγά μπορεί να περιέχει βακτήρια, όπως η Salmonella spp. Μη δοκιμάζετε και μην αφήνετε τα παιδιά σας να δοκιμάσουν ωμή ζύμη που προορίζεται για ψήσιμο ή μαγείρεμα (π.χ. ζύμη για κουλουράκια, μπισκότα).

• Μην ξεχνάτε να πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό:

– Πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την προετοιμασία του φαγητού

– Πριν καταναλώσετε τρόφιμα

– Μετά τον χειρισμό ζωοτροφής για κατοικίδια ζώα ή την επαφή με κατοικίδια ζώα

– Μετά τη χρήση της τουαλέτας

– Μετά την αλλαγή της πάνας ή τον καθαρισμό ενός παιδιού που έχει χρησιμοποιήσει την τουαλέτα

– Μετά την επαφή με απορρίμματα

– Πριν και μετά τη φροντίδα ασθενούς

– Πριν και μετά τη φροντίδα τραύματος

– Μετά το φύσημα της μύτης, το βήξιμο ή το φτέρνισμα

Οδηγίες και από τον ΕΦΕΤ

Αντίστοιχα, ο ΕΦΕΤ παρέχει βασικές συμβουλές κι οδηγίες στους καταναλωτές, για να απολαμβάνουν ασφαλή γεύματα για αυτούς, τις οικογένειές τους και τους φίλους τους αλλά και να μπορούν να προστατευτούν από πρακτικές παραπλάνησης και παράλληλα να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων.

Πιο συγκεκριμένα, πριν την αγορά των τροφίμων:

• Προγραμματίζουμε τη λίστα με τα προϊόντα που θα χρειαστούμε.
• Αν συνηθίζουμε να παίρνουμε μαζί μας τσάντες για τα τρόφιμα, φροντίζουμε να έχουμε πολλές, ώστε να μπορούμε να τοποθετήσουμε σε διαφορετικές, τα ωμά τρόφιμα που χρειάζονται μαγείρεμα (π.χ. κρέας), από όλα τα υπόλοιπα προϊόντα και κυρίως από αυτά που είναι έτοιμα προς κατανάλωση (όπως οι σαλάτες), για να αποφύγουμε πιθανή διασταυρούμενη μικροβιακή επιμόλυνση.
• Αν σκοπεύουμε να μαγειρέψουμε κάτι για φίλους ή την οικογένειά μας ή να πραγματοποιήσουμε κάποιο τραπέζι, δεν ξεχνάμε να τους ρωτήσουμε αν υποφέρουν από κάποια τροφική αλλεργία, ώστε να προσέξουμε τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε ή να τους προειδοποιήσουμε να μην φάνε κάποια από τα φαγητά. Αν κάποιος νιώσει αδιαθεσία ή παρουσιάσει αλλεργική αντίδραση μετά από κατανάλωση κάποιου τρόφιμου, θα πρέπει να αναζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια.
• Να θυμόμαστε πως, σε παγκόσμια κλίμακα, οι καταναλωτές αναφέρουν πιο συχνά αλλεργικές αντιδράσεις σε τρόφιμα όπως το γάλα, τα αυγά, τα ψάρια και οστρακοειδή, τα αράπικα φιστίκια ή άλλους ξηρούς καρπούς, την σόγια, διάφορους σπόρους και το σιτάρι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε με κανονισμό τις 14 ουσίες ή προϊόντα που προκαλούν πιο συχνά τροφικές αλλεργίες. Έτσι, τα αλλεργιογόνα του παραρτήματος ΙΙ του Κανονισμού 1169/2011 πρέπει να αναγράφονται ευκρινώς στα προσυσκευασμένα τρόφιμα, είτε χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη, είτε μπορεί να περιέχονται ίχνη αυτών από διασταυρούμενη επιμόλυνση.
• Κατά την προμήθεια των τροφίμων αγοράζουμε τρόφιμα από ελεγχόμενα σημεία της αγοράς και αποφεύγουμε τις αγορές τροφίμων από πλανόδιους πωλητές που δεν διαθέτουν τις σχετικές άδειες. Δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στους χειρισμούς των τροφίμων από το προσωπικό των σημείων πώλησης, στις συνθήκες καθαριότητος του προσωπικού, του εξοπλισμού και του χώρου. Εξετάζουμε προσεκτικά τις ενδείξεις στην ετικέτα και ιδιαίτερα αυτές που αφορούν στην ημερομηνία. Αγοράζουμε τελευταία τα προϊόντα-τρόφιμα που χρειάζονται ψύξη ή κατάψυξη, ώστε να τα τοποθετήσουμε στο ψυγείο του σπιτιού μας το συντομότερο δυνατό.
• Τα κρέατα βοοειδών, χοίρων, αιγοπροβάτων και πουλερικών διατίθενται είτε νωπά, είτε κατεψυγμένα, αλλά δεν πρέπει να διατίθενται ποτέ εκτός ψύξης.
• Στα σημεία πώλησης του κρέατος πρέπει να υπάρχουν πινακίδες για την καταγωγή-προέλευση του κρέατος, πληροφορία που πρέπει να αναγράφεται και στην αυτοκόλλητη ετικέτα που εκδίδεται από την ταμειακή μηχανή. Οι συσκευασμένες νωπές ή κατεψυγμένες γαλοπούλες πρέπει να φέρουν τη σήμανση αναγνώρισης του σφαγείου ή του εργαστηρίου τεμαχισμού (οβάλ σφραγίδα με τα αρχικά της χώρας που έχουν έδρα) και την ημερομηνία ανάλωσης (τοποθετημένη επάνω ή κάτω από τη συσκευασία ή το περιτύλιγμα, ώστε να είναι ευανάγνωστη). Τα σφάγια των ζώων πρέπει να έχουν σήμα καταλληλότητας (σφραγίδα) που τοποθετείται από τις αρμόδιες κτηνιατρικές υπηρεσίες. Οι νωπές εγχώριες μη συσκευασμένες γαλοπούλες πρέπει να είναι εκσπλαχνισμένες (απεντερωμένες) και αποπτιλωμένες (δίχως πούπουλα).
• Για την προμήθεια κρέατος θηραμάτων, προσέχουμε τα σφάγια άγριων ή εκτρεφόμενων θηραμάτων να είναι εκσπλαχνισμένα. Τα θηράματα που διατίθενται ολόκληρα πρέπει να φέρουν σήμα καταλληλότητας (σφραγίδα), ενώ τα τυποποιημένα (εισαγόμενα ή εγχώρια) πρέπει να έχουν σήμα αναγνώρισης (οβάλ σφραγίδα με τα αρχικά της χώρας παραγωγής π.χ. για την Ελλάδα GR ή EL) και αναγραφή ημερομηνίας ανάλωσης.
• Για την προμήθεια γαλακτοκομικών προϊόντων προσέχουμε τα τυριά να συντηρούνται σε ψυγείο ή σε ψυχόμενη προθήκη. Τα συσκευασμένα τυριά πρέπει να φέρουν σήμανση αναγνώρισης (οβάλ σφραγίδα με τα αρχικά της χώρας παραγωγής, π.χ. GR ή EL για την Ελλάδα), καθώς και την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας πάνω στη συσκευασία. Τα προϊόντα που περιέχουν φυτικά λιπαρά (αντί ζωικού λίπους) είναι μη γαλακτοκομικά προϊόντα και πρέπει να διατίθενται προς πώληση σε διακριτούς χώρους από αυτούς των γαλακτοκομικών.
• Αναφορικά με την προμήθεια και συντήρηση αυγών προσέχουμε όλα τα αυγά να έχουν στο κέλυφός τους ένδειξη με τον κωδικό παραγωγού με ευδιάκριτα γράμματα/αριθμούς (μέθοδος εκτροφής, χώρα προέλευσης, Περιφερειακή Ενότητα, ταυτοποίηση μονάδας). Στις συσκευασίες των τυποποιημένων αυγών (εκτός από τις ενδείξεις που υπάρχουν στο κέλυφος), πρέπει να αναγράφεται ο κωδικός αριθμός του ωοσκοπικού κέντρου, η κατηγορία ποιότητας και βάρους καθώς και η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας. Για την καλύτερη συντήρηση των αυγών είναι αναγκαίο να διατηρούνται σε σκιερό και δροσερό χώρο ή στο ψυγείο. Ακόμη, είναι καλό να θυμόμαστε πως δεν πλένουμε τα αυγά, δεν καταναλώνουμε τα αυγά ωμά, δεν χρησιμοποιούμε αυγά με ακάθαρτο, ραγισμένο και γενικά μη φυσιολογικό κέλυφος, δεν καταναλώνουμε αυγά με κηλίδες αίματος, ή με θολό ή χρωματισμένο ασπράδι, ή με ασπράδι ανακατεμένο με τον κρόκο ή αυγά με δυσάρεστη οσμή.
• Παράλληλα, όταν αποθηκεύουμε προϊόντα στο ψυγείο τοποθετούμε τα ωμά τρόφιμα (π.χ. κρέας, ψάρι κ.λπ.) στα κάτω ράφια και μέσα σε κατάλληλους θήκες για τρόφιμα, ενώ στα πάνω ράφια τοποθετούμε τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα (π.χ. σαλάτες). Αυτό το κάνουμε για να αποκλείσουμε την πιθανότητα να πέσουν, λόγω απόψυξης, υγρά από τα ωμά στα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα και να επιμολυνθούν. Επίσης, ελέγχουμε ότι η θερμοκρασία του ψυγείου μας δεν ξεπερνά τους 5 ° C, είναι δηλαδή σε θερμοκρασία που κρατάει τα τρόφιμά μας ασφαλή μέχρι την ημερομηνία που αναγράφει η ετικέτα τους.
• Πραγματοποιούμε πλήρη απόψυξη του κατεψυγμένου κρέατος πριν από το μαγείρεμα (π.χ. κατεψυγμένη γαλοπούλα, κατεψυγμένο κοτόπουλο), τοποθετώντας το στη συντήρηση του ψυγείου μας, καλυμμένο με προστατευτική μεμβράνη συσκευασίας κατάλληλη για τρόφιμα και μέσα σε δοχείο κατάλληλο για τρόφιμα, το οποίο να κρατάει τα υγρά από την απόψυξη. Ο χρόνος πλήρους απόψυξης, πρέπει να είναι ανάλογος με το βάρος του προϊόντος. Επίσης, τηρούμε τον χρόνο και τη θερμοκρασία ψησίματος της γαλοπούλας που προτείνεται στη συσκευασία, όταν πρόκειται για συσκευασμένες γαλοπούλες. Σε διαφορετική περίπτωση, προσαρμόζουμε τους χρόνους μας ανάλογα με το μέγεθος και το βάρος του προϊόντος.
• Προετοιμάζουμε το κρέας για μαγείρεμα, ακολουθώντας τις ορθές πρακτικές για την υγιεινή τροφίμων, ώστε να αποφύγουμε επιμολύνσεις μαγειρεμένου κρέατος με ωμά τρόφιμα.
• Μετά το μαγείρεμα, μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε τα περισσεύματα των τροφίμων μας που δεν καταναλώθηκαν με διαφορετικούς τρόπους.
• Συγκεκριμένα, σκεπάζουμε τα περισσεύματα και τα βάζουμε στο ψυγείο ή στην κατάψυξη εντός δύο ωρών. Χωρίζουμε τα περισσεύματα σε μικρότερες μερίδες πριν τα καταψύξουμε, για να είναι πιο βολικό όταν τα ξεπαγώσουμε αργότερα. Μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιήσουμε το μαγειρεμένο κρέας που έχουμε καταψύξει για να φτιάξουμε ένα νέο γεύμα. Στο διαδίκτυο, υπάρχουν δημιουργικές συνταγές και ιδέες για το πώς να εκμεταλλευτούμε τα χριστουγεννιάτικα περισσεύματά μας και να μην πάει τίποτα χαμένο. Ακόμη, στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες για την αποφυγή της σπατάλης τροφίμων.