Ποδόσφαιρο και πολιτική: Τα μεγαλεπήβολα σχέδια της Σαουδικής Αραβίας

Οι κινήσεις της Σαουδικής Αραβία σε πολλαπλά πεδία αποτυπώνουν τις φιλοδοξίες του Ριάντ σε περιφερειακό και όχι μόνο επίπεδο.

Το υπερσυντηρητικό βασίλειο υλοποιεί το τελευταίο διάστημα μία σειρά από στρατηγικού χαρακτήρα κινήσεις στο πολιτικό και στο οικονομικό πεδίο με στόχο α) να ισχυροποιήσει την ήπια ισχύ του (softpower) αποτελώντας διεθνή πολιτικοοικονομικό παράγοντα, β) να ισχυροποιήσει τη θέση του ως βασικός περιφερειακός παίκτης στη Μέση Ανατολή, γ) να βελτιώσει την εικόνα της χώρας στο εξωτερικό, εξωραΐζοντας το μη σεβασμό θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Γεωπολιτικές φιλοδοξίες και “απεξάρτηση” από τις ΗΠΑ

Tο μονοπάτι της προσπάθειας για την επίτευξη των φιλόδοξων στρατηγικών του Ριάντ περνά μέσα και από την αναθεώρηση των συμμαχιών του. Η άλλοτε (;) παραδοσιακή σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών Σαουδική Αραβία έχει στραφεί προς το μπλοκ Κίνας – Ρωσίας.

Toν περασμένο Ιούνιο οι σαουδαραβικές εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου -με έκπτωση μάλιστα- κατέγραψαν ρεκόρ δεκαετίας, εξέλιξη που συμβάλλει σημαντικά στην αποδυνάμωση των ενεργειακών κυρώσεων της Δύσης προς τη Μόσχα. Σαουδική Αραβία και Ρωσία συμμαχούν στον ΟΠΕΚ+, συμφωνώντας στη διατήρηση της μείωσης της παραγωγής πετρελαίου (ως τα τέλη του 2024) με στόχο τη στήριξη των τιμών. Στη στάση αυτή είναι αντίθετες οι ΗΠΑ, που καλούν τα μέλη του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών και τους συμμάχους τους να αυξήσουν την παραγωγή ώστε να βοηθηθεί η παγκόσμια οικονομία. Ο Υπουργός Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπας Αμντουλαζίζ μπιν Σαλμάν τόνισε ότι η κοινή στάση Ριάντ – Μόσχας είναι δείγμα ενότητας μεταξύ των δύο κρατών. Οι κινήσεις της Σ. Αραβίας με στόχο να ηγηθεί των εξελίξεων στο ενεργειακό πεδίο δείχνουν τη βούληση της χώρας να παίξει κεντρικό γεωπολιτικό ρόλο μέσω της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου και να «απεξαρτηθεί» από τις Ηνωμένες Πολιτείες, δείχνοντας ότι η συμμαχία Ουάσιγκτον – Ριάντ που εγκαθιδρύθηκε μεταπολεμικά, το 1945, στο USSQuincy από τον Αμερικανό Πρόεδρο Φράνκλιν Ρούσβελτ και τον Σαουδάραβα Βασιλιά Αμπντούλ Αζίζ Ιμπν Σαούντ έχει «ξεθωριάσει» σημαντικά.

Λίγο καιρό νωρίτερα, τον Απρίλιο, η σύναψη συμφωνίας με το Ιράν τον Απρίλιο για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων των δύο χωρών χαρακτηρίζεται τουλάχιστον ως ιστορική. Και μάλιστα απέκτησε ιδιαίτερη πολιτική σημασία εξαιτίας του γεγονότος ότι η Κίνα λειτούργησε ως «εγγυήτρια δύναμη» της συμφωνίας αυτής.

Sportwashing και Vision 2030

Ο όρος «sportwashing» («ξέπλυμα μέσω του αθλητισμού») χρησιμοποιείται κατά κόρον για να αποτυπώσει τη στρατηγική του Ριάντ ώστε να βελτιώσει την εικόνα της χώρας, αποπροσανατολίζοντας μέσω αθλητικών επενδύσεων και προσέλκυσης διάσημων αθλητών, από την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που καταγγέλλουν διεθνείς οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία. Η αποτρόπαιη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι το 2018, για την οποία ο διάδοχος του θρόνου και Πρωθυπουργός της χώρας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ανέλαβε την ευθύνη -αν και αρνήθηκε την εμπλοκή- κλόνισε περαιτέρω την εικόνα της χώρας.

Υπολογίζεται ότι από τις αρχές του 2021 μέχρι και σήμερα η Σαουδική Αραβία έχει δαπανήσει περί τα 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια από το Ταμείο Δημόσιων Επενδύσεων ώστε να εξασφαλίσει συμφωνίες στο χώρο του αθλητισμού. Η απόκτηση της αγγλικής Νιουκάστλ το 2021, ενός ιστορικού συλλόγου που αγωνίζεται στην Premier League, o Κριστιάνο Ρονάλντο που έγινε παίκτης της Αλ Νασρ το 2022 (με μισθό 173 εκατ. λιρών το χρόνο), κάνοντας την αρχή μιας άνευ προηγουμένου εισροής σταρ του ποδοσφαίρου στο πρωτάθλημα της Σαουδικής Αραβίας, η εξαγορά και συγχώνευση δύο παγκόσμιου βεληνεκούς τουρνουά γκολφ (PGA Tour και DP World Tour) υπό την ομπρέλα του LIV Golf (το οποίο διαχειρίζεται ο επικεφαλής του Δημόσιου Ταμείου Επενδύσεων όπως και τη Νιουκάστλ) καθώς και η χορηγίες του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού Aramco στη Formula 1 είναι μόνο μερικές από τις κινήσεις του Ριάντ. Είναι ενδεικτικό ότι η πλειοψηφία των μετοχών των κορυφαίων ποδοσφαιρικών ομάδων της χώρας, η Αλ Νασρ, η Αλ Ιτιχάντ, η Αλ Χιλάλ και η Αλ Αχλί εξαγοράστηκαν από το Ταμείο ώστε να επενδυθεί πακτωλός δισεκατομμυρίων που θα προσελκύσει κι άλλους αστέρες.

Ο πακτωλός δισεκατομμυρίων σε αθλητικές δραστηριότητες και επενδύσεις εντάσσονται στη φιλόδοξη οικονομική μεταρρυθμιστική ατζέντα του Ριάντ Vision 2030, η οποία σχεδιάζει να επενδύσει συνολικά 3,2 τρισεκατομμύρια δολάρια ώστε να μεταρρυθμίσει -και να μειώσει την εξάρτησή της από τα κέρδη του πετρελαίου- την οικονομία της χώρας ως το 2030. To μεγαλεπήβολο πρόγραμμα περιλαμβάνει πρότζεκτ σε τομείς όπως η ενέργεια, οι υποδομές, ο πολιτισμός, η υγεία.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα, πάντα, σε δεύτερη μοίρα

Ωστόσο οι ανησυχίες για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν λείπει ούτε από τα φαραωνικού τύπου έργα που σχεδιάζονται και υλοποιούνται. Για παράδειγμα, όπως καταγγέλλουν ανθρωπιστικές η κατασκευή της φουτουριστικής και «πράσινης» πόλης Neom απαιτεί την εκδίωξη και απεγκατάσταση φυλών, με ποινές φυλάκισης και θανατικές ποινές να απειλούν τους μη συμμορφωθέντες.

Το ζήτημα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι κρίσιμο για τη χώρα της Μέσης Ανατολής, η οποία καταγράφει τρομακτικούς αριθμούς στις εκτελέσεις με θανατική ποινή¹. Οργανώσεις της κοινωνία των πολιτών αντιφρονούντες και ακτιβιστές από τη Σαουδική Αραβία, τον περασμένο Μάιο εξέδωσαν έναν οδικό χάρτη υπό τον τίτλο «Ένα ανθρώπινο όραμα για μεταρρύθμιση στη Σαουδική Αραβία» καλώντας σε προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου στη χώρα. Ωστόσο, προς το παρόν και παρά τις εκκλήσεις και επικρίσεις της διεθνούς κοινότητας η πλάστιγγα μεταξύ του οράματος της οικονομικής μεταρρύθμισης και του οράματος για προτεραιοποίηση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, δυστυχώς γέρνει εμφατικά προς την πρώτη πλευρά. Πόσο μάλλον, από τη στιγμή που το πρώτο όραμα σχετίζεται άμεσα με την εμπέδωση της Σαουδικής Αραβίας ως ενός ισχυρού γεωπολιτικού και γεωοικονομικού δρώντα πέρα και από τα όρια της πάντα εύθραυστης περιοχής της Μέσης Ανατολής.

1 Η Ευρωπαϊκή Σαουδική Οργάνωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ESOHR) ανέφερε ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 εκτελέστηκαν 61 άνθρωποι – 74 ως τον Ιούλιο, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο.

*Βαγγέλης Βιτζηλαίος, Συντονιστής Κύκλου Διεθνών & Ευρωπαϊκών Αναλύσεων ΕΝΑ, Υποψήφιος Διδάκτωρ Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας, Πανεπιστήμιο Πειραιώς – Η ανάλυση περιλαμβάνεται στο 14^ο Δελτίο Διεθνών & Ευρωπαϊκών Εξελίξεων του Ινστιτούτου ΕΝΑ που δημοσιεύεται τη Δευτέρα στο www.enainstitute.org

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις