Βλαστοκύτταρα αποκατέστησαν την όραση σε μορφή τύφλωσης

Μια νέα θεραπεία με βλαστοκύτταρα έχει αποκαταστήσει τις βλάβες στον κερατοειδή χιτώνα στο 93% των ασθενών σε μια πρώιμη κλινική δοκιμή.

Ο κερατοειδής είναι ο διαφανής θόλος που καλύπτει το μπροστινό μέρος του ματιού και βοηθά στην εστίαση του φωτός για να μπορούμε να βλέπουμε καθαρά.

Στο εξωτερικό άκρο του κερατοειδούς υπάρχουν βλαστικά κύτταρα, τα οποία έχουν την ιδιότητα να γίνουν μετατρέπονται σε οποιονδήποτε άλλο τύπο επιθηλιακού κυττάρου του κερατοειδούς.

Ως εκ τούτου, αυτά τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να αντικαταστήσουν οποιαδήποτε κύτταρα του κερατοειδούς που έχουν υποστεί βλάβη λόγω τραυματισμού ή φυσιολογικής φθοράς με την πρόοδο της ηλικίας.

Ωστόσο, οι σοβαροί τραυματισμοί, όπως αυτοί που προκαλούνται από χημικά εγκαύματα ή λοιμώξεις, μπορούν να καταστρέψουν εντελώς αυτά τα βλαστικά κύτταρα, όπως συμβαίνει με το σύνδρομο Stevens-Johnson, μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει φουσκάλες στους βλεννογόνους των ματιών.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κερατοειδής καταστρέφεται μόνιμα, με αποτέλεσμα την τύφλωση του προσβεβλημένου ματιού.

Οι ασθενείς με αυτόν τον τύπο οφθαλμικής βλάβης δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με τις συνήθεις μεταμοσχεύσεις κερατοειδούς, επειδή αυτές χρησιμοποιούν δωρηθέντα ιστό για να αντικαταστήσουν μόνο το κέντρο του κατεστραμμένου κερατοειδούς.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τα βλαστικά κύτταρα που λείπουν από τα εξωτερικά άκρα, τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για σκοπούς επιδιόρθωσης.

Μια πιθανή λύση είναι η αποκατάσταση των χαμένων αποθεμάτων βλαστικών κυττάρων στο κατεστραμμένο μάτι του ασθενούς με τη χρήση υγιών κυττάρων από το άλλο, υγιές μάτι του ασθενή.

Σε αυτή τη διαδικασία -γνωστή ως «μεταμόσχευση καλλιεργημένων αυτόλογων επιθηλιακών κυττάρων των χειλέων»- οι γιατροί παίρνουν βλαστικά κύτταρα από το υγιές μάτι, τα αναπτύσσουν σε φύλλα κυττάρων στο εργαστήριο και στη συνέχεια τα μεταμοσχεύουν χειρουργικά στο κατεστραμμένο μάτι.

Η θεραπεία δοκιμάστηκε αρχικά το 2018 σε μια μικρή κλινική δοκιμή στο νοσοκομείο Massachusetts Eye and Ear στη Βοστώνη.

Στη δοκιμή συμμετείχαν τέσσερις ασθενείς, καθένας από τους οποίους είχε χημικά εγκαύματα στο ένα μάτι.

Αυτή ήταν η πρώτη θεραπεία βλαστοκυττάρων για τα μάτια που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ, ανέφερε η ομάδα.

Οι ασθενείς παρακολουθήθηκαν για ένα έτος μετά τη μεταμόσχευση, κατά τη διάρκεια του οποίου η διαδικασία αποδείχθηκε εφικτή, ασφαλής και δυνητικά αποτελεσματική.

Τώρα, η ίδια ερευνητική ομάδα έδωσε στη δημοσιότητα τα αποτελέσματα μιας μεγαλύτερης δοκιμής 15 ασθενών που παρακολουθήθηκαν για 18 μήνες μετά τη θεραπεία.

Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications, οι ασθενείς που συμμετείχαν είχαν τύφλωση λόγω τραυματισμού του κερατοειδούς από διάφορες αιτίες, όπως χημικά εγκαύματα, θερμικά εγκαύματα ή ιογενείς λοιμώξεις του οφθαλμού.

Όπως φάνηκε από το αποτέλεσμα, η θεραπεία ήταν επιτυχής σε 14 από τους 15 ασθενείς μετά από 18 μήνες.

Η επιτυχία της θεραπείας στη δοκιμή ορίστηκε με τρεις τρόπους, δήλωσε στο Live Science ο επικεφαλής της δοκιμής Dr. Ula Jurkunas, αναπληρωτής διευθυντής του τμήματος κερατοειδούς στο νοσοκομείο Massachusetts Eye and Ear.

Ο πρώτος ήταν ότι η επιφάνεια του κατεστραμμένου κερατοειδούς είχε αποκατασταθεί, ο δεύτερος ότι τα αιμοφόρα αγγεία που κάποτε εμπόδιζαν την όραση στο προσβεβλημένο μάτι είχαν υποχωρήσει και ο τρίτος ότι οι ασθενείς βίωναν λιγότερο πόνο και δυσφορία στα μάτια.

Επίσης, δεν υπήρξαν σοβαρές παρενέργειες από την ίδια τη μεταμόσχευση.

Η ομάδα δεν μέτρησε τις αλλαγές στην όραση ως δείκτη επιτυχίας, επειδή η απλή αποκατάσταση της επιφάνειας του κερατοειδούς με βλαστικά κύτταρα δεν σημαίνει ότι η όραση θα βελτιωθεί άμεσα, δήλωσε ο Jurkunas.

Εάν τα άλλα στρώματα του κερατοειδούς παραμένουν κατεστραμμένα, ένας ασθενής μπορεί να χρειαστεί ακόμα μια κανονική μεταμόσχευση κερατοειδούς για να αποκτήσει ξανά την όρασή του, διευκρίνισε.

Ωστόσο, είναι αξιοσημείωτο ότι περίπου το 70% των ασθενών παρουσίασαν βελτιωμένη όραση μετά από 18 μήνες, είπε ο ίδιος.

Κατά μέσο όρο, οι ασθενείς με την πιο σοβαρή βλάβη του κερατοειδούς χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να ανταποκριθούν στη θεραπεία από εκείνους με λιγότερο σοβαρή βλάβη, δήλωσε ο Jurkunas.

Αυτό πιθανώς εξηγεί γιατί ένας ασθενής, ο οποίος είχε εκτεταμένη οφθαλμική βλάβη, δεν ωφελήθηκε πλήρως από τη θεραπεία μετά από 18 μήνες.

Η νέα θεραπεία είναι αποτελεσματική μόνο ασθενείς που είναι τυφλοί από το ένα μάτι, καθώς βασίζεται στη χρήση βλαστοκυττάρων από το εναπομείναν υγιές μάτι τους.

Ωστόσο, στο μέλλον, η ομάδα θα ήθελε να αναπτύξει τη θεραπεία έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιεί βλαστοκύτταρα από δωρητές οργάνων, αντί να χρησιμοποιεί τους ιστούς των ίδιων των ασθενών.

Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να θεραπεύσουν και τα δύο μάτια σε ασθενείς που το χρειάζονται. Ωστόσο, σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ο κίνδυνος απόρριψης του μοσχεύματος από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η ομάδα θα δοκιμάσει τώρα αν η θεραπεία λειτουργεί σε περισσότερους ανθρώπους και για περισσότερο από 18 μήνες και γι’ αυτό οι γιατροί σχεδιάζουν επίσης να συγκρίνουν άμεσα τη θεραπεία με μια εικονική θεραπεία στο πλαίσιο μιας τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης δοκιμής. Κάτι που θα τους επιτρέψει να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη αξιοπιστία αν η θεραπεία είναι πραγματικά αποτελεσματική.