Πού οφείλεται η αύξηση στα τιμολόγια του ρεύματος και τι πρέπει να γίνει;

Υπαίτιος της ανατίμησης του κόστους ρεύματος για τους καταναλωτές είναι η μεγάλη αύξηση του κόστους των ορυκτών καυσίμων και κυρίως του φυσικού αερίου, η τιμή του οποίου πενταπλασιάστηκε μέσα στο 2021. Επειδή στην Ελλάδα σήμερα η τιμή του ρεύματος εξαρτάται από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο, η αύξηση του τελευταίου συμπαρασύρει και την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος.

Διαχρονικά, η τιμή του φυσικού αερίου χαρακτηρίζεται από μεγάλες διακυμάνσεις¹ που εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες όπως η προσφορά και η ζήτηση, το κόστος εξόρυξης και μεταφοράς και οι γεωπολιτικές ισορροπίες. Κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες είναι αστάθμητοι και απρόβλεπτοι. Επομένως, ακόμα κι αν η τιμή του αερίου επανέλθει σε λογικά επίπεδα, όσο παραμένουμε προσκολλημένοι στα ορυκτά καύσιμα, είμαστε εκτεθειμένοι σε αντίστοιχες κρίσεις στο μέλλον.

Η μόνιμη λύση είναι η αιολική και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γενικότερα, διότι:

• παράγουν τον πιο φθηνό ηλεκτρισμό και

• δεν είναι εκτεθειμένες στις διεθνείς διακυμάνσεις των τιμών των ορυκτών καυσίμων.

Το κόστος παραγωγής από Α.Π.Ε είναι σαφώς μικρότερο από τα ορυκτά καύσιμα και τα πυρηνικά. Επίσης είναι σταθερό και γνωστό εκ των προτέρων διότι εξαρτάται μόνο από το κόστος των ανεμογεννητριών ή των φωτοβολταϊκών που καταβάλλεται στην αρχή της επένδυσης. Δεν αλλάζει κάθε μήνα, όπως συμβαίνει με το κόστος των ορυκτών καυσίμων. Σήμερα, τα νέα αιολικά πάρκα στην Ελλάδα παράγουν 3-4 φορές φθηνότερο ηλεκτρισμό σε σχέση με το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από ορυκτά καύσιμα.

Η διαφορά που δημιουργείται χάρη στη φθηνή παραγωγή ενέργειας από τα αιολικά πάρκα και τις λοιπές Α.Π.Ε. στην Ελλάδα, αποτελεί οικονομικό πλεόνασμα το οποίο το χρησιμοποιεί η κυβέρνηση για να επιδοτήσει τους λογαριασμούς ρεύματος των καταναλωτών μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ). Από την επεξεργασία των πλέον πρόσφατων ανακοινωμένων στοιχείων προκύπτει ότι το όφελος που πρόσφεραν τα αιολικά πάρκα στους καταναλωτές λόγω αυτής της διαφοράς κατά τον Οκτώβριο του 2021 ήταν τουλάχιστον 114 εκατ. ευρώ για τον έναν αυτό μήνα. Το όφελος αυτό προκύπτει από τη διαφορά της μέσης τιμής της χονδρεμπορικής αγοράς (204 €/MWh) από τη μέση αποζημίωση των αιολικών πάρκων.

Το όφελος στους καταναλωτές είναι στην πραγματικότητα ακόμα μεγαλύτερο. Πρόσθετο όφελος προκύπτει από τη μείωση της τιμής της χονδρεμπορικής αγοράς που συμβαίνει χάρη στη διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως έχει τεκμηριωθεί από πλήθος μελετών. Οι πιο πρόσφατες που είδαν το φως της δημοσιότητας είναι η μελέτη που εκπόνησε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) για το ΥΠΕΝ και η μελέτη της iWind για την ΕΛΕΤΑΕΝ. Έτσι, η συνολική εξοικονόμηση για όλο το 2021 από τη μείωση της τιμής στην αγορά χάρη στις Α.Π.Ε. ήταν 2,5 δις ευρώ, ποσό που αν δεν υπήρχαν οι Α.Π.Ε. θα είχε αυξήσει το συνολικό βάρος στους καταναλωτές.

Tί είναι και πώς προκύπτει η πίστωση ΤΕΜ που φαίνεται στους λογαριασμούς;

Κάθε ώρα, οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας αγοράζουν από τη χονδρεμπορική αγορά την ενέργεια που πρόκειται να προμηθεύσουν στους πελάτες τους, καταβάλλοντας την τιμή αγοράς εκείνης της ώρας. Όπως αναφέρθηκε, από το καλοκαίρι του 2021, η τιμή αυτή έχει πολλαπλασιαστεί διότι εξαρτάται από το κόστος ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο.

Έτσι έχουν αυξηθεί πολύ οι καταβολές από τους προμηθευτές, οι οποίοι μετακυλούν τις αυξήσεις στους καταναλωτές. Το μέρος των καταβολών αυτών από τους προμηθευτές, που αντιστοιχεί στην ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μεταβιβάζεται τελικά στον ΔΑΠΕΕΠ, από τον οποίο πληρώνονται οι παραγωγοί Α.Π.Ε.

Όμως, οι παραγωγοί Α.Π.Ε. αμείβονται με μακροχρόνια συμβόλαια που έχουν συνάψει με τον ΔΑΠΕΕΠ σε σταθερές (ή σχεδόν σταθερές) τιμές που αντανακλούν το χαμηλό κόστος τους (βλ. Εικόνα 1). Συνεπώς δημιουργείται ένα οικονομικό πλεόνασμα που προκύπτει από τη διαφορά της υψηλής τιμής – εξαιτίας του φυσικού αερίου – που καταβάλουν οι προμηθευτές (και τελικά οι καταναλωτές) για την αγορά της ενέργειας από Α.Π.Ε., και του χαμηλού κόστους με το οποίο αμείβονται οι σταθμοί Α.Π.Ε. για την παραγωγή αυτής της ενέργειας.

Εικόνα 1: Μέση μηνιαία χονδρική τιμή αγοράς και κόστος καταναλωτή από νέα αιολικά πάρκα. Πηγή: https://eletaen.gr/deltio-typou-i-aioliki-energeia-simmahos-ton-politwn/

Το οικονομικό αυτό όφελος μεταφέρεται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης και στη συνέχεια πίσω στους προμηθευτές, που μπορούν και κάνουν έκπτωση στα τιμολόγια που προσφέρουν στους καταναλωτές. Αυτό είναι το πιστωτικό ποσό που φαίνεται σε εκκαθαριστικούς λογαριασμούς με την ονομασία «ενίσχυση ΤΕΜ» ή «πίστωση ΤΕΜ» ή άλλο αντίστοιχο τίτλο.

Εικόνα 2: Πίστωση ΤΕΜ: Η έκπτωση στο ρεύμα χάρη στις Α.Π.Ε. όπως αναγράφεται στο πίσω μέρος ενός εκκαθαριστικού λογαριασμού της ΔΕΗ. Αντίστοιχες εκπτώσεις γίνονται και από τους άλλους παρόχους

Έτσι, η αξιοποίηση φθηνής ενέργειας παραγόμενη από τον άνεμο, συνεπάγεται χαμηλότερο κόστος ρεύματος για τους καταναλωτές. Αν δεν υπήρχαν αιολικά πάρκα και γενικότερα οι Α.Π.Ε. η ενεργειακή κρίση θα ήταν ακόμα πιο δυσβάσταχτη.