Νίκος Παρασκευόπουλος: Βιολογικό και δραματουργία στο ΑΠΘ

Όλη η Ελλάδα παρακολουθεί με ανησυχία τα επεισόδια και τη βία στο κτίριο της Βιολογίας του ΑΠΘ. Δεν υπάρχει δραματουργός, αλλά υπάρχει δράμα που μοιάζει (από μια πλευρά!) με το αρχαίο: Συναντούμε τους «ήρωες», καλούς ή κακούς: Ο Πρύτανης, το κράτος (ο, ή η Υπουργός), ο αστυνομικός, ο βίαιος αντιεξουσιαστής. Συναντούμε το χορό: απαρτίζεται από τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, κάθε άλλο παρά παθητικά, ή από το ευρύτερο -όντως παθητικό- κοινό της τηλεόρασης. Συναντούμε τέλος το μεγάλο δέος απέναντι σε μια υπόκωφη απειλή: Το δημόσιο πανεπιστήμιο, καταφύγιο των φτωχών που θέλουν να μορφωθούν και ναός της ανιδιοτελούς γνώσης, συρρικνώνεται και κλονίζεται με την επέλαση της αγοράς.

Στο ΑΠΘ τα περιστατικά βίας έχουν προϊστορία δεκαετιών. Αποτελούν όμως εξαιρέσεις σε μια κανονικότητα εκπαίδευσης, έρευνας και προόδου. Η περίοδος της δικτατορίας, όπου το πανεπιστήμιο έμοιαζε αφρόντιστο κοιμητήριο με μηδενική έρευνα και χωρίς διάλογο, δεν έχει ξεχαστεί. Κάποια θέματα όμως φορτώνονται με τόσο υλικό εμπειρίας και θεωρίας, ώστε δυσκολεύεσαι να μιλάς απλά και γενικά. Και τότε σου ‘ρχεται κατακέφαλα ένα ωμό¹ ερώτημα (πχ «και τί κάνετε ή τί λέτε εσείς οι πανεπιστημιακοί;») και μένεις σύξυλος.

Τότε ξεπηδά στο νου η τέχνη, το δράμα, πριν καν το ζητήσεις. Ή, μένεις στην πεζή λογική και προσπαθείς να ξεχωρίσεις την ουσία από τα δευτερεύοντα. Παρακάτω –τηλεγραφικά- μια προσπάθεια για δυο βασικές θέσεις.

Πρώτη: Η κατανόηση μιας σύνθετης κατάστασης είναι αδύνατη αν δεν δεις το σύνολο και το (αριστοτελικό) τέλος. Αν αναλώνεσαι να κρίνεις κάποια μέρη του δράματος ή τους ρόλους, τότε αποκτάς μεν κάποιες ειδικές γνώσεις, αλλά χάνεις «το δάσος» και γίνεσαι μέρος του προβλήματος – δράματος, αντί της λύσης.

Ποια είναι εδώ η συστημική δυναμική; Τα επεισόδια έρχονται ταυτόχρονα με μια πρωτόγνωρη επίθεση ενάντια στον δημόσιο – αυτοδιοικητικό χαρακτήρα των ΑΕΙ: Με τη συρρίκνωση της χρηματοδότησης και του αριθμού των εισαγομένων, με την εξάρτηση της έρευνας από ιδιωτικές στοχοθεσίες, με την εισαγωγή «συμβουλίων διοίκησης» που θα περιορίζουν της αρμοδιότητες της (αιρετής) Συγκλήτου, και με την καθιέρωση επισκεπτών καθηγητών με τρόπο που θα καθιστά περιττούς τους οργανικούς.

Ταυτόχρονα και όχι τυχαία προκύπτει το θέμα με το στέκι. Μέχρι τη στιγμή που διεκδικείται μέσα στο πλαίσιο της αυτοδιοίκησης, η τελευταία το αντιμετωπίζει. Από τη στιγμή που εμφανίζονται η βαριοπούλα, τα σπασμένα τούβλα, τα ΜΑΤ ως σωτήρες και οι επιχαίροντες παράγοντες, εκδηλώνεται μια ακόμη επικίνδυνη επίθεση – φθορά. Κι όσοι την τροφοδοτούν με πράξεις ή παραλείψεις ή με μονομερείς εμμονές τους (ας μην τους επαναλάβουμε, προαναφέρθηκαν) γνωρίζουν τι μεθοδεύουν. Ενδύονται ρόλο τιμητή, αλλά είναι κάλπικος.

Δεύτερη θέση: Η καταδίκη της βίας είναι καταστατική πράξη της Δημοκρατίας. Στη θέση της βίαιης «λύσης» αυτή βάζει το διάλογο και το νόμο. Τι σημαίνει αυτό για τη σύγχρονη πολιτική ή την ακαδημαϊκή ζωή; Να βλέπουμε τον «άλλο» διαφορετικό, αλλά όχι εχθρό ή ξένο. Προτεραιότητα πάντοτε έχει η διαβούλευση, ο διάλογος χωρίς αστερίσκους. «Διάλογος ακόμη και με κουκουλοφόρους, γιατί αλλιώς ελλοχεύει η βία», είχα πει ανέμελα από το βήμα της Βουλής κάνοντας στη συνέχεια συλλογή επικριτικών σχολίων.

Ας επιστρέψουμε στη δραματουργία: Στον Προμηθέα που τον βασανίζουν το Κράτος και η Βία, στην Ορέστεια του Αισχύλου, στον Αίαντα του Σοφοκλή όπου ο Οδυσσέας αρνείται να θριαμβολογήσει την εξουδετέρωση του αντιπάλου, στις Ικέτιδες του Ευριπίδη με το Θησέα να καμαρώνει ότι δεν τον κυβερνά ένας αφέντης: Παντού στην Τραγωδία αναπαρίσταται η απόκρουση της ισχύος του «θεού», του Τυράννου, του γενάρχη – πατριάρχη. Η ανάδυση στη θέση της του νόμου ως κοινωνικής βούλησης και προϊόντος διαλλαγής. Η απόρριψη της βίας στην Τραγωδία ήταν μάλιστα τόσο προσεκτική, ώστε αυτή δεν απεικονιζόταν στα μάτια του θεατή, απλώς αναφερόταν. ²

Καταλάβαιναν φαίνεται, οι «αθεόφοβοι», τη σπουδαιότητα της αποφυγής των συνειρμών. Όχι χάρη στο DNA τους, αλλά χάρη στο καθαρό βλέμμα που απελευθερώνει η συνθήκη της δημοκρατίας.

1. Με την έννοια που έδωσε ο Cl. Levi – Strauss, αντιπαραβάλλοντας το «ωμό» στο «ψημένο».

2. Για μια συνοπτική ματιά, όσο προτιμότερα κι αν είναι τα ίδια τα κείμενα των τραγικών, βλ. J. de Romilly, Η Αρχαία Ελλάδα εναντίον της βίας, έκδ. Το Άστυ 2001, και Ο νόμος στην αρχαία Ελληνική σκέψη (La loi dans la pensee grecque, Paris 1971 –Les Belles Lettres) έκδ. Το Άστυ 1995 με Πρόλογο του Αριστόβουλου Μάνεση

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις