Νίκος Παρασκευόπουλος: Οι γυναικοκτονίες του 2021

Εκτός από την πανδημία ανάμεσα στα βαριά απομεινάρια του 2021 βρίσκονται και οι γυναικοκτονίες. Η ευρύτερη κοινωνική αντίδραση (1) απέναντι σε αυτές δημιουργεί μια ελπίδα για λιγότερα θύματα στο μέλλον. Αποτελεί και μια δικαίωση του φεμινισμού, που από χρόνια αγωνίζεται και προωθεί τις διεκδικήσεις για χειραφέτηση και ισότητα των γυναικών.

Ο φεμινισμός φυσικά έχει πολλές μορφές. Δίπλα όμως στις ιστορικά δικαιωμένες, στη χώρα μας εμφανίστηκε το 2021 και μια άλλη αμερικανικής κοπής πτυχή (2), όχι απλώς αναποτελεσματική, αλλά δυνάμει υπονομευτική για τις αξίες του ανθρωπισμού. Αναφέρομαι στον τιμωρητικό φεμινισμό: το δόγμα που πιστεύει ότι βασικό εργαλείο για την βελτίωση της θέσης της γυναίκας είναι ο Ποινικός Κώδικας: η αύξηση της ποινής (των ισοβίων!) για τη γυναικοκτονία (3).

Από την προϊστορική εποχή και σ’ όλες τις Ηπείρους (με εξαίρεση κάποιες μητριαρχικές νησίδες) η γυναίκα είναι ένα καταπιεσμένο -και με ταξικούς όρους (4)- φύλο. Η εξίσωση των πολιτικών (ψήφος) και των κοινωνικών δικαιωμάτων της ήλθε στους τελευταίους αιώνες με τις κατακτήσεις της δημοκρατίας. Ανάμεσα στις τελευταίες μια από τις κορυφαίες θέσεις κατέχει η αναγνώριση, θεσμική και πολιτιστική, της ίσης αξίας της ζωής όλων των ανθρώπων ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, θρησκεία, χρώμα, ακόμη και ηλικία.

Aυτή την ίση αξία της ζωής ο ανθρώπινος πολιτισμός τη θέλησε να γίνει ένα ταμπού: κατάλαβε ότι χρειάζεται να εμφυσήσει ακόμη και ψυχολογικές αναστολές στον άνθρωπο απέναντι στην υποτίμηση της ζωής του συνανθρώπου. Λογικά, η αξία ζωής ενός μωρού φαίνεται πολύ μεγαλύτερη από αυτήν ενός υπερήλικα. Αν όμως αρχίσουμε τις διαβαθμίσεις τότε το ταμπού, το ανάχωμα, ισοπεδώνεται: κάποιοι/ες θα διεκδικήσουν περισσότερη αξία ζωής πχ για τη γυναίκα που δολοφονείται επειδή είναι γυναίκα ή για τον αστυνομικό αντίστοιχα επειδή είναι αστυνομικός, άλλοι θα υποτιμήσουν τη ζωή του όποιου «άλλου» δεν μοιάζει στον δικό τους εαυτό ( του έγχρωμου, αλλόπιστου, αλλόφυλου, ομοφυλόφιλου, Τσιγγάνου, Εβραίου κλπ). Κι αν τέλειωσαν οι ναζί υπάρχουν οι νεοναζί: Ορίζονται με βάση το γεγονός ότι δεν αναγνωρίζουν στους άλλους την ίδια ανθρώπινη ουσία. Οι ασκοί του Αιόλου θα έχουν ανοίξει. Οι θεμελιακές εγγυήσεις των διεθνών Συμβάσεων των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα υποβιβαστούν σε β’ εθνική κατηγορία, σαν νόμοι δεκτικοί πλέον για διακρίσεις και εξαιρέσεις και ρευστοί.

Η ποινική δικαιοσύνη εντωμεταξύ έχει την αρχή της αναλογικότητας ως πεμπτουσία της: «όση η ευθύνη σου , τόση η ποινή σου». Το αίτημα για βαρύτερη τιμώρηση της γυναικοκτονίας προϋποθέτει αναγνώριση ότι κάποιες ζωές είναι πιο «ίσες» – όπως με έξυπνη ειρωνεία λέει ο κόσμος – από τις άλλες και ότι επομένως η αφαίρεσή τους θα πρέπει τιμωρείται βαρύτερα. Επίσης, καλλιεργεί άθελα την ιδέα για επαναφορά της θανατικής ποινής ή των βασανιστηρίων, αφού μόνο αυτά μπορούμε να διανοηθούμε ως βαρύτερα από τα ισόβια. ΄Ετσι και το ταμπού της θανατικής ποινής θα αρχίσει να κλονίζεται πριν καλά ο πολιτισμός το στερεώσει, αφού σε πολλές χώρες η ποινή του θανάτου ακόμη διατηρείται.

Όσο για την πρόταση της καθιέρωσης του όρου γυναικοκτονία χρειάζεται να διακρίνουμε: Ασφαλώς ο όρος έχει θέση και στην καθημερινή γλώσσα και στην Εγκληματολογία, η χρήση του μάλιστα εκεί μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην προληπτική πολιτική. Ο Ποινικός Κώδικας ωστόσο δεν είναι λεξικό: Η ορολογία του πρέπει να είναι όσο γίνεται απλούστερη (με την αριστοτελική έννοια) και απέριττη. Η λέξη «άνθρωπος» έχει ανυπέρβλητο και ισότιμο βάρος, ταιριάζοντας για κάθε ανθρωποκτονία. Μια λέξη παραπάνω θα μπορούσε να προκαλέσει ερμηνευτικό πρόβλημα, μια διακρίνουσα μεταχείριση, κι αυτό κατά την εφαρμογή να φέρει άδικη ποινή ή άδικη αθώωση.

Κατακλείδα ας είναι η ευχή το 2022 να έχουμε λιγότερη βία, περισσότερη κοινωνική ειρήνη και ισότητα για άντρες για γυναίκες και για τους πάντες και λέξεις που να διευκολύνουν τη συνεννόηση.

1 Ιδίως για τη λογοτεχνία βλ. Τ. Δημητρούλια, Γυναικοκτονίας το ανάγνωσμα,23/7/2021, https://bookpress.gr/stiles/eponimos/13865-gynaikoktonias-to-anagnosma

2Βλ. Aya Gruber, Against Carceral Feminism, nomadicuniversality.com/ Metoo 9/12/2021 (ελλην. μτφρ.Α.Γ.) και το βιβλίο της ίδιας The Feminist War on Crime. The Unexpected Role of Women’s Liberation in Mass Carceration, 2020, University of California Press.

3 Κριτική βλ. Ιφιγένεια Καμτσίδου / Η γυναικοκτονία στα μίντια ως πρόβλημα της γυναικείας ευαλωτότητας, Αυγή 29/8/2021, K. Σταμάτη, Η δικαιοπολιτική αντιμετώπιση της γυναικοκτονίας, εκδ. ΕΝΑ Δεκέμβριος 2021.

4Περισσότερα σε Ν. Παρασκευόπουλου, Έρωτας και τιμωρία στην Ελλάδα, 2001, Σαββάλας.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις